Chủ nghĩa tư bản thân hữu

Một phần của chuỗi bài về
Chủ nghĩa tư bản
Các khái niệm Kinh doanh Chu kỳ kinh doanh Doanh nhân Tư bản Tích lũy vốn Thị trường vốn Phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa Công ty Tập đoàn Thị trường cạnh tranh Can thiệp kinh tế Chủ nghĩa tự do kinh tế Thặng dư kinh tế Khởi sự doanh nghiệp Vốn ảo Thị trường tài chính Hệ thống giá tự do Thị trường tự do Hàng hóa và dịch vụ Nhà đầu tư Bàn tay vô hình Tự do hóa Chủ nghĩa cận biên Tiền Tài sản cá nhân Tư nhân hóa Lợi nhuận Tìm kiếm cho thuê Cung và cầu Giá trị thặng dư Giá trị Lương lao động
Hệ thống kinh tế Anglo-Saxon Chuyên chế Doanh nghiệp Kinh tế chỉ huy Thị trường tự do Nhân bản Laissez-faire Tự do Tự do cá nhân Thị trường Trọng thương Hỗn hợp Độc quyền Dân tộc Tự do mới Bắc Âu Vô chính phủ Thô Thị trường điều tiết Điều tiết Rhine Xã hội Nhà nước Nhà nước bảo trợ Phúc lợi
Các thuyết kinh tế Mỹ Áo Chủ nghĩa duy chính MMT Chicago Cổ điển Thể chế Keynes Tân- Hậu- Marxist Lý thuyết tiền tệ Tân cổ điển Thể chế mới Từ phía cung
Nguồn gốc Kỷ nguyên Khai sáng Chủ nghĩa tư bản và Hồi giáo Cách mạng thương mại Chế độ phong kiến Cuộc cách mạng công nghiệp Chủ nghĩa trọng thương Tích lũy nguyên thủy Chủ nghĩa trọng nông Sản xuất hàng hóa giản đơn
Sự phát triển Tiên tiến Tiêu dùng Doanh nghiệp Chủ nghĩa tư bản thân hữu Tài chính Toàn cầu Độc đoán Chủ nghĩa tư bản muộn Marx Thương nhân Cho thuê Độc quyền nhà nước Công nghệ
Nhân vật Adam Smith John Stuart Mill David Ricardo Thomas Robert Malthus Jean-Baptiste Say Karl Marx Milton Friedman Friedrich Hayek John Maynard Keynes Alfred Marshall Ludwig von Mises Ayn Rand Murray Rothbard Joseph Schumpeter Thorstein Veblen Max Weber Ronald Coase
Các chủ đề liên quan Chống chủ nghĩa tư bản Nhà nước tư bản Chủ nghĩa tiêu thụ Lý thuyết khủng hoảng Phê bình chủ nghĩa tư bản Chủ nghĩa thân hữu Văn hóa tư bản Evergreening Khai thác Toàn cầu hóa Lịch sử Lịch sử học thuyết Nền kinh tế thị trường Thời kỳ chủ nghĩa tư bản Quan điểm về chủ nghĩa tư bản Chủ nghĩa hậu tư bản Đầu cơ Trật tự tự phát Hoạt động từ thiện mạo hiểm
Tư tưởng Chủ nghĩa tư bản vô chính phủ Chủ nghĩa tư bản độc đoán Chủ nghĩa tư bản dân chủ Kinh tế chỉ huy Chủ nghĩa tư bản sinh thái Chủ nghĩa tư bản nhân văn Chủ nghĩa tư bản đại đồng Chủ nghĩa tự do Chủ nghĩa tư bản tự do Chủ nghĩa tân tư bản Chủ nghĩa tân tự do Chủ nghĩa khách quan Chủ nghĩa tự do Ordo Chủ nghĩa tự do cánh hữu Dân chủ xã hội
x t s

