Phương pháp khoa học

Phương pháp khoa học là một bộ các kỹ thuật nhằm nghiên cứu các hiện tượng, mục đích là để thu được kiến thức mới, hoặc chỉnh sửa và gắn kết với các kiến thức trước.^[1] Để được coi là khoa học, phương pháp điều tra phải được dựa vào việc thu thập chứng cứ thực nghiệm hoặc chứng cứ đo lường được, tuân thủ theo những nguyên tắc lý luận cụ thể.^[2] Từ điển tiếng Anh Oxford định nghĩa phương pháp khoa học là "một phương pháp hay thủ tục đặc trưng của khoa học tự nhiên từ thế kỷ 17, bao gồm quan sát có hệ thống, đo lường, và thí nghiệm, và xây dựng, kiểm định và sửa đổi các giả thuyết".^[3]

Một đặc điểm nổi trội của phương pháp khoa học so với các cách thức thu thập kiến thức khác là việc các nhà khoa học cố gắng để thực tế chứng minh cho thực tế, ủng hộ một lý thuyết khi những dự đoán về một lý thuyết được xác nhận và thách thức một lý thuyết khi những dự đoán đó là sai. Cách thức tiến hành của các dạng điều tra rất đa dạng, nhưng phương pháp khoa học có những đặc trưng có thể nhận diện so với những phương pháp thu thập kiến thức khác. Các nhà khoa học đề xuất các giả thuyết như là những lý giải cho hiện tượng, và thiết kế các nghiên cứu thực nghiệm để kiếm định các giả thuyết này thông qua những dự đoán từ chúng. Những bước này đều phải lặp lại nhằm ngăn chặn những sai lầm hoặc lúng túng trong bất cứ một thí nghiệm cụ thể nào. Các lý thuyết bao hàm nhiều dạng điều tra có thể kết nối rất nhiều những giả thuyết rút ra độc lập thành một cấu trúc gắn kết và hỗ trợ nhau. Ngược lại, các lý thuyết có thể giúp hình thành nên các giả thuyết mới và đặt một nhóm các giả thuyết vào một bối cảnh.

Nghiên cứu khoa học phải thật khách quan hết mức có thể nhằm giảm thiểu những diễn giải thiên vị về kết quả. Một điều nữa là các phương pháp luận và dữ liệu nghiên cứu nên được lập thành tài liệu, lưu trữ và chia sẻ để các nhà nghiên cứu khác có thể xem xét, tạo điều kiện để xác minh kết quả.

Chú thích

1. Goldhaber & Nieto 2010, tr. 940
2. Newton, Isaac (1999) [1726 (3rd ed.)]. Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica [Mathematical Principles of Natural Philosophy]. The Principia: Mathematical Principles of Natural Philosophy. Cohen, I. Bernard; Whitman, Anne; Budenz, Julia biên dịch. Includes "A Guide to Newton's Principia" by I. Bernard Cohen, pp. 1–370. (The Principia itself is on pp. 371–946). Berkeley, CA: University of California Press. 791–796 ("Rules of Reasoning in Philosophy"); see also Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica#Rules of Reason. ISBN 978-0-520-08817-7.
3. Oxford English Dictionary - mục scientific.

