Sumo

Sumo (相撲)
Trọng tâm	Vật lộn
Mức độ bạo lực	Tiếp xúc đầy đủ
Xuất xứ	Nhật Bản
Olympic	Không, nhưng được IOC công nhận
Trang mạng chính thức	www.sumo.or.jp/en/index

Sumo

Cơ quan quản lý cao nhất	Liên đoàn Sumo quốc tế (nghiệp dư) / Hiệp hội Sumo Nhật Bản (Chuyên nghiệp)
Thi đấu lần đầu	Nhật Bản, giữa thế kỷ 16
Đặc điểm
Va chạm	Có
Số thành viên đấu đội	Không
Giới tính hỗn hợp	Có (nghiệp dư) Không (Chuyên nghiệp)
Hình thức	Vật
Hiện diện
Olympic	Không

Sumo
"Sumo" trong kanji
Tên tiếng Nhật
Kanji	相撲
Chuyển tự Rōmaji sumō

Sumo (相撲 ^{(tương phác)}, sumō^?, nghĩa đen: "đánh nhau") là một hình thức đấu vật tiếp xúc lẫn nhau mang tính cạnh tranh trong đó một rikishi (đô vật) cố gắng đẩy đối thủ của mình ra khỏi vòng tròn thi đấu (dohyō) hoặc ép đối thủ chạm mặt đất bằng bất kỳ bộ phận cơ thể nào ngoài lòng bàn chân (thường bằng cách ném, đẩy hoặc ép đối thủ xuống đất).

Môn thể thao này có nguồn gốc từ Nhật Bản, quốc gia duy nhất tại đó sumo được luyện tập một cách chuyên nghiệp. Nó được coi là một gendai budō, mà đề cập đến võ thuật hiện đại của Nhật Bản, nhưng môn thể thao này có một lịch sử kéo dài nhiều thế kỷ. Nhiều truyền thống cổ xưa đã được sumo bảo tồn, và thậm chí ngày nay môn thể thao này bao gồm nhiều yếu tố nghi lễ, chẳng hạn như sử dụng việc dùng muối tẩy uế bắt nguồn từ Thần đạo.

Cuộc sống của một đô vật được chuẩn hóa rất cao, với các quy tắc được quy định bởi Hiệp hội Sumo Nhật Bản. Hầu hết các đô vật sumo được yêu cầu phải sống trong các trại huấn luyện sumo chung, được biết đến trong tiếng Nhật là heya, nơi tất cả các khía cạnh của cuộc sống hàng ngày của họ, từ bữa ăn cho đến cách ăn mặc của họ đều bị quy định nghiêm ngặt theo truyền thống.

Từ năm 2008 đến 2017, một số tranh cãi và vụ bê bối cấp cao đã làm rung chuyển thế giới sumo, với ảnh hưởng liên quan đến danh tiếng và doanh thu bán vé của môn thể thao này. Những điều này cũng đã ảnh hưởng đến khả năng thu hút tân binh của nó.^[1] Mặc dù với các bê bối, sự nổi tiếng và tỷ lệ người xem của sumo đã tăng trở lại do có nhiều yokozuna (nhà vô địch lớn) lần đầu tiên sau một số năm và các đô vật nổi tiếng khác như Endō và Ichinojou thu hút sự chú ý của công chúng.^[2]

Nguồn gốc và lịch sử

Ngoài việc sử dụng như một thử nghiệm sức mạnh trong chiến đấu, sumo còn được kết hợp với nghi thức Thần đạo. Một số đền thờ thực hiện các hình thức múa nghi lễ, nơi một người được cho là vật lộn với một kami, một vị thần linh của Thần đạo. Đó là một nghi thức quan trọng tại triều đình, nơi đại diện của mỗi tỉnh được lệnh tham dự cuộc thi trước triều đình và chiến đấu. Các thí sinh được yêu cầu tự trả tiền cho chuyến đi của họ. Cuộc thi được gọi là sumai no sechie, hay "hội sumai".^[3]

Đô vật Sumo Somagahana Fuchiemon, k. 1850

Trong phần còn lại của lịch sử Nhật Bản được ghi nhận, sự phổ biến của sumo đã thay đổi theo ý thích của những người cai trị và nhu cầu sử dụng nó như một công cụ đào tạo võ thuật trong các giai đoạn xung đột dân sự. Hình thức chiến đấu vật thay đổi dần dần thành một trong đó mục đích chính trong chiến thắng là ném đối thủ. Khái niệm đẩy đối thủ ra khỏi một khu vực xác định xuất hiện một thời gian sau đó.

