Đệ Ngũ Cộng hòa Pháp

Cộng hoà Pháp
Tên bản ngữ République française (tiếng Pháp)
Quốc kỳ Quốc huy
Tiêu ngữ: "Liberté, égalité, fraternité" "Tự do, bình đẳng, bác ái"
Quốc ca: "La Marseillaise"
Vị trí của Pháp và lãnh thổ hải ngoại (cam) ở Liên minh châu Âu (xanh nhạt)
Tổng quan
Thủ đô và thành phố lớn nhất	Paris 48°51.4′B 2°21.05′Đ / 48,8567°B 2,35083°Đ / 48.8567; 2.35083
Ngôn ngữ chính thức	Tiếng Pháp
Chính trị
Chính phủ	Nhất thể bán tổng thống cộng hòa lập hiến
• Tổng thống	Emmanuel Macron
• Thủ tướng	Élisabeth Borne
Lập pháp	Quốc hội
• Thượng viện	Thượng viện
• Hạ viện	Hạ viện
Lịch sử
Thành lập
• Hiến pháp hiện hành	4 tháng 10 năm 1958
Kinh tế
Đơn vị tiền tệ	Euro (EUR)[I] franc CFP (XPF)[II]
Thông tin khác
Cách ghi ngày tháng	nn/tt/nnnn (AD)
Giao thông bên	phải
Mã điện thoại	+33[III]
Mã ISO 3166	FR
Tên miền Internet	.fr[IV]

Đệ Ngũ Cộng hòa là chế độ cộng hòa của Pháp ngày nay. Đệ Ngũ Cộng hòa được thành lập sau khi Đệ Tứ Cộng hòa sụp đổ vào năm 1958. Đệ Ngũ Cộng hòa có Hiến pháp được soạn thảo năm 1958.^[1]

Tính tới nay, Đệ Ngũ Cộng hòa là thể chế tồn lại lâu thứ nhì tại Pháp kể từ sau Cách mạng Pháp. Nó có khoảng thời gian tồn tại chỉ sau Đệ Tam cộng hòa.

Bối cảnh

Năm 1958, Đệ Tứ Cộng hòa Pháp yếu kém và nội các được thay đổi thường xuyên. Vào thời điểm đó, Pháp rơi vào tình trạng hỗn loạn chính trị do Chiến tranh Algérie. Lãnh đạo thực dân Pháp Jacques Massu và những người khác đã sử dụng sự bất mãn của người dân với chính phủ để kích động một số sĩ quan ở Algiers, Seoul nhằm phát động một cuộc đảo chính vào ngày 13 tháng 5 và các cuộc bạo loạn chống chính phủ cũng nổ ra ở miền Nam nước Pháp vào ngày 25 tháng 5, buộc tổng thống René Coty phải bổ nhiệm Charles de Gaulle, người sau đó không còn chức vụ, làm thủ tướng.

Để giải quyết sự bất ổn chính trị của Cộng hòa thứ tư do việc thực thi thể chế đại nghị, De Gaulle yêu cầu sửa đổi hiến pháp để tăng quyền lực của tổng thống và cơ quan hành pháp. Vào tháng 6 năm đó, Quốc hội đã trao cho de Gaulle toàn quyền trong một lệnh khẩn cấp để xây dựng một hiến pháp mới. Vào ngày 28 tháng 9 năm 1958, Pháp đã tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý về hiến pháp, cuối cùng đã được thông qua với 82,60% sự đồng ý. Vào ngày 5 tháng 10, Charles de Gaulle tuyên bố thành lập Cộng hòa Pháp thứ năm. Cuộc bầu cử Quốc hội được tổ chức vào tháng 11 và Quốc phòng Cộng hòa mới, do Charles de Gaulle lãnh đạo, đã giành chiến thắng.

