Միլան Ռուֆուս

Միլան Ռուֆուս
սլովակ.՝ Milan Rúfus
Ծնվել էդեկտեմբերի 10, 1928(1928-12-10)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԶավաժնա Պորուբա, Լիպտովսկի Միկուլաշ, Սլովակիա
Վախճանվել էհունվարի 11, 2009(2009-01-11)[4][1][2][…] (80 տարեկան)
Վախճանի վայրԲրատիսլավա, Սլովակիա
Մասնագիտությունլեզվաբան, բանաստեղծ, թարգմանիչ, գրող և ակնարկագիր
Լեզուսլովակերեն
Քաղաքացիություն Սլովակիա
ԿրթությունԿոմենսկու անվան համալսարան
Պարգևներ
Միլան Ռուֆուս Վիքիքաղվածքում
 Milan Rúfus Վիքիպահեստում

Միլան Ռուֆուս (սլովակ.՝ Milan Rúfus, դեկտեմբերի 10, 1928(1928-12-10)[1][2][3][…], Զավաժնա Պորուբա, Լիպտովսկի Միկուլաշ, Սլովակիա - հունվարի 11, 2009(2009-01-11)[4][1][2][…], Բրատիսլավա, Սլովակիա[8]), ժամանակակից սլովակ բանաստեղծ, էսսեիստ, թարգմանիչ, մանկագիր, գրականագետ, ակադեմիկոս[9]։ Սլովակ բանաստեղծներից հենց նրա ստեղծագործություններն են առավել շատ թարգմանվել այլ լեզուներով[10]։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է Ժիլինայի շրջանի Զավաժնա Պորուբա բնակավայրում, որմնադիրի ընտանիքում։ Հաճախել է ծննդավայրի հանրային դպրոցը, ապա Լիպտովսկի Միկուլաշի գիմնազիան։ 1948-1952 թվականներին բանասիրություն ու պատմություն է ուսումնասիրել Բրատիսլավայի Կոմենսկու անվան համալսարանի արվեստների ֆակուլտետում, ստացել գիտական աստիճան և մինչև 1989 թվականին թոշակի անցնելը այդ նույն համալսարանում սլովակյան ու չեխական գրականությունների պատմություն է դասավանդել։ 1971-1972 թվականներին՝ որպես հյուր պրոֆեսոր, սլովակյան լեզու և գրականություն է դասավանդել նաև Իտալիայում՝ Նեապոլ քաղաքի համալսարանում[11]։ Մահացել է Բրատիսլավայում, 2008 թվականի հունվարի 11-ին՝ իր ծննդյան 80-րդ տարելիցը նշելուց մեկ ամիս անց[12],:

Ստեղծագործություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուֆուսի առաջին բանաստեղծությունները լույս են տեսել 1940-ական թվականների մամուլում։ 1956 թվականին հրատարակվել է նրա բանաստեղծական առաջին ժողովածուն՝ Až dozrieme (Մինչև հասունանում ենք) խորագրով։ Տարիների ընթացքում դրան հետևել են ևս երեսուն գիրք, որոնցից առավել հաջողված են համարվում մանկական Modlitbičky-ն (Փոքրիկ աղոթքներ), Báseň a čas-ը (Պոեզիան և ժամանակը, 2005) և Vernosť-ը (Հավատարմություն, 2007)։ Իր ստեղծագործություններում Ռուֆուսը բազմիցս անդրադարձել է այնպիսի արժեքների, ինչպիսիք են մարդասիրությունը, համեստությունը և աշխարհիկ, ինչպես նաև աստվածային սերը[13][14]։ Նա մեծ դեր ու նշանակություն է տվել ժողովրդական բանահյուսության, ազգային ավանդույթների պահպանմանը։ Կոմունիստական ժամանակներում իշխանությունները, ինչպես շատ այլ հեղինակների, նրան պարզապես մի կերպ հանդուրժել են[15]։

Սլովակ ընթերցողների ջերմ ընդունելությանն են արժանացել նաև Հենրիկ Իբսենի «Պեր Գյունտ»-ի, Ֆրանտիշեկ Հրուբինի, Սերգեյ Եսենինի, Միխայիլ Լերմոնտովի, Յոզեֆ Կայետան Տիլի գործերի ռուֆուսյան թարգմանությունները։

Պարգևներ և մեծարանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միլան Ռուֆուսը, ում ստեղծագործությունները թարգմանվել են քսանից ավելի լեզուներով, 1991 թվականից ի վեր բազմիցս առաջադրվել է գրականության Նոբելյան մրցանակի։ 2008 թվականին նա դարձել է Crane Summit Award միջազգային բանաստեղծական մրցանակի առաջին դափնեկիրը։ Այդ պարգևի մի մասն էլ կազմել է նրա բանաստեղծությունների չինարեն թարգմանության հրատարակումը[9][16]։

