Alice ở xứ sở thần tiên

Đối với các định nghĩa khác, xem Alice lạc vào Xứ sở thần tiên (định hướng).

Cuộc phiêu lưu của Alice vào Xứ Sở Thần Tiên
Trang bìa ấn bản đầu tiên (1865)
Thông tin sách
Tác giả	Lewis Carroll
Minh họa	John Tenniel
Quốc gia	Anh
Ngôn ngữ	tiếng Anh
Thể loại	sách thiếu nhi
Nhà xuất bản	Macmillan
Ngày phát hành	26 tháng 11 năm 1865
Kiểu sách	Bản in
Cuốn sau	Đi qua tấm gương

Ấn bản 1865, tiếng Anh

Cuộc phiêu lưu của Alice vào Xứ Sở Thần Tiên (tiếng Anh: Alice's Adventures in Wonderland) là cuốn tiểu thuyết dành cho thiếu nhi của tác giả người Anh Charles Lutwidge Dodgson dưới bút danh Lewis Carroll viết năm 1865.^[1] Câu chuyện kể về cô bé Alice chui qua một hang thỏ rồi lạc vào thế giới thần tiên có những sinh vật kì lạ.

Cuốn sách thường được biết đến ở Việt Nam nhan đề Alice ở Xứ Sở Thần Tiên, Alice lạc vào Xứ Thần Tiên hoặc Alice ở Xứ Sở Diệu Kỳ, nhan đề phổ biến trên các sân khấu, phim ảnh và truyền hình nhiều năm qua. Một số bản in cả nhan đề Cuộc phiêu lưu của Alice vào Xứ Sở Thần Tiên và tập tiếp theo Đi qua tấm gương.

Nguồn gốc và lịch sử phát hành

Năm 1855, ông Henry Liddell lúc bấy giờ đang là hiệu trưởng của trường nội trú quý tộc Westminster, được bổ nhiệm làm hiệu trưởng trường Christ Church - một phần của Đại học Oxford. Gia đình nhà Henry Liddellchuyển về sống tại biệt thự được cấp tại Oxford. Cô bé Alice Liddell Hargreaves chào đời năm 1852 và là con thứ ba trong gia đình có mười đứa con của cặp vợ chồng quý tộc Henry và Lorina Liddell.

Sinh trưởng trong một gia đình trí thức, cô bé Alice cùng những người anh chị em sớm được cha mẹ cổ vũ đọc sách để trau dồi kiến thức và tập tham gia vào những buổi gặp mặt của tầng lớp thượng lưu. Kết quả là từ khi còn nhỏ, Alice đã có thể giao tiếp với người lớn một cách rất chững chạc.

Ngày 25 tháng 4 năm 1856, trong một cuộc dạo chơi cùng hai người chị em thân thiết nhất là Edith và Lorina, cô bé Alice đã gặp gỡ nhà văn Lewis Carroll (lúc này ông 24 tuổi). Nhà văn vốn nổi tiếng vì yêu trẻ em. Điều này được chính ông thừa nhận trong cuốn nhật kí của mình: "Tôi vô cùng thích trẻ em ".

Đáng buồn là tình bạn giữa nhà văn và đám trẻ đã đột ngột chấm dứt vào năm 1863. Sau này, trong một trang nhật kí được viết cùng năm, nhà văn Lewis Carroll cho rằng Alice đã "thay đổi quá nhiều và không còn là cô bé hồn nhiên ngày xưa". Chính sự trưởng thành của Alice đã khiến nhà văn Lewis Carroll không thể yêu quý cô như ngày nào được nữa.^[2]

Ông hay đùa rằng ông lấy cảm hứng Alice từ cô bé Alice Liddell Hargreaves. Tuy vậy, đến cuối đời Dodgson lại phủ nhận rằng Alice không được xây dựng trên một cô bé cụ thể nào.^[3][4]

Ngày 4 tháng 7 năm 1862, Dodgson xây dựng được cốt truyện của mình. Được mọi người cổ vũ, đặc biệt là bạn bè và những cháu bé, ông tiếp tục viết và năm 1863 gửi bản thảo sơ lược đến nhà xuất bản Macmillan. Sau khi cân nhắc nhiều cái tên như Alice giữa chốn thần tiên và Kỉ niệm vàng của Alice, tác phẩm cuối cùng được xuất bản dưới tên Cuộc phiêu lưu của Alice vào Xứ sở thần tiên vào năm 1865 với bút danh Lewis Carroll mà Dodgson lần đầu sử dụng 9 năm về trước^[5],minh hoạ bởi ngài John Tenniel.