Vào tháng 1 năm 1959, Charles de Gaulle trở thành tổng thống đầu tiên Đệ Ngũ Cộng hòa, thành lập một chính phủ liên minh do "Cộng hòa Dân chủ" lãnh đạo. Vào tháng 3 năm 1962, nền độc lập của Algérie đã được công nhận. Các lãnh thổ ở Châu Phi, ngoại trừ Somalia, được tuyên bố độc lập vào năm 1960, và Pháp chỉ có thể duy trì quan hệ song phương với các hiệp định song phương và hỗ trợ kinh tế. Sau khi thành lập Đệ Ngũ Cộng hòa, tình hình chính trị của Pháp dần ổn định và nền kinh tế của nó phát triển.

Hệ thống chính trị

Tổng thống Pháp ban đầu được bầu bởi cử tri đoàn. Năm 1962, Charles de Gaulle thay đổi tổng thống thành một cuộc bầu cử công dân trực tiếp với nhiệm kỳ 7 năm. Sau đó, Charles de Gaulle trở thành tổng thống đầu tiên được bầu trực tiếp sau hai vòng bỏ phiếu. Sửa đổi hiến pháp năm 2002 đã rút ngắn bảy năm xuống còn năm năm và có thể được bầu lại nhiều nhất một lần. Cuộc bầu cử tổng thống là một hệ thống tranh cử hai vòng. Các ứng cử viên nhận được hơn một nửa số phiếu trong vòng bỏ phiếu đầu tiên có thể được bầu làm tổng thống. Nếu không có ứng cử viên nào nhận được hơn một nửa số phiếu trong vòng bỏ phiếu đầu tiên, vòng bỏ phiếu đầu tiên sẽ nhận được nhiều phiếu nhất. Hai trong số các ứng cử viên có thể tham gia vòng bỏ phiếu thứ hai và ứng cử viên nào được nhiều phiếu hơn trong vòng bỏ phiếu thứ hai được bầu làm tổng thống.

So với các tổng thống của các nước châu Âu khác, tổng thống Pháp có thẩm quyền giải tán Quốc hội. Tổng thống Pháp có quyền lực lớn hơn các tổng thống của các nước châu Âu khác, bởi vì nhiều nước châu Âu như Đức, Ý, Hy Lạp và Bồ Đào Nha là biểu tượng của tổng thống. Ý nghĩa lớn hơn và không có sức mạnh thực sự.

Đồng thời, Đệ Ngũ Cộng hòa thiết lập tập quán hệ thống hai đầu. Khi đảng của tổng thống chiếm hơn một nửa quốc hội, thủ tướng được chỉ định của tổng thống là đảng của tổng thống và trở thành cơ quan điều hành của tổng thống. Ngược lại, nếu đảng đối lập chiếm hơn một nửa trong Quốc hội, thì tổng thống sẽ chỉ định những người được đảng đối lập bầu làm thủ tướng, và đảng đối lập sẽ cai trị. Thực hành hiến pháp, tổng thống điều hành các vấn đề đối ngoại, và thủ tướng điều hành các vấn đề nội bộ.

Giống như cánh hữu Chirac phục vụ giữa những năm 1986 và 1988 Thủ tướng Chính phủ, nhưng nó đã được tổng thống cánh tả của Đảng xã hội chủ nghĩa của Mitterrand, Pháp đã ba lần trong quá khứ xuất hiện chế độ "đồng quản trị", tương ứng, 1986-1988 xuất hiện vào năm 1993-1995 và 1997-2002. Sau khi nhiệm kỳ của tổng thống được rút ngắn vào năm 2002, cuộc bầu cử tổng thống đã diễn ra trước cuộc bầu cử quốc hội, làm giảm khả năng "đồng quản trị".

Các tổng thống của Đệ Ngũ Cộng hòa

Bài chi tiết: Danh sách Tổng thống Pháp

Nguyên thủ quốc gia Pháp (tiếng Pháp: Chef de l'État français) là ngôi vị của người đứng đầu Cộng hòa Pháp. Kế từ năm 1958, danh xưng Quốc trưởng (chef d'État) không xuất hiện trong các văn bản pháp luật, do nó từng là một danh xưng chính thức trong các thời kỳ Phục hoàng, Đế chế thứ hai và Chính phủ Vichy, mang ý nghĩa một chức vị chuyên chế hoặc ít tập trung quyền lực thực tế. Theo Hiến pháp của nền Đệ ngũ Cộng hòa, Nguyên thủ quốc gia Pháp có danh xưng chính thức là Tổng thống Cộng hòa Pháp (tiếng Pháp: Président de la République française) là một chức vị đứng đầu nhà nước và có thực quyền.

