Zbigniew Zapasiewicz
 Zbigniew Zapasiewicz (2008) | |
| Data i miejsce urodzenia |
13 września 1934 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
14 lipca 2009 |
| Zawód | |
| Współmałżonek | |
| Lata aktywności |
1956–2009 |
| Zespół artystyczny | |
| Teatr Młodej Warszawy (1955–1957) Teatr Klasyczny w Warszawie (1957–1959) Teatr Współczesny w Warszawie (1959–1966, 1993–2000) Teatr Dramatyczny w Warszawie (1966–1983, 1987–1990) Teatr Powszechny w Warszawie (1983–1987, 2000–2009) Teatr Polski w Warszawie (1990–1993) | |
| Odznaczenia | |
        
| |
Zbigniew Jan Zapasiewicz (ur. 13 września 1934 w Warszawie, zm. 14 lipca 2009 tamże[1]) – polski aktor, reżyser i pedagog[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Do liceum chodził na Żoliborzu[3]. Studia wyższe rozpoczął w 1951 roku na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej. Przerwał je po roku, po przyjęciu na Wydział Aktorski w PWST. Studiowanie zakończył w 1956 roku, a jego wykładowcami byli, m.in.: Jan Kreczmar, Marian Wyrzykowski, Bohdan Korzeniewski, Zofia Małynicz, Stanisława Perzanowska, Maria i Edmund Wiercińscy[3]. Od 1969 do 1971 roku był prodziekanem Wydziału Aktorskiego; od 1979 roku docentem na Wydziale Reżyserii tej uczelni, w latach 1981–1984 dziekanem tego wydziału, a w latach 1984–1987 prodziekanem. W 1992 roku otrzymał nominację na profesora sztuk teatralnych[4].
Aktorski debiut to rola Ewarysta Galois w Ostatniej nocy według Leopolda Infelda w Teatrze Młodej Warszawy w 1956 roku. Na ekranie zadebiutował w 1963 roku.
Grał kolejno w teatrach: Młodej Warszawy i Klasycznym (1956–1959), Współczesnym (1959–1966), Dramatycznym (1966–1983). Powszechnym (1983–1987). W latach 1987–1990 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Dramatycznego, gdzie m.in. zwolnił z pracy aktora Jerzego Janeczka[5]. Następnie pracował w zespole Teatru Polskiego w Warszawie. W ostatnich latach życia ponownie związał się z Teatrem Powszechnym w Warszawie. Był stałym współpracownikiem krakowskiego Teatru STU.
Dwukrotny laureat Nagrody im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego, za wybitne kreacje aktorskie (1973) oraz za kreacje aktorskie w „Kosmosie” Witolda Gombrowicza w reżyserii Jerzego Jarockiego w Teatrze Narodowym i „Zapasiewicz gra Becketta” w Teatrze Powszechnym w reżyserii Antoniego Libery (2006).
Jako aktor był współpracownikiem Teatru Polskiego Radia[6].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Syn Zbigniewa Zapasiewicza, lewicującego działacza społecznego i Marii z domu Kreczmar, nauczycielki matematyki[3]. Jego rodzina była związana z teatrem: wuj Jan Kreczmar był aktorem, a wuj Jerzy Kreczmar – reżyserem teatralnym.
Zapasiewicz był trzykrotnie żonaty z aktorkami[7][8][a]: Krystyną Maciejewską, Iwoną Słoczyńską (później przyjęła nazwisko Sydor) i Olgą Sawicką[11].
Zmarł na raka wątroby. Zgodnie z jego ostatnią wolą urna z jego prochami została pogrzebana 22 lipca 2009 roku w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera BII30-tuje-1)[12].
Zainteresowanie ze strony Służby Bezpieczeństwa
[edytuj | edytuj kod]W październiku 1984 roku Służba Bezpieczeństwa rozpoczęła rozpracowanie Zbigniewa Zapasiewicza w ramach Sprawy Operacyjnego Rozpracowania krypt. „Zapas”[13]. Powodem zainteresowania SB aktorem była jego negatywna postawa wobec oficjalnej propagandy, inicjatywy o charakterze politycznym oraz kontakty z dysydentami czeskimi i ośrodkami polonijnymi. O jego działalności SB była informowana w donosach tajnych współpracowników, którzy byli obecni nawet podczas jego wyjazdów zagranicznych, np. do Wielkiej Brytanii w 1984[14]. 5 grudnia 1988 roku SB podjęło decyzję o zakończeniu prowadzenia sprawy i przekazaniu materiałów do archiwum. Obecnie znajdują się w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej pod sygnaturą AIPN 01322/3793[15].
