Tứ linh đao

Tứ Linh Đao là bài đơn đao, được Võ sư Kim Kê giới thiệu tại Hội nghị chuyên môn toàn quốc lần 1 do Liên đoàn Võ thuật Cổ truyền Việt Nam, tổ chức từ ngày 25-4-1993 đến ngày 2-5-1993 tại Thành phố Hồ Chí Minh, quy tụ 50 võ sư đại diện 23 tỉnh thành trong cả nước. Trong hội nghị được hội đồng võ sư gồm 24 vị đã xét duyệt trên 20 bài quyền và binh khí được các Hội võ cổ truyền tỉnh, thành giới thiệu. Và chọn ra được 4 bài huấn luyện thống nhất phổ biến trên toàn quốc, trong đó có bài Tứ Linh Đao.

Từ đó bài Tứ Linh Đao là một trong những bài quốc võ nhằm đưa bài vào bảo tồn, phát huy và giới thiệu với bạn bè năm châu đến nay.

Lai lịch

Xuất xứ ban đầu của bài là từ môn phái Võ Lâm Tân Khánh Bà Trà, do Võ sư Hồ Tường sáng tạo năm 1979, trên cơ sở bài gươm Lý Thường tương truyền của võ tướng Lý Thường Kiệt và bài Tứ môn đao thuộc môn phái Thiếu Lâm Bạch Hạc, được Võ sư Hồ Văn Lành (Từ Thiện) giới thiệu lần đầu tiên vào chương trình huấn luyện thống nhất của lớp Võ Dân Tộc tại Trung tâm Thể dục Thể thao Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh vào tháng 4 năm 1979. Đứng đầu lớp Võ Dân Tộc này là các vị Võ sư: Hồ Văn Lành -Từ Thiện (Võ Lâm Tân Khánh Bà Trà), Đặng Văn Anh - Kim Kê (Kim Kê Môn), Quách Văn Phước - Quách Phước (Lam Sơn Võ Đạo) và Nguyễn Hữu Tiết (Hắc Âu).

Sau khi bài Tứ Linh Đao đã được bốn võ sư chọn vào chương trình huấn luyện, mặt khác do quá thích thú và muốn nắm vững bài Tứ Linh Đao để tiện chỉ dạy cho lớp Võ Dân Tộc, Võ sư Kim Kê (trong ban huấn luyện lớp Võ Dân Tộc) đã nhờ Võ sư Hồ Tường đến một căn nhà ở Số 2 đường Tổng Đốc Phương (nay là đường Châu Văn Liêm), quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh (lúc đó là tài sản vắng chủ của cơ sở sản xuất tương chao Hoa Sen), để tận tay tập riêng cho võ sư Kim Kê cả tháng trời bài Tứ Linh Đao này. Dịp này, Võ sư Kim Kê đã đền ơn Võ sư Hồ Tường bằng cách dạy lại cho Võ sư Hồ Tường bài Mai Hoa Quyền (mà ông nói là bài trấn môn của phái Tây Sơn Nhạn - Bùi Văn Hóa) và bài Kim Kê Đao.

Theo một số thông tin từ phía các nhà chuyên môn trong đó có cả ý kiến của võ sư sáng tạo bài là Võ sư Hồ Tường, bài vẫn ít nhiều còn gây tranh cãi khi đưa vào thống nhất giảng dạy như một trong những bài quốc võ. Do niên hạn của bài còn quá mới, (trẻ tuổi nhất trong những bài quy định) nên võ sư sáng tạo bài khiêm tốn nói là không phù hợp đứng chung với những bài quốc võ khác.

Lời thiệu

Hướng Đông chấp thủ nghiêm chào.

Lời thiệu của bài Tứ Linh Đao viết bằng thể thơ Tứ ngôn, bao gồm 20 câu:

Bình thân bái tổ

Thối bộ đề đao

Lưỡng long tranh châu

Điếu ngư trì hạ

Diệp liên qui ngọa

Sát thảo tầm xà

Phượng lạc bình sa

Tấn kỳ lân bộ

Nhị long kỳ ngộ

Như thử nhị môn

Kỳ lân quá sơn

Bình sa phượng lạc

Quá quan trảm phạt

Ngọc nữ hiến đào

Phượng vũ sơn cao

Tứ môn như thử

Thất đao trảm thủ

Ngư việt vũ môn

Giáng hổ thăng long

Như tiền bái tổ.