Một vòng tròn thi đấu, được định nghĩa không chỉ đơn giản là khu vực dành cho các đô vật, cũng được cho là đã ra đời vào thế kỷ 16 do kết quả của một giải đấu được lãnh chúa lớn lúc đó ở Nhật Bản, Oda Nobunaga tổ chức. Tại thời điểm này, các đô vật sẽ mặc những chiếc khố lỏng lẻo hơn là những chiếc đai đấu vật mawashi cứng hơn nhiều ngày nay. Trong thời Edo, các đô vật sẽ mặc một chiếc tạp dề trang trí tua rua được gọi là keshō-mawashi trong trận đấu, trong khi ngày nay những thứ này chỉ được mặc trong các nghi lễ trước trận đấu. Hầu hết phần còn lại của các hình thức hiện tại trong môn sumo được phát triển vào đầu thời Edo.

Cảnh đấu vật Sumo k. 1851

Sumo chuyên nghiệp (ōzumō?) có nguồn gốc từ thời Edo ở Nhật Bản như một hình thức giải trí thể thao. Các đô vật ban đầu có lẽ là các samurai, thường là rōnin, người cần tìm một hình thức thu nhập thay thế. Các giải đấu sumo chuyên nghiệp hiện tại đã bắt đầu trong Đền Tomioka Hachiman vào năm 1684, và sau đó được tổ chức tại Ekō-in vào thời Edo. Tây Nhật Bản cũng có các địa điểm và giải đấu sumo của riêng mình trong giai đoạn này, với trung tâm nổi bật nhất là ở Osaka. Osaka sumo tiếp tục đến cuối thời kỳ Taishō vào năm 1926, khi nó sáp nhập với Tokyo sumo để thành lập một tổ chức chung. Trong một thời gian ngắn sau đó, bốn giải đấu đã được tổ chức một năm, hai giải đấu ở các địa điểm ở phía tây Nhật Bản như Nagoya, Osaka và Fukuoka, và hai giải đấu tại Ryōgoku Kokugikan ở Tokyo. Từ năm 1933 trở đi, các giải đấu được tổ chức gần như độc quyền tại Ryōgoku Kokugikan, cho đến khi lực lượng chiếm đóng của Mỹ chiếm đoạt nó và các giải đấu chuyển đến Đền Meiji cho đến những năm 1950. Sau đó, một vị trí thay thế, Kuramae Kokugikan gần Ryōgoku, được xây dựng cho sumo. Cũng trong giai đoạn này, Hiệp hội Sumo bắt đầu mở rộng đến các địa điểm ở phía tây Nhật Bản một lần nữa, đạt tổng cộng sáu giải đấu một năm vào năm 1958, với một nửa trong số đó là Kuramae. Năm 1984, Ryōgoku Kokugikan được xây dựng lại và các giải đấu sumo ở Tokyo đã được tổ chức ở đó kể từ đó.

Giành chiến thắng trong sumo

Người chiến thắng trong một trận đấu sumo nói chung là một đô vật đầu tiên buộc đối thủ của mình bước ra khỏi võ đài, hoặc là đô vật đầu tiên buộc đối thủ chạm đất với bất kỳ phần nào của cơ thể ngoài chân anh ta.

Ngoài ra, một số quy tắc ít phổ biến khác có thể được sử dụng để xác định người chiến thắng. Ví dụ, một đô vật sử dụng một kỹ thuật bất hợp pháp (kinjite) sẽ tự động tính là thua, cũng như một người có mawashi (đai) hoàn toàn bị tháo rời. Một đô vật không xuất hiện để thi đấu trận đấu của mình (ngay cả khi bị chấn thương trước đó) cũng tự động thua (fusenpai).

Các trận đấu chỉ bao gồm một vòng duy nhất và thường chỉ kéo dài trong vài giây, vì thông thường một đô vật sẽ nhanh chóng bị hất khỏi vòng tròn hoặc ném xuống đất. Tuy nhiên, đôi khi chúng có thể kéo dài trong vài phút. Mỗi trận đấu được bắt đầu bằng một nghi thức nghi lễ phức tạp. Theo truyền thống, các đô vật sumo nổi tiếng với thân hình to lớn và khối lượng cơ thể, vốn thường là một yếu tố chiến thắng trong sumo. Không có việc phân chia trọng lượng được sử dụng trong sumo chuyên nghiệp; một đô vật đôi khi có thể đối mặt với một đối thủ gấp đôi trọng lượng của mình. Tuy nhiên, với kỹ thuật vượt trội, các đô vật nhỏ hơn có thể kiểm soát và đánh bại các đối thủ lớn hơn nhiều.^[4] Trọng lượng trung bình của các đô vật hàng đầu đã tiếp tục tăng, từ 125 kilôgam (276 lb) vào năm 1969 đến hơn 150 kilôgam (330 lb) vào năm 1991, và là một kỷ lục 166 kilôgam (366 lb) kể từ tháng 1 năm 2019.^[5]