      Xã hội (PS)
      Trung dung (CD)
      Trung dung (EM)
      Cộng hòa (UDF)
      de Gaulle (UNR; UDR; RPR)
      de Gaulle mới (UMP)

Tổng thống	Năm sinh - Năm mất	Từ	Đến	Đảng
Charles de Gaulle	1890–1970	8 tháng 1 năm 1959	28 tháng 4 năm 1969	UNR sau đó UDR
Alain Poher (chủ tịch Thượng viện)	1909–1996	28 tháng 4 năm 1969	15 tháng 6 năm 1969 (tạm thời sau khi De Gaulle từ chức)	PDM
Georges Pompidou	1911–1974	15 tháng 6 năm 1969	2 tháng 4 năm 1974 (mất khi đương nhiệm)	UDR
Alain Poher (chủ tịch Thượng viện)	1909–1996	2 tháng 4 năm 1974	19 tháng 5 năm 1974 (tạm thời sau khi Pampidou qua đời)	PDM
Valéry Giscard d'Estaing	1926–	19 tháng 5 năm 1974	10 tháng 5 năm 1981	UDF
François Mitterrand	1916–1996	10 tháng 5 năm 1981	17 tháng 5 năm 1995	PS
Jacques Chirac	1932–2019	17 tháng 5 năm 1995	16 tháng 5 năm 2007	RPR sau đó UMP
Nicolas Sarkozy	1955–	16 tháng 5 năm 2007	16 tháng 5 năm 2012	UMP
François Hollande	1954–	17 tháng 5 năm 2012	14 tháng 5 năm 2017	PS
Emmanuel Macron	1977–	15 tháng 5 năm 2017	đương nhiệm	EM

Các thủ tướng của Đệ Ngũ Cộng hòa

Bài chi tiết: Danh sách Thủ tướng Pháp

Đây là lần đầu tiên chức vụ được gọi là Thủ tướng Chính phủ, chứ không phải là Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, thể hiện sự chia sẻ quyền lực với Tổng thống Cộng hòa, là nguyên thủ quốc gia không phải đứng đầu Chính phủ.

Đảng Chính trị:       Không đảng phái
      Đảng Gaulle (UNR; UDR; RPR)
      Đảng Cộng hòa (Liên hiệp Dân chủ Pháp)
      Đảng Xã hội
      Đảng liên minh vì phong trào nhân dân