Nguồn

• Alikuzai, Hamid Wahed (2013). A Concise History of Afghanistan in 25 Volumes. 1. Trafford Publishing. ISBN 978-1-4907-1446-2. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 11 năm 2023. Truy cập ngày 3 tháng 6 năm 2023.
• Borlik, Todd Andrew (2011), “'More than Art': Clockwork Automata, the Extemporizing Actor, and the Brazen Head in Friar Bacon and Friar Bungay”, The Automaton in English Renaissance Literature, Farnham: Ashgate Publishing, ISBN 978-0-7546-6865-7
• Born, Max (1949), Natural Philosophy of Cause and Chance, Peter Smith, also published by Dover, 1964. From the Waynflete Lectures, 1948. On the web. N.B.: the web version does not have the 3 addenda by Born, 1950, 1964, in which he notes that all knowledge is subjective. Born then proposes a solution in Appendix 3 (1964)
• Brody, Thomas A. (1993), Luis de la Peña; Peter E. Hodgson (biên tập), The Philosophy Behind Physics, Berlin; New York: Springer Verlag, ISBN 978-0-387-55914-8, lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 11 năm 2023, truy cập ngày 9 tháng 5 năm 2020.
• Bruno, Leonard C. (1989), The Landmarks of Science, Facts on File, ISBN 978-0-8160-2137-6
• Bynum, W.F.; Porter, Roy (2005), Oxford Dictionary of Scientific Quotations, Oxford, ISBN 978-0-19-858409-4.
• Cowles, Henry M. (2020), The Scientific Method: An Evolution of Thinking from Darwin to Dewey, Cambridge, MA: Harvard University Press, ISBN 978-0674976191
  • Reviewed in: Riskin, Jessica (2 tháng 7 năm 2020). “Just Use Your Thinking Pump!”. The New York Review of Books. LXVII (11): 48–50. Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 6 năm 2020. Truy cập ngày 24 tháng 6 năm 2020.
• Dales, Richard C. (1973), The Scientific Achievement of the Middle Ages (The Middle Ages Series), University of Pennsylvania Press, ISBN 978-0-8122-1057-6
• Dewey, John (1910), How we think, Boston: D. C. Heath and Company, OCLC 194219 Public domain in the US. 236 pages
• di Francia, G. Toraldo (1981), The Investigation of the Physical World, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-29925-1.
• Einstein, Albert; Infeld, Leopold (1938), The Evolution of Physics: from early concepts to relativity and quanta, New York: Simon and Schuster, ISBN 978-0-671-20156-2
• Feynman, Richard (1965), The Character of Physical Law, Cambridge: M.I.T. Press, ISBN 978-0-262-56003-0.
• Fleck, Ludwik (1979), Genesis and Development of a Scientific Fact, Univ. of Chicago, ISBN 978-0-226-25325-1. (written in German, 1935, Entstehung und Entwickelung einer wissenschaftlichen Tatsache: Einführung in die Lehre vom Denkstil und Denkkollectiv) English translation by Thaddeus J. Trenn and Fred Bradley, 1979 Lưu trữ 2023-04-06 tại Wayback Machine Edited by Thaddeus J. Trenn and Robert K. Merton. Foreword by Robert K. Merton
• Galileo Galilei (1638), Discorsi e Dimonstrazioni Matematiche, intorno a due nuoue scienze [Discourses and Mathematical Demonstrations Relating to Two New Sciences] (bằng tiếng Ý và La-tinh), Leiden: House of Elzevir.
  • English translation: Galileo Galilei (2003) [1914 by Macmillan]. Dialogues concerning two new sciences. Henry Crew & Alfonso de Salvio biên dịch . New York: Dover. ISBN 978-0-486-60099-4. Additional publication information is from the collection of first editions of the Library of Congress surveyed by Bruno (1989), tr. 261–264.
