Sầu riêng

Bài này viết về loại trái cây ăn được. Đối với chi thực vật mang loại trái cây này, xem Chi Sầu riêng.

Sầu riêng bán ở chợ

Cắt sầu riêng để lộ múi thịt vàng

Sầu riêng là loại quả ăn được của một số loài cây thuộc chi Sầu riêng, họ Cẩm quỳ, bộ Cẩm quỳ. Có 30 loài sầu riêng được công nhận, ít nhất 9 loài trong số đó cho quả ăn được.^[1][2] Durio zibethinus, có nguồn gốc từ Borneo và Sumatra, là loài duy nhất được bán trên thị trường quốc tế. Loài có hơn 300 giống được đặt tên ở Thái Lan và 100 giống ở Malaysia tính đến năm 1987.^[1] Các loài khác được bán ở khu vực địa phương của chúng.^[1]

Được mệnh danh ở một số vùng là "vua của các loại trái cây",^[2][3] sầu riêng được phân biệt nhờ kích thước lớn, mùi nồng và vỏ phủ đầy gai. Quả có thể lớn, đạt chiều dài 30 cm (12 in) và có đường kính 15 cm (5,9 in) và thường nặng 1 đến 3 kg (2,2 đến 6,6 lb). Hình dạng quả từ thuôn đến tròn, màu vỏ từ xanh đến nâu và thịt từ vàng nhạt đến đỏ, tùy thuộc vào loài.

Một số người cho rằng sầu riêng có mùi thơm ngọt ngào dễ chịu, trong khi số khác lại cho rằng mùi hương quá nồng và khó chịu. Mùi này gợi lên những phản ứng từ cảm kích sâu sắc đến ghê tởm mãnh liệt. Mùi khó ngửi dai dẳng của quả, có thể kéo dài vài ngày, đã khiến một số khách sạn và dịch vụ giao thông công cộng ở Đông Nam Á cấm loại trái cây này. Thịt có thể được tiêu thụ ở nhiều giai đoạn chín khác nhau và được dùng để tạo hương vị cho nhiều món tráng miệng mặn và ngọt trong ẩm thực Đông Nam Á. Hạt cũng có thể ăn được khi nấu chín.

Thu hoạch

Trước đây, sầu riêng được thu hoạch khi quả đã chín. Tuy nhiên, hiện nay thương lái thường thu hoạch quả sống để thuận tiện cho việc dự trữ, vận chuyển, rồi mang đến vùng tiêu thụ, chẳng hạn như để xuất khẩu.^[4] Việc thu hoạch quả sống khi chúng đạt độ già sẽ được tiến hành trên cả vườn cây.^[5] Để tránh cắt nhầm quả non chưa đến lúc thu hoạch người ta dùng biện pháp gõ sầu riêng. Biện pháp này giúp xác định chính xác quả già, tránh gây thiệt hại cho người nông dân lẫn thương lái.^[6] Kỹ năng này đòi hỏi nhiều kinh nghiệm và đã tạo ra một tầng lớp người trong ngành thạo việc chuyên về công việc cắt quả thu hoạch.^[7]

Sử dụng

Dinh dưỡng

Sầu riêng đông lạnh tươi
(Durio zibethinus)

Giá trị dinh dưỡng cho mỗi 100 g (3,5 oz)
Năng lượng	615 kJ (147 kcal)
Carbohydrat	27.09 g
Chất xơ	3.8 g
Chất béo	5.33 g
Protein	1.47 g
Vitamin và khoáng chất Vitamin Lượng %DV^† Vitamin A 44 IU Thiamine (B1) 31% 0.374 mg Riboflavin (B2) 15% 0.2 mg Niacin (B3) 7% 1.074 mg Acid pantothenic (B5) 5% 0.23 mg Vitamin B6 19% 0.316 mg Folate (B9) 9% 36 μg Vitamin C 22% 19.7 mg Chất khoáng Lượng %DV^† Calci 0% 6 mg Đồng 23% 0.207 mg Sắt 2% 0.43 mg Magiê 7% 30 mg Mangan 14% 0.325 mg Phốt pho 3% 39 mg Kali 15% 436 mg Natri 0% 2 mg Kẽm 3% 0.28 mg
Thành phần khác	Lượng
Nước	65 g
Liên kết đến Bản báo cáo đầy đủ từ USDA National Nutrient Database
^† Tỷ lệ phần trăm được ước tính dựa trên khuyến nghị Hoa Kỳ dành cho người trưởng thành,[8] ngoại trừ kali, được ước tính dựa trên khuyến nghị của chuyên gia từ Học viện Quốc gia.[9]

Xem thêm

• Sa kê
• Món ngon
• Gõ sầu riêng

Tham khảo

1. ^ Morton, JF (1987). “Durian”. Fruits of Warm Climates. Florida Flair Books; republished in New Crop Resource Online Program, Center for New Crops and Plant Products, Department of Horticulture and Landscape Architecture, Purdue University. ISBN 978-0-9610184-1-2. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 2 năm 2021. Truy cập ngày 5 tháng 2 năm 2004.
2. ^ “Hail the king of fruit – 10 types of durians from Malaysia”. The Straits Times. 22 tháng 6 năm 2015. Lưu trữ bản gốc ngày 27 tháng 5 năm 2019. Truy cập ngày 26 tháng 5 năm 2019.
3. Heaton, Donald D. (2006). A Consumers Guide on World Fruit. BookSurge Publishing. tr. 54–56. ISBN 978-1-4196-3955-5.
4. Ngô Xuân, Thùy Thảo (ngày 15 tháng 9 năm 2024). “Gõ sầu riêng - nghề "gõ ra tiền"”. Báo Phú Yên. Truy cập ngày 15 tháng 12 năm 2024.
5. Bảo Ngọc (ngày 14 tháng 6 năm 2024). “Nghề "gõ" sầu riêng”. Báo Bình Thuận. Truy cập ngày 15 tháng 12 năm 2024.
6. Nguyễn Vy (ngày 9 tháng 5 năm 2024). “Leo cây gõ sầu riêng, kiếm 60-100 triệu đồng/tháng nhưng sơ sẩy là đền "ốm"”. Dân trí. Truy cập ngày 15 tháng 12 năm 2024.
7. Phan Dương (ngày 16 tháng 5 năm 2024). “Nghề gõ sầu riêng kiếm gần 100 triệu đồng mỗi tháng”. VnExpress. Truy cập ngày 15 tháng 12 năm 2024.
8. United States Food and Drug Administration (2024). “Daily Value on the Nutrition and Supplement Facts Labels”. Truy cập ngày 28 tháng 3 năm 2024.
9. National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine; Health and Medicine Division; Food and Nutrition Board; Committee to Review the Dietary Reference Intakes for Sodium and Potassium (2019). Oria, Maria; Harrison, Meghan; Stallings, Virginia A. (biên tập). Dietary Reference Intakes for Sodium and Potassium. The National Academies Collection: Reports funded by National Institutes of Health. Washington (DC): National Academies Press (US). ISBN 978-0-309-48834-1. PMID 30844154.

Liên kết ngoài

• Tư liệu liên quan tới Sầu riêng tại Wikimedia Commons