Bài Phú (Võ sư Hồ Tường biên soạn năm 1979) theo thể thơ Lục bát có 18 câu:

Hướng Đông chấp thủ nghiêm chào

Chụm về tay phải cầm đao loan liền

Lui chân, tay kéo lên trên

Chém qua trái, phải, vớt liền một phen

Nghiêng về rùa núp lá sen

Chém ngang phát cỏ, bay lên Phượng Hoàng

Đỡ đâm hình dạng kỳ lân

Chéo chân chém dưới, bước lên chẻ đầu

Hướng tây nào khác gì đâu

Hướng Nam xoay vớt bay lên Phượng Hoàng

Đỡ trên chém dưới hai lần

Đao dâng ngang mặt tay sau nhảy chồm

Chém liền hai ngọn dưới trên

Hướng Bắc như thử xoay tròn tứ môn

Tung mình cá vượt vũ môn

Tọa địa hổ giáng phi long theo liền

Trở về bái tổ tiếp liên

Chụm chân tại chỗ tứ linh hết bài.

Bài Phú (Võ sư Hồ Tường biên soạn năm 1990), không dùng chữ Nho và điển tích xưa cho dễ hiểu hơn:

Hướng Đông chân tiến ra chào

Dụm về, tay phải cầm đao loan liền

Chân lui, đao kéo lên trên

Chém qua trái, phải, vớt liền một phen

Nghiêng về rùa núp lá sen

Quơ đao phát cỏ, bay lên phượng hoàng

Tiến đâm hình dạng kỳ lân

Tréo về gạt xuống, bước chân chẻ đầu

Hướng tây có khác gì đâu

Hướng Nam xoay vớt chém đao Phượng Hoàng

Giở chân chém xéo hai lần

Dâng cao ngang mặt, hai chân nhảy chồm

Chém đao thuận nghịch tiếp luôn

Xoay qua hướng Bắc thế đòn như trên

Lăn mình đao chém bốn bên

Nhảy về hai bước vớt lên rõ ràng

Lui chân, ngồi xuống nhẹ nhàng

Đỡ đao, chân đá rồng đang cất mình

Chém theo hai lượt tiếp nghinh

Loan nhanh, dụm lẹ, đổi bên tay cầm

Tiến chào đúng lễ Võ Lâm

Lui về chấm dứt như ban đầu bài.

Đặc điểm

Bài đao Tứ Linh Đao mô phỏng theo động tác của 4 loài linh thú: Long(rồng), Lân, Quy(rùa), Phụng (phượng); toát lộ cả hình và ý trong các chiêu thức của bài.

Bài sử dụng đơn đao đánh trên đồ hình hình chữ thập lặp lại tại các hướng. Các chiêu thức trong bài gồm trảm, phạt, khắc, đâm, chém, đỡ; giúp khả năng tấn công cũng như phòng thủ một cách toàn diện ở cả ba phần thượng – trung – hạ.

Tham khảo

• Video clip bài Tứ linh đao trên website Võ cổ truyền Việt Nam Lưu trữ 2008-01-08 tại Wayback Machine
• Trên tạp chí Sổ Tay Võ Thuật các số 36, 37 và 38, xuất bản năm 1996 tại Thành phố Hồ Chí Minh, do nhà báo Phương Tấn chủ biên, có đăng 3 kỳ bài viết “Tứ Linh đơn đao” của Lão võ sư Từ Thiện Hồ Văn Lành.
• Giấy xác nhận (có trên google) của lão Võ sư Quách Phước về việc đóng góp bài "Tứ Linh Đao" vào chương trình huấn luyện chung ở Quận 1 năm 1979, của võ sư Hồ Văn Lành (võ đường Từ Thiện, môn phái Võ Lâm Tân Khánh Bà Trà - di sản văn hóa phi vật thể quốc gia).
• Bài viết và hình ảnh của bài Tứ Linh Đao đăng trên Báo Ảnh Việt Nam của Thông Tấn Xã Việt Nam theo đường link sau: https://vietnam.vnanet.vn/vietnamese/tu-linh-dao/248868.html
• Phim "Tứ Linh Đao" do Tạp chí Võ Thuật của Truyền Hình An Viên BTV9 thực hiện và đã phát sóng trong tháng 2 năm 2021.