Chủ nghĩa tư bản thân hữu,^[1] (tiếng Anh: crony capitalism, tiếng Pháp: le capitalisme de connivence), còn gọi là tư bản thân tộc, tư bản lợi ích nhóm, hay đôi khi là doanh nghiệp sân sau, là một khái niệm để chỉ các nhà tư bản phát triển kinh doanh dựa trên mối quan hệ khắng khít giữa họ và quan chức chính phủ. Sự thành công (hay thất bại) của doanh nghiệp bị lệ thuộc hoàn toàn hoặc phần lớn vào ơn huệ, ưu đãi của những người có quyền lực trong nhà nước và trong đảng cầm quyền dành cho doanh nghiệp hay một nhóm doanh nghiệp thân với họ. Do đó, mối quan hệ với những người cầm quyền là tối quan trọng quyết định đến thành công hay thất bại của các doanh nghiệp này, chứ không phải là nhờ cạnh tranh thành công trên thương trường và tuân thủ nghiêm chỉnh luật pháp. Những hình thức ưu đãi, trợ giúp của thành viên chính quyền bao gồm: chính sách thuế ưu đãi, những khoản trợ giúp (đầu tư) từ ngân sách, hoặc những hình thức trợ giúp kín đáo khác được thiết kế riêng dành cho các nhóm thân quen, nhóm lợi ích mà các doanh nghiệp bên ngoài khác không thể tiếp cận được. Điển hình cho khái niệm này là các Chaebol tại Hàn Quốc, Zaibatsu và Keiretsu tại Nhật Bản, Tơ-rớt tại Hoa Kỳ.

Nguồn gốc và nguyên nhân

Những kinh tế gia theo trường phái ủng hộ thị trường tự do lẫn ủng hộ kế hoạch hóa nền kinh tế đều có những quan niệm đối nghịch, chỉ trích lẫn nhau khi luận bàn về nguyên nhân, nguồn gốc của tình trạng nền kinh tế bị chi phối bởi các nhóm lợi ích. Trường phái ủng hộ kế hoạch hóa luôn tin rằng chủ nghĩa tư bản thân hữu là hệ quả của chủ nghĩa tư bản thuần túy. Niềm tin này được dựa trên quan niệm rằng những người nắm quyền lực trong tay (bất kể là chính phủ hay doanh nghiệp) đều muốn duy trì quyền lực này và cách duy nhất để đảm bảo duy trì quyền lực là tạo ra những mạng lưới liên kết giữa chính phủ và doanh nghiệp thân hữu để hỗ trợ lẫn nhau.

Trong khi đó, trường phái ủng hộ thị trường tự do thì tin rằng chủ nghĩa tư bản thân hữu đã thoát thai từ việc nhà nước kiểm soát tuyệt đối và nắm quyền quản lý đối với các nguồn tư bản, tài nguyên quan trọng của quốc gia. Nhà nước thể hiện quyền kiểm soát và quyền quản lý của mình bằng cách chi phối các tập đoàn kinh tế bằng nhiều hình thức ưu đãi, thuế, trợ giúp khác nhằm đạt được các mục đích của các kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội. Việc nhà nước nắm quá nhiều nguồn lực khiến các doanh nghiệp tư nhân phải sử dụng các mối quan hệ với nhà nước để khai thác các nguồn lực do nhà nước nắm giữ. Từ đó hình thành chủ nghĩa tư bản thân hữu ngăn cản thị trường tự do phát huy tác dụng tích cực của nó.

Việt Nam

Theo TS Vũ Ngọc Hoàng, ủy viên Trung ương Đảng, phó trưởng Ban thường trực Ban Tuyên giáo trung ương, qua thông tin, qua dư luận xã hội, qua nghiên cứu của một số chuyên gia và cảm nhận của nhiều người thì tình hình lợi ích nhóm ở Việt Nam đã khá nghiêm trọng, tương đối phổ biến, kể cả ở những nơi mà xưa nay trong tiềm thức xã hội là nơi luôn trang nghiêm, trong sạch.^[2] Theo Đại biểu Quốc hội Cao Sĩ Kiêm, trong hoạt động ngân hàng, “lợi ích nhóm” rất rõ thông qua sở hữu chéo, quản lý rủi ro lỏng lẻo. Những tổ chức tín dụng này bị chi phối bởi một nhóm cổ đông, giữ chức danh lãnh đạo ngân hàng. Nhóm cổ đông này lợi dụng ngân hàng để phục vụ các công ty sân sau của mình, dẫn đến nợ xấu.^[3]

Chú thích

1. Ghi chú: "hữu" 友 ở đây nghĩa là bạn bè hay người có kết giao, thân quen nói chung, không liên quan tới "hữu" 右 trong chính trị cánh hữu.
2. Nhận diện và ngăn chặn lợi ích nhóm - Kỳ 1: Đáng báo động , tuoitre, 2.6.2015
3. Lợi ích nhóm có nguy cơ lan rộng , tuoitre, 1.6.2015

Tham khảo

• Khái niệm về tư bản nhóm lợi ích (English)