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]- 1963 Wiano jako ksiądz
- 1964 Spotkanie ze szpiegiem jako Kres
- 1965 Sposób bycia jako ojciec
- 1966 Ktokolwiek wie... jako blondyn
- 1966 Bariera jako niewidomy
- 1967–1968 Stawka większa niż życie jako Karpinski w odc. 18
- 1970 Szansa
- 1971 Za ścianą jako docent
- 1971 Kłopotliwy gość jako przewodniczący komisji z elektrowni
- 1972 Ocalenie
- 1972 Wyspy szczęśliwe
- 1973 Nocleg
- 1973 Drzwi w murze jako dramaturg
- 1974 Ziemia obiecana jako Kessler
- 1974 Urodziny Matyldy jako aktor Konrad
- 1975 Skazany jako adwokat
- 1975 Mazepa jako Jan II Kazimierz
- 1975 Dzieje grzechu jako ksiądz Jutkiewicz
- 1976 Ostatnie takie trio jako Cygan
- 1976 Tylko Beatrycze jako brat Andrzej
- 1976 Con amore jako neurolog
- 1976 Barwy ochronne jako docent Jakub Szelestowski
- 1977 Lalka (serial telewizyjny) jako aktor Rossi
- 1977 Pasja jako Jan Józef Tyssowski
- 1977 Akcja pod Arsenałem jako ojciec Rudego
- 1977 Polskie drogi jako nauczyciel i antykwariusz Paweł Krajewski
- 1978 Szpital przemienienia jako doktor Rygier
- 1978 Koty to dranie
- 1978 Bez znieczulenia jako Jerzy Michałowski
- 1979 Doktor Murek jako Paweł Junoszyc
- 1979 Drogi pośród nocy jako Amadei
- 1979 Panny z Wilka jako mąż Julci
- 1979 Kung-fu jako docent Kwaśniak
- 1980 W biały dzień jako „Siwy”
- 1980 Kontrakt
- 1980 Gorączka jako ojciec Leona
- 1981 Przypadek jako Adam
- 1981 Dziecinne pytania jako więzień
- 1981 Z dalekiego kraju jako Mieczysław Kotlarczyk
- 1982 Matka Królów jako doktor Wiktor Lewen
- 1982 Imperatyw jako psychiatra
- 1982 Choinka strachu jako pisarz
- 1984 Rok spokojnego słońca jako Szary
- 1984 Idol jako urzędnik
- 1984 Baryton jako Antonio Taviatini
- 1985 C.K. Dezerterzy jako kapitan Wagner
- 1985 …jestem przeciw jako ojciec Jacka
- 1986 Maskarada jako Michał Barczewski
- 1987 Krótki film o zabijaniu jako przewodniczący komisji
- 1988 Dekalog V
- 1988 Mistrz i Małgorzata jako Poncjusz Piłat
- 1989 Po upadku. Sceny z życia nomenklatury jako Ratajczak
- 1990 Le Retour jako doktor
- 1992 Psy jako Wencel
- 1992 Skąpiec jako Harpagon
- 1992 Listopad (Novembre)
- 1992 Enak jako John Gilette
- 1993 Obcy musi fruwać jako krytyk Przywilej
- 1997 Piękna twarz jako narrator
- 1997 Ambasador jako ambasador
- 1997 Układanie życia jako lektor[16]
- 1998 Urok wszeteczny (Opowieści weekendowe) jako hrabia
- 1998 O wielkim wstydzie jako narrator
- 1998 Garby jako narrator
- 1998 Wojna z rzeczami jako narrator
- 1998 O sławnym człowieku jako narrator
- 1998 Czerwona łata jako narrator
- 1998 Ogniem i mieczem jako lektor prologu i epilogu
- 1998 Demony wojny według Goi jako minister
- 1999 O największej kłótni jako narrator
- 1999 Jak Gyom został starszym panem jako narrator
- 1999 Jak bóg Maior utracił tron jako narrator
- 1999 O zabawkach dla dzieci jako narrator
- 1999 Egzekutor jako mecenas
- 2000 Oburzające dropsy jako narrator
- 2000 Człowiek, jakich wielu (L’homme des foules) jako Wladimir
- 2000 Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową jako Tomasz
- 2001 Suplement jako doktor Tomasz
- 2001 Marszałek Piłsudski jako Józef Piłsudski
- 2002 Sesja kastingowa
- 2003 Defekt jako Piwnicki
- 2005 Persona non grata jako Wiktor
- 2007 Nadzieja jako Krystian Ratay, ojciec Franciszka
- 2009 Rewizyta jako profesor Jakub Szelestowski
Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 16 lipca 2009 „w uznaniu wybitnych zasług dla rozwoju kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy artystycznej i dydaktycznej”)[17]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 2001, „za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy artystycznej”)[18]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1979)
- Złoty Krzyż Zasługi (1974)[19]
- Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974)
- Złoty Medal „Za Zasługi dla Obronności Kraju” (2002)
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (22 lipca 2009, podczas ceremonii pogrzebowej)[20]
- Odznaka Zasłużony Działacz Kultury
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967)[21]
- Odznaka „Za zasługi dla Warszawy” (1970)
- nagroda państwowa I stopnia (1980)[22]
- Wielki Splendor (1990) – nagroda przyznawana przez Zespół Artystyczny Teatru Polskiego Radia[23]
- Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza, przyznawana przez redakcję miesięcznika „Teatr” – dwukrotnie (za sezon 1985/1986 nagroda za rolę tytułową w Baalu Bertolta Brechta w Teatrze Powszechnym w Warszawie, za sezon 1996/1997 nagroda za rolę Stomila w Tangu Sławomira Mrożka w Teatrze Współczesnym w Warszawie)
- Diamentowy Mikrofon (2005, „za wielkie i wybitne kreacje aktorskie w spektaklach i słuchowiskach teatru wyobraźni Polskiego Radia”)[24]
- Nagroda Ministra Kultury i Sztuki III stopnia (1969)[25]
- Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia[26]
- Nagroda przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji za twórczość radiową i telewizyjną (1975)[27]
- Nagroda im. Cypriana Kamila Norwida w kategorii Teatr (2006)[28]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pojawiająca się w niekiedy informacja jakoby miał cztery żony, a pierwszą była Mirosława Dubrawska[9][10], jest błędna.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ E-teatr: Zbigniew Zapasiewicz nie żyje. wiadomosci.onet.pl. [dostęp 2009-07-14].