#		Chân dung	Tên	Nhiệm kỳ			Đảng Chính trị	Cơ quan Lập pháp (Bầu cử)	Tổng thống (Nhiệm kỳ)
	149		Michel Debré	•	8/1/1959	14/4/1962	Liên hiệp Cộng hòa mới UNR	I (1958)		Charles de Gaulle (1959–1969)
	150		Georges Pompidou	1	14/4/1962	7/12/1962	Liên hiệp Cộng hòa mới UNR
				2	7/12/1962	8/1/1966		II (1962)
				3	8/1/1966	1/4/1967
				4	5/4/1967	10/7/1968		III (1967)
	151		Maurice Couve de Murville	•	10/7/1968	20/6/1969	Liên hiệp Bảo vệ Cộng hòa UDR	IV (1968)
	152		Jacques Chaban-Delmas	•	20/6/1969	6/7/1972	Liên hiệp Dân chủ Cộng hòa UDR			Georges Pompidou (1969–1974)
	153		Pierre Messmer	1	6/7/1972	5/4/1973	Liên hiệp Dân chủ Cộng hòa UDR
				2	5/4/1973	1/3/1974		V (1973)
				3	1/3/1974	27/5/1974
	154		Jacques Chirac	1	27/5/1974	26/8/1976	Liên hiệp Dân chủ Cộng hòa UDR			Valéry Giscard d'Estaing (1974–1981)
	155		Raymond Barre	1	26/8/1976	29/3/1977	Không đảng phải (thân UDF)
				2	29/3/1977	31/3/1978
				3	31/3/1978	21/5/1981		VI (1978)
	156		Pierre Mauroy	1	21/5/1981	23/6/1981	Đảng Xã hội PS			François Mitterrand (1981–1995)
				2	23/6/1981	23/3/1983		VII (1981)
				3	23/3/1983	17/7/1984
	157		Laurent Fabius	•	17/7/1984	20/3/1986	Đảng Xã hội PS
	158		Jacques Chirac	2	20/3/1986	10/5/1988	Tập hợp vì nền Cộng hòa RPR	VIII (1986)
	159		Michel Rocard	1	10/5/1988	22/6/1988	Đảng Xã hội PS
				2	23/6/1988	15/5/1991		IX (1988)
	160		Édith Cresson	•	15/5/1991	2/4/1992	Đảng Xã hội PS
	161	Tập tin:Pierre Beregovoy.jpg	Pierre Bérégovoy	•	2/4/1992	29/3/1993	Đảng Xã hội PS
	162		Édouard Balladur	•	29/3/1993	18/5/1995	Tập hợp vì nền Cộng hòa RPR	X (1993)
	163		Alain Juppé	1	18/5/1995	7/11/1995	Tập hợp vì nền Cộng hòa RPR			Jacques Chirac (1995–2007)
				2	7/11/1995	3/6/1997
	164		Lionel Jospin	•	3/6/1997	6/5/2002	Đảng Xã hội PS	XI (1997)
	165		Jean-Pierre Raffarin	1	7/5/2002	17/6/2002	(Ban đầu Dân chủ Tự do) Liên hiệp Phong trào nhân dân UMP
				2	17/6/2002	30/3/2004		XII (2002)
				3	31/3/2004	31/5/2005
	166		Dominique de Villepin	•	31/5/2005	17/5/2007	Liên hiệp Phong trào nhân dân UMP
	167		François Fillon	1	17/5/2007	18/6/2007	Liên hiệp Phong trào nhân dân UMP			Nicolas Sarkozy (2007–2012)
				2	19/6/2007	13/11/2010		XIII (2007)
				3	14/11/2010	16/5/2012
	168		Jean-Marc Ayrault	1	16/5/2012	18/6/2012	Đảng Xã hội PS			François Hollande (2012–2017)
				2	18/6/2012	31/3/2014		XIV ([[Bầu cử Lập pháp Pháp 2012|2012)
	169		Manuel Valls	•	31/3/2014	6/12/2016	Đảng Xã hội PS

Xem thêm

• Cộng hòa Pháp

Chú thích

1. Toàn thể Cộng hoà Pháp ngoại trừ các lãnh thổ hải ngoại tại Thái Bình Dương.
2. Chỉ trong các lãnh thổ hải ngoại của Pháp tại Thái Bình Dương.
3. Các khu vực hải ngoại có mã điện thoại quốc gia riêng: Guadeloupe +590; Martinique +596; Guyane thuộc Pháp +594, Réunion và Mayotte +262; Saint Pierre và Miquelon +508, Nouvelle-Calédonie +687, Polynésie thuộc Pháp +689; Wallis và Futuna +681.
4. Ngoài .fr, một vài tên vùng Internet khác được sử dụng trong các khu vực hải ngoại của Pháp: .re, .mq, .gp, .tf, .nc, .pf, .wf, .pm, .gf và .yt. Pháp cũng sử dụng .eu cùng với các thành viên khác trong Liên minh châu Âu. Tên vùng .cat được sử dụng trong các lãnh thổ nói tiếng Catalunya.

Tham khảo

1. Loi constitutionnelle du 3 juin 1958 portant dérogation transitoire aux dispositions de l'article 90 de la Constitution (in fr).

Liên kết ngoài

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về French Fifth Republic.

• LegiFrance: French Constitution of 1958—(tiếng Anh)