• Gauch Jr, Hugh G. (12 tháng 12 năm 2002). Scientific Method in Practice. Cambridge University Press. doi:10.1017/cbo9780511815034.011. ISBN 978-0-521-81689-2.
• Gauch, Hugh G. Jr. (2003), Scientific Method in Practice, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-01708-4, lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 11 năm 2023, truy cập ngày 9 tháng 5 năm 2020
• Glen, William biên tập (1994), The Mass-Extinction Debates: How Science Works in a Crisis, Stanford, CA: Stanford University Press, ISBN 978-0-8047-2285-8.
• Godfrey-Smith, Peter (2003), Theory and Reality: An introduction to the philosophy of science, University of Chicago Press, ISBN 978-0-226-30063-4.
• Goldhaber, Alfred Scharff; Nieto, Michael Martin (January–March 2010), “Photon and graviton mass limits”, Rev. Mod. Phys., 82 (1): 939–979, arXiv:0809.1003, Bibcode:2010RvMP...82..939G, doi:10.1103/RevModPhys.82.939, S2CID 14395472
• Hockney, David (2006), Secret Knowledge: rediscovering the lost techniques of the old masters , Penguin Publishing, ISBN 0-14-200512-6
• Jevons, William Stanley (1874), The Principles of Science: A Treatise on Logic and Scientific Method, Dover Publications, ISBN 978-1-4304-8775-3. 1877, 1879. Reprinted with a foreword by Ernst Nagel, New York, 1958.
• Judson, Horace Freeland (1979), The Eighth Day of Creation, Simon and Schuster, ISBN 0-671-22540-5
• Kuhn, Thomas S. (1961), “The Function of Measurement in Modern Physical Science”, Isis, 52 (2): 161–193, doi:10.1086/349468, JSTOR 228678, S2CID 144294881
• Lakatos, Imre (1976), John Worrall; Elie Zahar (biên tập), Proofs and Refutations, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-29038-8
• Lindberg, David C. (2007), The Beginnings of Western Science, University of Chicago Press 2nd edition 2007.
• Mackay, Alan L. biên tập (1991), Dictionary of Scientific Quotations, London: IOP Publishing Ltd, ISBN 978-0-7503-0106-0
• McCarty, Maclyn (1985), The Transforming Principle: Discovering that genes are made of DNA, New York: W.W. Norton, ISBN 978-0-393-30450-3. Memoir of a researcher in the Avery–MacLeod–McCarty experiment.
• McElheny, Victor K. (2004), Watson & DNA: Making a scientific revolution, Basic Books, ISBN 978-0-7382-0866-4.
• Moulton, Forest Ray; Schifferes, Justus J. biên tập (1960), The Autobiography of Science (ấn bản thứ 2), Doubleday.
• Needham, Joseph; Wang, Ling (王玲) (1954), Science and Civilisation in China Vol. 1: Introductory Orientations, Cambridge University Press
• Newton, Isaac (1999) [1687, 1713, 1726], Philosophiae Naturalis Principia Mathematica, University of California Press, ISBN 978-0-520-08817-7, Third edition. From I. Bernard Cohen and Anne Whitman's 1999 translation.
• Ørsted, Hans Christian (1997), Selected Scientific Works of Hans Christian Ørsted, Princeton, ISBN 978-0-691-04334-0. Translated to English by Karen Jelved, Andrew D. Jackson, and Ole Knudsen, (translators 1997).
• Peirce, C.S. – see Charles Sanders Peirce bibliography.
• Poincaré, Henri (1905), Science and Hypothesis, London: Walter Scott Publishing, lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 9 năm 2007, truy cập ngày 1 tháng 8 năm 2007 – qua The Mead Project.