Thành công về thương mại của cuốn sách đã làm thay đổi cuộc đời Dodgson. Danh tiếng của "Lewis Carroll" lừng lẫy trên toàn thế giới. Ông ngập trong thư người hâm mộ và thỉnh thoảng bị để ý quá mức. Theo một giai thoại nổi tiếng, Nữ hoàng Victoria thích Alice ở xứ sở thần tiên tới mức thuyết phục ông đề tặng tập tiếp theo dành cho bà, tập sách mang tên An Elementary Treatise on Determinants.^[6][7] Ông cũng bắt đầu hái ra tiền. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là ông bỏ công việc dường như rất chán ghét ở Christ Church.^[5]

Năm 1872, phần tiếp theo — Alice ở xứ sở trong gương — được phát hành. Nó dường như thể hiện cái nhìn bi quan hơn. Cha ông vừa qua đời (1868), đẩy ông vào suy sụp trong nhiều năm sau đó.^[5]

Nội dung

Nghe chị đọc truyện, Alice cảm thấy thật mệt mỏi. Mới nhắm mắt lại, cô bé đã thấy một chú thỏ trắng hối hả chạy ngang qua vừa nhìn vào đồng hồ bỏ túi vừa lầm bầm một mình. Alice nghĩ bụng, thật là kì lạ - một chú thỏ nói chuyện với chiếc đồng hồ bỏ túi! Thế là cô bé chạy theo sau thỏ trắng vào trong cái hang thỏ bên dưới một gốc cây to. Và cô bé rơi xuống, dường như rơi xuống tận tâm Trái Đất vậy. Nhưng khi Alice rớt bịch xuống, Thỏ Trắng cũng vừa biến mất sau một cánh cửa nhỏ xíu dẫn ra một vườn hoa tuyệt đẹp nhưng cô không thể nào chui lọt được. Alice uống nước trong cái chai "Uống tôi đi" trên bàn và người cô bé thu lại nhỏ xíu. Nhưng giờ cô lại quá nhỏ để với được cái chìa khoá trên bàn. Cô ăn cái bánh "Ăn tôi đi" và thầm nghĩ nếu nó làm cô nhỏ hơn, cô sẽ chui qua được cánh cửa, còn nếu ngược lại thì cô sẽ với được cái chìa khoá.

Chú mèo nham nhở

Miếng bánh làm Alice cao đến nỗi đầu cô cụng phải trần nhà. Không biết phải làm thế nào, cô bật khóc. Nước mắt cô chảy thành suối. Thỏ trắng chạy tới, thấy cô hoảng quá, làm rớt lại đôi găng tay cùng cái quạt. Cô bé nhặt lên và quạt quạt thử và nhận ra mình đã trở lại như cũ. Alice bơi trong suối nước mắt và gặp một chú chuột cũng đang bơi. Dòng nước bắt đầu đầy thú vật và chim chóc bị lũ quét. Chúng phải bơi để sống sót. Khi nước đã rút đi, chú Thỏ Trắng quay trở lại ra lệnh cho Alice lấy cho chú đôi găng tay và chiếc quạt. Trong phòng, cô bé tìm thấy một cái chai và uống. Ngay lập tức cô lớn như thổi, căn phòng dường như không thể chứa nổi. Ai đó ném một nắm sỏi vào phòng, mấy viên sỏi biến luôn thành những chiếc kẹo rất ngon mắt. Alice ăn luôn và người bé dần thành tí hon.

Sâu bướm

Kế đến, Alice gặp một bác sâu bướm huênh hoang. Bác bảo rằng nếu cô bé muốn thay đổi vóc dáng cho thật to lớn thì hãy ăn cây nấm mà bác đang ngồi đây. Alice thử nếm một bên thân nấm và vọt cao hơn cả những ngọn cây khiến cho chim chóc hoảng sợ. Nhưng khi cô bé cắn bên kia một cái, ngay lập tức cô bé trở lại vóc dáng bình thường.

