Ẩm thực Phật giáo

Một món ăn chay miến xào mộc nhĩ

Một dĩa đồ chay

Ẩm thực Phật giáo (Buddhist cuisine) là một phần của ẩm thực châu Á được các tu sĩ, tăng lữ Phật giáo (Bhikkhu/Tỳ kheo và Tỷ khâu ni) và nhiều tín đồ từ các khu vực chịu ảnh hưởng lịch sử của Phật giáo Đại thừa thực hành theo truyền thống văn hóa Phật giáo. Nền ẩm thực này gồm các món ăn chay hoặc thuần chay và dựa trên khái niệm của Pháp về Ahimsa (bất hại/cấm sát sinh). Việc ăn chay phổ biến trong các tín ngưỡng Pháp khác như Hindu giáo, đạo Jain và đạo Sikh, cũng như các tôn giáo Đông Á như Đạo giáo. Trong khi các Tỳ kheo và Tỳ khâu ni và một thiểu số tín đồ ăn chay quanh năm (ăn chay trường), nhiều tín đồ theo chế độ ăn chay của Phật giáo trong các ngày lễ. Những người theo đạo Phật tin rằng nấu ăn được coi là một hoạt động tâm linh nhằm tạo ra chất dinh dưỡng mà cơ thể cần để làm việc chăm chỉ và thiền định.^[1] Hầu hết các món ăn được coi là độc đáo của Phật giáo đều là món chay, nhưng không phải tất cả các truyền thống Phật giáo đều yêu cầu người tại gia hoặc tăng lữ phải ăn chay.^[2]

Tổng quan

Phật giáo nhìn chung không cấm ăn thịt tuy nhiên chỉ được ăn những thứ thịt thỏa mãn điều kiện tam tịnh nhục^[3], Phật giáo đại thừa khuyến khích ăn chay để nuôi dưỡng lòng từ bi.^[4][5] Trong giới luật của Phật giáo, giới đầu là giới tránh sát sinh, hơn thế nữa phật tử còn thực hành tránh gây khổ đau cho chúng sinh, cho nên trên căn bản Phật giáo khuyến khích việc ăn chay nhưng cũng không cấm đoán ăn mặn.^[6] Phật giáo Nam Tông (Thượng tọa bộ) thường không ăn chay.^[7] (vẫn được ăn mặn, hay còn gọi là "cho gì ăn nấy") Tuy nhiên, những người xuất gia (tì kheo) nếu nghe tiếng con vật bị giết, thấy con vật bị giết hoặc nghi con vật đó bị giết để thết đãi mình thì không được ăn, nếu ăn thì sẽ phạm vào giới luật.^[8][9][10] Mỗi tông phái của Phật giáo Đại thừa lựa chọn những kinh điển khác nhau để làm theo, cho nên một số tông phái, bao gồm cả phần lớn các tông phái của Phật giáo Tây Tạng và Phật giáo Nhật Bản đều ăn thịt, trong khi nhiều tông phái^[11] khác của Phật giáo Trung Quốc, Việt Nam và Hàn Quốc thực hành ăn chay.

Ăn chay chủ yếu gắn liền với truyền thống Đông Á và Đông Nam Á ở Trung Quốc, Việt Nam, Nhật Bản và Hàn Quốc, nơi nó thường được các vị tu sĩ và có thể được phật tử tuân theo vào các ngày lễ.^[12] Ăn chay theo Phật giáo đại thừa là không ăn tất cả các sản phẩm từ động vật cũng như một số loại rau trong chi Hành (có mùi thơm đặc trưng của hành và tỏi), có thể tương ứng với các loại cây hành, hẹ, tỏi, nén và kiệu gọi chung là ngũ tân.^[13] Người ăn chay là người sống theo chế độ ăn kiêng gồm ngũ cốc, các loại đậu, hạt, rau, trái cây, nấm, tảo, men và/hoặc một số thực phẩm không có nguồn gốc động vật khác (ví dụ như muối) nên còn gọi là ăn chay trong cách phân biệt với ăn mặn (tức là ăn thịt, không ăn chay). Trong Luật tạng của Phật giáo quy định các tăng lữ phải ăn không quá giờ ngọ. Hằng tháng vào những ngày trăng rằm và đầu tháng (mùng 1 và 15 âm lịch) gọi là ngày Bố Tát (tiếng Phạn gọi là Uposatha hay Upavasatha), là ngày định kỳ để thuyết giới, cùng nhắc nhở nhau về giới pháp để tu hành. Về sau được các nhà Phật học Đại thừa Trung Quốc dịch là ngày trai giới (齋) và Việt Nam dịch là ăn chay từ chữ trai đó thành chữ "chay".^[14][15][16] Ở Trung Quốc, vào thời nhà Tống, ẩm thực Phật giáo đã trở nên phổ biến đến mức các quán ăn chay xuất hiện, nơi các đầu bếp sử dụng các nguyên liệu như đậu, gluten, rau củ và nấm để tạo ra các loại thịt tương tự như thịt lợn, gà, trứng và trứng cua.^[17]