• Pólya, George (1957), How to Solve It (ấn bản thứ 2), Princeton University Press, OCLC 4140462 (Pólya, George (2009). Reprint. Ishi Press International. ISBN 978-4-87187-830-2. OCLC 706968824.}
• Popper, Karl R. (1959) [1934], The Logic of Scientific Discovery .
• Popper, Karl R. (1963), Conjectures and Refutations: The Growth of Scientific Knowledge, Routledge, ISBN 0-415-28594-1.
• Popper, Karl R. (2005) [1959, English ed.], The Logic of Scientific Discovery (PDF), Taylor & Francis e-Library, ISBN 0-203-99462-0, Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 22 tháng 7 năm 2013.
• Rozhanskaya, Mariam; Levinova, I. S. (1996). “Statics”. Trong Rushdī, Rāshid (biên tập). Encyclopedia of the History of Arabic Science. Psychology Press. tr. 274–298. ISBN 978-0-415-12411-9.
• Sabra, A. I. (2007), The "Commentary" That Saved the Text. The Hazardous Journey of Ibn al-Haytham's Arabic Optics, JSTOR 20617660.
• Sambursky, Shmuel biên tập (1975), Physical Thought from the Presocratics to the Quantum Physicists, Pica Press, ISBN 978-0-87663-712-8.
  • Reviewed in Hoffmann, Banesh (1976), “'Because it's there': Man's struggle to understand Nature”, Physics Today, 29 (2): 51–53, Bibcode:1976PhT....29b..51S, doi:10.1063/1.3023315.
• Sanches, Francisco (1988) [1581], Limbrick, Elaine; Thomson, Douglas (biên tập), That Nothing is Known (Quod nihil scitur), Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-35077-8, OCLC 462156333 Critical edition.
• Smith, A. Mark (2001a). “Alhacen's Theory of Visual Perception: A Critical Edition, with English Translation and Commentary, of the First Three Books of Alhacen's "De aspectibus", the Medieval Latin Version of Ibn al-Haytham's "Kitāb al-Manāẓir": Volume One: Introduction and Latin text”. Transactions of the American Philosophical Society. 91 (4): 1–337. doi:10.2307/3657358. JSTOR 3657358.
• Smith, A. Mark (2001b). “Alhacen's Theory of Visual Perception: A Critical Edition, with English Translation and Commentary, of the First Three Books of Alhacen's "De aspectibus", the Medieval Latin Version of Ibn al-Haytham's "Kitāb al-Manāẓir": Volume Two: English translation”. Transactions of the American Philosophical Society. 91 (5): 339–819. doi:10.2307/3657357. JSTOR 3657357.
• Smith, A. Mark (2010). “ALHACEN ON REFRACTION: A Critical Edition, with English Translation and Commentary, of Book 7 of Alhacen's De Aspectibus. Volume One: Introduction and Latin Text. Volume Two: English Translation”. Transactions of the American Philosophical Society. 100 (3). JSTOR 20787647.
• Thurs, Daniel (2011). “12. Scientific Methods”. Trong Shank, Michael; Numbers, Ronald; Harrison, Peter (biên tập). Wrestling with Nature: From Omens to Science. Chicago: University of Chicago Press. tr. 307–336. ISBN 978-0-226-31783-0.
• Taleb, Nassim Nicholas (2007), The Black Swan, Random House, ISBN 978-1-4000-6351-2
• Voelkel, James R. (2001), Johannes Kepler and the New Astronomy, Oxford University Press
• Voit, Eberhard O. (12 tháng 9 năm 2019). “Perspective: Dimensions of the scientific method”. PLOS Computational Biology. 15 (9). doi:10.1371/journal.pcbi.1007279. ISSN 1553-7358. PMC 6742218. PMID 31513575.
• Watson, James D. (1968), The Double Helix, New York: Atheneum, Library of Congress card number 68-16217.