Alice xoay xở điều khiển con hồng hạc

"Giờ thì mình sẽ đi đường nào đây?", Alice tự hỏi. Mấy tấm biển chỉ đường chỉ loạn xạ các hướng nên chẳng giúp cô bé được gì cả."Nếu muốn tìm Thỏ Trắng, hãy đi hỏi lão bán mũ điên" một con mèo lúc nào cũng nhăn nhở cười toét miệng trên một thân cây nói vọng xuống. "Ông ta sống ở dưới đó đó." Alice tìm thấy người bán mũ điên và thỏ rừng đang dùng tiệc cùng bà quận chúa, còn có một con mèo có nụ cười nham nhở rất dễ sợ. Cô cũng tham dự một lúc. Đó là bữa tiệc nhàm chán nhất mà Alice đã tham dự. Cô đến một cánh cửa trên cây, bước vào và thấy mình trở lại con đường mình đã đi lúc đầu. Cô mở cửa, ăn nấm, và có thể vào khu vườn đẹp đẽ ngát hương.

Trong vườn, Alice thấy ba người làm vườn đang sơn màu đỏ lên bông hồng bạch vì hoàng hậu không thích hoa hồng bạch. Một bộ bài gồm vua, hoàng hậu và có cả Thỏ Trắng đi vào vườn. Alice thấy bà Hoàng hậu Q cơ bạo chúa và ông Hoàng K cơ. Trò croquet bắt đầu, với cầu là những con nhím sống và các lính hầu cúi khom lưng làm lưới, còn vợt là những con hồng hạc. Alice gặp lại chú mèo cười nhăn nhở, nhưng chỉ có đầu mà không có thân. Bà Hoàng Q cơ ra lệnh chặt đầu chú mèo dù đó là tất cả của nó. Alice gợi ý đi tìm bà quận chúa và Hoàng hậu ra lệnh bắt bà ta.

Alice chạy đi tìm cái vợt của mình là con hạc nhưng không thấy. Khi quay lại thì trong cung điện đang diễn ra một phiên toà. Tên quan hầu J cơ bị đem ra xét xử vì ăn cắp bánh của Hoàng hậu. Nhân chứng là 12 con vật, kể cả con thằn lằn Bill. Quan toà là ông Hoàng K cơ. Rất nhiều nhân chứng bị gọi ra, nhưng bọn khai lung tung. Alice trong lúc chứng kiến phiên toà điên rồ, vô tình nhấm nháp miếng nấm còn lại, bỗng người cô cao lên, đầu đụng phải mái điện. Bất ngờ lúc đó, nhà vua cho gọi Alice làm nhân chứng dù Alice không hề liên quan.

Theo luật cô bé quá cao để làm nhân chứng nên vua ra lệnh cho cô đi khỏi ngay lập tức. Alice cự nự rằng chỉ đi sau khi nghe tuyên án. Vua và hoàng hậu thi nhau phán những điều lố bịch, khiến Alice rất khinh bỉ. Hoàng hậu thét lũ quân hầu chặt đầu cô ngay lập tức, nhưng Alice kháng cự, gọi họ chỉ là một cỗ bài nhảm nhí, tức thì cả triều đình biến thành một bộ bài lao thẳng vào mặt Alice. Cô bé chợt tỉnh giấc, thấy chị đang ngồi bên cạnh. Thì ra, cuộc phiêu lưu kì lạ vừa qua chỉ là một giấc mơ đẹp.

Nhân vật

• Alice
• Thỏ trắng
• Chú gấu
• Chim đại bàng
• Vẹt Lory
• Đại bàng
• Vịt trang
• Thằn lằn Bill
• Sâu bướm
• Bà quận chúa
• Chú mèo nhăn nhở
• Người bán nón điên
• Thỏ rừng
• Chuột sóc
• Hoàng hậu Đầm cơ
• Quân hầu Ri cơ
• Ông Hoàng Già cơ
• Quái thú nửa chim
• Rùa Mock

Chuyển thể

Alice trong công viên Wonderland

Cuốn tiểu thuyết năm 1865 của Lewis Carroll Cuộc phiêu lưu của Alice vào xứ sở thần tiên có một ảnh hưởng phổ biến trong phim ảnh và hoạt hình. Danh sách dưới đây chỉ đề cập đến những phim được chuyển thể hoàn toàn theo tiểu thuyết:

• Alice ở xứ sở thần tiên (phim 1903), hoạt hình câm
• Cuộc phiêu lưu của Alice vào xứ sở thần tiên (phim 1910), hoạt hình câm
• Alice ở xứ sở thần tiên (phim 1915), hoạt hình câm
• Alice ở xứ sở thần tiên (phim 1931), hoạt hình
• Alice ở xứ sở thần tiên (phim 1933), hoạt hình
• Alice ở xứ sở thần tiên (phim 1949), hoạt hình
• Alice lạc vào xứ sở thần tiên (phim 1951), phim hoạt hình của Disney
• Alice ở xứ sở thần tiên ở Paris, phim hoạt hình năm 1966
• Alice ở xứ sở thần tiên (phim 1966), phim điện ảnh
• Alice ở xứ sở thần tiên (phim 1972), hoạt hình âm nhạc
• Alice in Wonderland (phim 1976), phim âm nhạc
• Alice (phim 1981), phim âm nhạc
• Alisa v Zazerkale, 1981
• Alice ở xứ sở thần tiên (phim 1983), kịch
• Fushigi no Kuni no Alice, truyện tranh 1983
• Neco z Alenky (phim 1988).
• Alice in Wonderland (1999 film), phim truyền hình
• Abby in Wonderland (2008 film), phát hành DVC.
• Năm 2010, đạo diễn Tim Burton thực hiện bộ phim Alice ở xứ sở thần tiên, lấy bối cảnh thời điểm khi Alice đã trở thành một thiếu nữ 19 tuổi. Đây là khoảng thời gian có nhiều biến chuyển trong tâm lý của Alice, khi cô bắt đầu trưởng thành. Luôn bị ám ảnh bởi những giấc mơ kỳ lạ, Alice giờ đây là một thiếu nữ xinh đẹp nhưng luôn cảm thấy bí bách và bị kìm kẹp trong xã hội quý tộc Anh đương thời. Bất ngờ bị cầu hôn tại một bữa tiệc, Alice cảm thấy khó xử và đã bỏ chạy. Cô đuổi theo một chú thỏ mặc áo gilê kỳ quái và mang một chiếc đồng hồ bỏ túi kỳ lạ mà cô trông thấy trên bãi cỏ.

Chú thích

1. BBC's Greatest English Books list
2. “Nguyên mẫu của tác phẩm văn học nổi tiếng thế giới dành cho tuổi thần tiên: Đời thực không rực rỡ như trang sách”.
3. Cohen, Morton N. (ed), The Letters of Lewis Carroll, London: Macmillan, 1979.
4. Leach, Karoline In the Shadow of the Dreamchild Ch. 5 "The Unreal Alice"
5. ^ Cohen, Morton N. (26 tháng 11 năm 1996). Lewis Carroll: A Biography. Vintage Books. tr. 100–4. ISBN 978-0-679-74562-4.^{[cần số trang]}
6. Wilson, Robin (17 tháng 11 năm 2008). Lewis Carroll in Numberland: His Fantastical Mathematical Logical Life. W.W. Norton. ISBN 978-0-393-06027-0.
7. “Lewis Carroll - Logician, Nonsense Writer, Mathematician and Photographer”. The Hitchhiker's Guide to the Galaxy. BBC. 26 tháng 8 năm 2005. Truy cập ngày 12 tháng 2 năm 2009.

Liên kết ngoài

• Project Gutenberg:
  • Alice's Adventures in Wonderland
  • Alice's Adventures in Wonderland
  • Alice's Adventures Under Ground
• Online Library: Easy to read Html version.
• University of Adelaide:Text with illustrations by Tenniel Lưu trữ 2004-08-10 tại Wayback Machine
• GASL.org: First edition of Alice's Adventures in Wonderland and Through the Looking-Glass, and What Alice Found There Lưu trữ 2009-10-01 tại Wayback Machine
• British Library:Original manuscript and drawings by Lewis Carroll (requires Flash) Lưu trữ 2010-06-24 tại Wayback Machine
• Indiana.edu: Text only Lưu trữ 2010-03-23 tại Wayback Machine