1998 թվականին 33158 համարանիշը կրող փոքր մոլորակը կոչվել է Միլան Ռուֆուսի անունով։ 2013 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Google Doodle-ը առանձնահատուկ կերպով հիշատակել է նրա կյանքն ու գործը[17]։

Կառավարական պարգևներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Լյուդովիտ Շտուրայի I աստիճանի շքանշան – 1995[18]
  • Պրիբինի I աստիճանի Խաչ (Krzyż Pribiny I Klasy) – 2009[19]
  • Սլովակիայի Հանրապետության նախագահի I աստիճանի Խաչ – 2003[20]
  • Տոմաշ Մասարիկի III աստիճանի շքանշան – 1991[21]

Երկեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բանաստեղծությունների ժողովածուներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 1956 — Až dozrieme
  • 1966 — Chlapec
  • 1968 — Zvony
  • 1969 — Ľudia v horách
  • 1972 — Stôl chudobných
  • 1972 — Kolíska
  • 1973 — Hľadanie obrazu
  • 1974 — Chlapec maľuje dúhu
  • 1974 — Kolíska spieva deťom
  • 1977 — Hudba tvarov
  • 1978 — Hora
  • 1982 — Óda na radosť
  • 1987 — Prísny chlieb
  • 1992 — Neskorý autoportrét
  • 1996 — Čítanie z údelu
  • 1997 — Žalmy o nevinnej
  • 1998 — Vážka
  • 2000 — Jednoduchá až po korienky vlasov
  • 2001 — Čas plachých otázok
  • 2003 — Čakanka
  • 2005 — Báseň a čas
  • 2007 — Vernosť

Էսսեներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 1968 — Človek, čas a tvorba
  • 1969 — Štyri epištoly k ľuďom
  • 1974 — O literatúre
  • 1978 — A čo je báseň
  • 1996 — Epištoly staré a nové
  • 1998 — Rozhovory so sebou a s tebou

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Discogs — 2000.
  3. ↑ 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 http://www.tasr.sk/30.axd?k=20090111TBB00403
  5. ↑ https://archiv.prezident.sk/gasparovic/indexecbb.html?pribinov-kriz-i-trieda (словацк.)
  6. ↑ https://archiv.prezident.sk/gasparovic/indexbaf8.html?statne-vyznamenania-udelene-v-rokoch-19931998
  7. ↑ Kríž prezidenta Slovenskej republiky, I. stupeň (словацк.)
  8. ↑ Slowakischer Rundfunk: http://www.rozhlas.sk/ 12. Januar 2009
  9. ↑ 9,0 9,1 «Tlačová agentúra Slovenskej republiky - TASR.sk». www.tasr.sk. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 6-ին.
  10. ↑ Ekmans, Gösta. «Milan Rufus (1928 - 2009)». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  11. ↑ Ekmans, Gösta. «Milan Rufus (1928 - 2009)». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  12. ↑ TERENZANI, MICHAELA (2009 թ․ հունվարի 19). «Goodbye to the great poet». The Slovak Spectator. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  13. ↑ Slowakische Presseagentur: Արխիվացված (Date missing) tasr.sk (Error: unknown archive URL) Poet Milan Rufus Dies in Bratislava
  14. ↑ APA-OTS: http://ots.at/(չաշխատող հղում)
  15. ↑ Արխիվացված (Date missing) litcentrum.sk (Error: unknown archive URL) Viele Autoren wurden vom Regime nur geduldet
  16. ↑ Slowakischer Rundfunk: http://www.rozhlas.sk/ 11. Dezember 2008
  17. ↑ «December 10, 2013 - 85th anniversary of the birth of Milan Rúfus». Google Doodle. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
  18. ↑ «Odznaczeni orderami słowackimi w latach 1993–1999» (սլովակերեն). www.prezident.sk. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 6-ին.
  19. ↑ «Pribinov kríž, I. trieda» (սլովակերեն). www.prezident.sk. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 6-ին.
  20. ↑ «Արխիվացված պատճենը» (սլովակերեն). schuster.prezident.sk. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 6-ին. {{cite web}}: More than one of |accessdate= and |access-date= specified (օգնություն)
  21. ↑ Cytuj |autor = |tytuł = Seznam vyznamenaných |data dostępu = 2022-02-17 |opublikowany = Pražský hrad |url = https://www.hrad.cz/cs/ceska-republika/statni-vyznamenani/ceska-a-slovenska-federativni-republika/rad-t.-g.-masaryka/seznam-vyznamenanych |język = cs
Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
Միլան Ռուֆուս հոդվածին
Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միլան Ռուֆուս» հոդվածին։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միլան Ռուֆուս» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