Đọc thêm

• Bauer, Henry H., Scientific Literacy and the Myth of the Scientific Method, University of Illinois Press, Champaign, IL, 1992
• Beveridge, William I.B., The Art of Scientific Investigation, Heinemann, Melbourne, Australia, 1950.
• Bernstein, Richard J., Beyond Objectivism and Relativism: Science, Hermeneutics, and Praxis, University of Pennsylvania Press, Philadelphia, PA, 1983.
• Brody, Baruch A. and Capaldi, Nicholas, Science: Men, Methods, Goals: A Reader: Methods of Physical Science Lưu trữ 2023-04-13 tại Wayback Machine, W.A. Benjamin, 1968
• Brody, Baruch A. and Grandy, Richard E., Readings in the Philosophy of Science, 2nd edition, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, NJ, 1989.
• Burks, Arthur W., Chance, Cause, Reason: An Inquiry into the Nature of Scientific Evidence, University of Chicago Press, Chicago, IL, 1977.
• Chalmers, Alan, What Is This Thing Called Science?. Queensland University Press and Open University Press, 1976.
• Crick, Francis (1988), What Mad Pursuit: A Personal View of Scientific Discovery, New York: Basic Books, ISBN 978-0-465-09137-9.
• Crombie, A.C. (1953), Robert Grosseteste and the Origins of Experimental Science 1100–1700, Oxford: Clarendon
• Earman, John (ed.), Inference, Explanation, and Other Frustrations: Essays in the Philosophy of Science, University of California Press, Berkeley & Los Angeles, CA, 1992.
• Fraassen, Bas C. van, The Scientific Image, Oxford University Press, Oxford, 1980.
• Franklin, James (2009), What Science Knows: And How It Knows It, New York: Encounter Books, ISBN 978-1-59403-207-3.
• Gadamer, Hans-Georg, Reason in the Age of Science, Frederick G. Lawrence (trans.), MIT Press, Cambridge, MA, 1981.
• Giere, Ronald N. (ed.), Cognitive Models of Science, vol. 15 in 'Minnesota Studies in the Philosophy of Science', University of Minnesota Press, Minneapolis, MN, 1992.
• Hacking, Ian, Representing and Intervening, Introductory Topics in the Philosophy of Natural Science, Cambridge University Press, Cambridge, 1983.
• Heisenberg, Werner, Physics and Beyond, Encounters and Conversations, A.J. Pomerans (trans.), Harper and Row, New York, 1971, pp. 63–64.
• Holton, Gerald, Thematic Origins of Scientific Thought: Kepler to Einstein, 1st edition 1973, revised edition, Harvard University Press, Cambridge, MA, 1988.
• Karin Knorr Cetina, Knorr Cetina, Karin (1999). Epistemic cultures: how the sciences make knowledge. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-25894-5.
• Kuhn, Thomas S., The Essential Tension, Selected Studies in Scientific Tradition and Change, University of Chicago Press, Chicago, IL, 1977.
• Latour, Bruno, Science in Action, How to Follow Scientists and Engineers through Society, Harvard University Press, Cambridge, MA, 1987.
• Losee, John, A Historical Introduction to the Philosophy of Science, Oxford University Press, Oxford, 1972. 2nd edition, 1980.
• Maxwell, Nicholas, The Comprehensibility of the Universe: A New Conception of Science, Oxford University Press, Oxford, 1998. Paperback 2003.
• Maxwell, Nicholas, Understanding Scientific Progress Lưu trữ 2018-02-20 tại Wayback Machine, Paragon House, St. Paul, Minnesota, 2017.
• McComas, William F. biên tập (1998). “The Principal Elements of the Nature of Science: Dispelling the Myths” (PDF). The Nature of Science in Science Education. Netherlands: Kluwer Academic Publishers. tr. 53–70. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 1 tháng 7 năm 2014.
• Misak, Cheryl J., Truth and the End of Inquiry, A Peircean Account of Truth, Oxford University Press, Oxford, 1991.
• Oreskes, Naomi, "Masked Confusion: A trusted source of health information misleads the public by prioritizing rigor over reality", Scientific American, vol. 329, no. 4 (November 2023), pp. 90–91.
• Piattelli-Palmarini, Massimo (ed.), Language and Learning, The Debate between Jean Piaget and Noam Chomsky, Harvard University Press, Cambridge, MA, 1980.
• Popper, Karl R., Unended Quest, An Intellectual Autobiography, Open Court, La Salle, IL, 1982.
• Putnam, Hilary, Renewing Philosophy, Harvard University Press, Cambridge, MA, 1992.
• Rorty, Richard, Philosophy and the Mirror of Nature, Princeton University Press, Princeton, NJ, 1979.
• Salmon, Wesley C., Four Decades of Scientific Explanation, University of Minnesota Press, Minneapolis, MN, 1990.
• Shimony, Abner, Search for a Naturalistic World View: Vol. 1, Scientific Method and Epistemology, Vol. 2, Natural Science and Metaphysics, Cambridge University Press, Cambridge, 1993.
• Thagard, Paul, Conceptual Revolutions, Princeton University Press, Princeton, NJ, 1992.
• Ziman, John (2000). Real Science: what it is, and what it means. Cambridge: Cambridge University Press.

Liên kết ngoài

• An Introduction to Science: Scientific Thinking and a scientific method Lưu trữ 2018-01-01 tại Wayback Machine by Steven D. Schafersman.
• Introduction to a scientific method
• Theory-ladenness by Paul Newall at The Galilean Library
• Lecture on Scientific Method by Greg Anderson
• Using the scientific method for designing science fair projects
• SCIENTIFIC METHODS an online book by Richard D. Jarrard
• Richard Feynman on the Key to Science (one minute, three seconds), from the Cornell Lectures.