- ↑ Zapasiewicz Zbigniew, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2018-09-04].
- ↑ a b c Zbigniew Zapasiewicz: W masce cynika [online], www.rp.pl [dostęp 2021-07-19].
- ↑ Zbigniew Jan Zapasiewicz, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2021-07-18].
- ↑ Droga: Jerzy Janeczek kiedyś i dziś – Życie zaczęło mu się walić. aleseriale.pl. [dostęp 2021-07-18].
- ↑ Zbigniew Zapasiewicz, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09].
- ↑ Katarzyna Leżeńska, Dariusz Wołodźko, Zbigniew Zapasiewicz, Zapasowe maski, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003, s. 94.
- ↑ 50 lat na scenie [online], Encyklopedia Teatru Polskiego [dostęp 2025-01-24] (pol.).
- ↑ Wiedziała o jego uzależnieniu. Tak podsumowała go po śmierci [online], WP Kobieta, 13 września 2024 [dostęp 2024-09-24].
- ↑ Olga Sawicka i Zbigniew Zapasiewicz: Twarda lekcja od mistrza [online], Encyklopedia Teatru Polskiego [za: „Rewia” nr 24], 15 czerwca 2016 [dostęp 2024-09-24].
- ↑ Zbigniew Zapasiewicz: kiedy postawiono mu diagnozę, było już za późno [online], film.wp.pl, 14 lipca 2017 [dostęp 2021-07-19].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
- ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 248.
- ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 249.
- ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 341.
- ↑ Układanie życia w bazie filmpolski.pl
- ↑ M.P. z 2010 r. nr 8, poz. 74.
- ↑ M.P. z 2001 r. nr 21, poz. 340 – pkt 2.
- ↑ Odznaczenia dla wybitnych twórców i działaczy kultury. „Dziennik Polski”. Nr 175 (9456), s. 2, 26 lipca 1974.
- ↑ Zbigniew Zapasiewicz. jedynka.org. [dostęp 2024-06-07].
- ↑ Wieczór Tysiąclecia. Odznaki dla warszawskich artystów, "Trybuna Ludu", nr 66, 7 marca 1967, s. 5.
- ↑ Dziennik Polski, r. XXXVI, nr 156 (11212), s. 2.
- ↑ Wielki Splendor – nagrody Teatru Polskiego Radia wręczone. Polskie Radio SA, 2008-12-01. [dostęp 2012-05-14].
- ↑ Warszawa. Gala na 80-lecie Polskiego Radia.. e-teatr.pl. [dostęp 2013-10-27].
- ↑ Dziennik Polski, r. XXV, nr 169 (7905), s. 3.
- ↑ Zbigniew Zapasiewicz. „Nowiny”, s. 8, nr 192 z 6–7 września 1980.
- ↑ Wręczenie nagród za twórczość radiową i telewizyjną, "Trybuna Ludu", nr 118, 23 maja 1975, s. 8.
- ↑ Laureat w kategorii Teatr 2006. norwid.mazovia.pl. [dostęp 2015-01-10].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Filip Gańczak: Filmowcy w matni bezpieki. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2011. ISBN 978-83-7648-714-4. OCLC 879643901.
- Zbigniew Zapasiewicz: Zapasowe maski. Katarzyna Leżeńska (oprac.), Dariusz Wołodźko (oprac.). Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003. ISBN 83-7337-526-0.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zbigniew Jan Zapasiewicz, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2019-07-14].
- Zbigniew Zapasiewicz w bazie IMDb (ang.)
- Zbigniew Zapasiewicz w bazie Filmweb
- Zbigniew Zapasiewicz w bazie filmpolski.pl
- Zbigniew Zapasiewicz, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09].
- Zbigniew Zapasiewicz na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”