Chú thích

1. “TEMPLES OF THE SEASONS - Document - Gale General OneFile”. go.gale.com. Truy cập ngày 22 tháng 10 năm 2023.
2. Bashram, A.L. (1982). “Journal of International Association of Buddhist Studies – Asoka and Buddhism - A Reexamination: Presidential Address Given on the Occasion of the Fourth Conference of the IABS Madison, Wisconsin, August, 1980”. Heidelberger OJS-Journals (Universitäts-Bibliothek Heidelberg). tr. 131–132, 141. Truy cập ngày 1 tháng 4 năm 2018.
3. “Tam tịnh nhục”. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 12 năm 2011. Truy cập ngày 6 tháng 2 năm 2012. Này Jivaka, Ta nói trong ba trường hợp, thịt không được thọ dụng: thấy, nghe và nghi (vì mình mà giết). Này Jivaka, Ta nói trong ba trường hợp này, thịt không được thọ dụng. Này Jivaka, Ta nói trong ba trường hợp, thịt được thọ dụng: không thấy, không nghe và không nghi (vì mình mà giết). Này Jivaka, Ta nói trong ba trường hợp này, thịt được thọ dụng.
4. Teachings on Love, Thich Nhat Hanh, Berkley, Parallax Press, 1998.
5. Tâm Minh (ngày 19 tháng 2 năm 2010). “Ăn chay và ăn mặn”.^{[liên kết hỏng]}
6. (tiếng Đức)Lambert Schmithausen: Essen ohne zu töten. Zur Frage von Fleischverzehr und Vegetarismus im Buddhismus. In: Perry Schmidt-Leukel (Hrsg.): Die Religionen und das Essen, Kreuzlingen 2000, S. 150–158; Max Deeg: Speisegebote. VII. Buddhismus. In: Religion in Geschichte und Gegenwart, 4. Auflage, Bd. 7, Tübingen 2004, Sp. 1556.
7. Dharma Data: Vegetarianism. Buddhanet.net. Truy cập ngày 25 tháng 5 năm 2011.
8. Buddhism and Vegetarianism Lưu trữ 2013-10-07 tại Wayback Machine. Buddhanet.net. Truy cập ngày 25 tháng 5 năm 2011.
9. “Kinh Jìvaka (Jìvaka sutta)”. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 3 năm 2013. Truy cập ngày 6 tháng 2 năm 2012.
10. Mahavagga Pali – Bhesajjakkhandhaka – Vinaya Pitaka
11. (tiếng Đức) Schmithausen S. 177–193. Eine Zusammenstellung solcher Texte bietet Geshe Thubten Soepa: Zwei Texte in der Tradition des Buddha Shakyamuni: Die Udambara-Lotusblume, die das Leben hilfloser Wesen beschützt. Aussagen aus den Sutras zum Thema Fleischessen; und: Buddha-Puja: Rezitation für buddhistische Feiertage [deutsch und tibetisch], München o.J.
12. “Buddhism and Vegetarianism”. Urban Dharma. Truy cập ngày 9 tháng 6 năm 2012.
13. “Ngũ tân: đại toán, cát thông, từ thông, lan thông, hưng cừ”. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 3 năm 2012. Truy cập ngày 4 tháng 2 năm 2012.
14. “Cơm chay”. Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 11 năm 2012. Truy cập ngày 11 tháng 6 năm 2012.
15. Bình Anson. “Về Bát Quan Trai Giới”.
16. “Luật nghi tổng quát” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 2 tháng 12 năm 2013. Truy cập ngày 23 tháng 11 năm 2013.
17. Koon, Wee Kek. “Ăn chay tại Trung Quốc không phải điều gì mới lạ: chế độ ăn không thịt có nguồn gốc xa xưa”. Truy cập ngày 1 tháng 5 năm 2020.

Liên kết ngoài

• Shabkar.org: Vegetarianism as a way of life for Buddhists
• Shojin Ryori: Vegetarian Cooking
• Tantras on Buddhist food
• Sutras on vegetarianism
• Return To The Middle Kingdom: Chinese Vegetarian Eating in East Asia
• Toshio Tanahashi
• vegetarian-china.info
• Daigo: a MICHELIN Guide Restaurant

Chủ đề Phật giáo