Trong một số tình huống, có thể cần phải xem xét lại quyết định của gyouji. Các thẩm phán bên ngoài vòng tròn, người ngồi ngang tầm mắt (" shimpan ") có thể triệu tập một hội nghị ở giữa vòng, được gọi là " mono-ii ". Điều này được thực hiện nếu các thẩm phán quyết định rằng việc quyết định ai là người chiến thắng cần phải được xem xét lại; ví dụ, nếu cả hai sumotori dường như chạm đất hoặc bước ra khỏi vòng tròn cùng một lúc. Trong những trường hợp này, đôi khi video được xem lại để xem những gì đã xảy ra. Sau khi quyết định được đưa ra, thẩm phán trưởng sẽ công bố quyết định này cho khán giả và các đô vật. Họ có thể ra lệnh cho một trận đấu được khởi động lại, hoặc tuyên bố quyết định như gyōji đã đưa ra. Đôi khi shimpan sẽ bác bỏ các gyōji và tuyên bố thắng cuộc đô vật kia.

Sau khi người chiến thắng được tuyên bố, một gyōji (trọng tài) ngoài sân khấu sẽ xác định kimarite (kỹ thuật chiến thắng) được sử dụng trong trận đấu, sau đó được thông báo cho khán giả.

Trong những dịp hiếm hoi, trọng tài hoặc giám khảo có thể trao chiến thắng cho đô vật chạm đất trước. Điều này xảy ra nếu cả hai đô vật chạm đất gần như cùng một lúc và người ta quyết định rằng đô vật chạm đất thứ hai không có cơ hội chiến thắng, vì kỹ thuật sumo vượt trội của đối thủ đã đưa anh ta vào thế không thể phục hồi. Các đô vật thua cuộc được gọi là shini-tai ("xác sống") trong trường hợp này.

Vòng đấu vật (dohyō)

Các trận đấu Sumo diễn ra trong một dohyou (土俵): một vòng tròn đường kính 4,55 m (14,9 ft) và diện tích 16,26 m² (175,0 foot vuông), làm từ các kiện rơm đặt trên nền tảng làm bằng đất sét trộn với cát. Một dohyou mới được xây dựng cho mỗi giải đấu bởi những người tuyên bố trận đấu (yobidashi). Ở trung tâm là hai vạch trắng, shikiri-sen, các đô vật tự đặt mình vào phía sau các vạch này lúc bắt đầu trận đấu.^[6] Một mái nhà giống như của một ngôi đền Shinto có thể được treo lơ lửng trên dohyō. Theo truyền thống, phụ nữ bị cấm vào hoặc chạm vào vòng tròn này.^[7]

Sumo chuyên nghiệp

Các đô vật Sumo tập hợp thành một vòng tròn xung quanh gyōji (trọng tài) trong dohyō-iri (lễ nhập vòng).

Sumo chuyên nghiệp được tổ chức bởi Hiệp hội Sumo Nhật Bản.^[8] Các thành viên của hiệp hội, được gọi là oyakata, đều là cựu đô vật, và là những người duy nhất được quyền huấn luyện các đô vật mới. Hầu hết các đô vật luyện tập là thành viên của một huấn luyện ổn định (hoặc heya) được điều hành bởi một trong những oyakata, là trại trưởng trại huấn luyện cho các đô vật dưới quyền anh ta. Trong năm 2007, 43 trại huấn luyện đã huấn luyện 660 đô vật.^[9]

Tất cả các đô vật sumo đều lấy tên đấu vật được gọi là shikona (四 股?), tên này có thể có hoặc không liên quan đến tên thật của họ. Thông thường, các đô vật có rất ít sự lựa chọn trong tên của họ, do các huấn luyện viên của họ (hoặc người chủ trại huấn luyện), hoặc bởi một người hỗ trợ hoặc thành viên gia đình đã khuyến khích họ tham gia môn thể thao này, đặt cho. Điều này đặc biệt đúng với các đô vật sinh ra ở nước ngoài. Một đô vật có thể thay đổi tên đô vật trong sự nghiệp của mình, với một số đô vật thay đổi tên của họ nhiều lần.^[8]

Sumo là một hệ thống phân cấp nghiêm ngặt dựa trên thành tích thể thao. Các đô vật được xếp hạng theo một hệ thống có từ thời Edo. Các đô vật được thăng cấp hoặc hạ cấp theo thành tích của họ trong sáu giải đấu chính thức được tổ chức trong suốt cả năm. Một banzuke được chuẩn bị kỹ lưỡng liệt kê hệ thống phân cấp đầy đủ được xuất bản hai tuần trước mỗi giải đấu sumo.^[10]

Ngoài các giải đấu chuyên nghiệp, các cuộc thi đấu biểu diễn được tổ chức định kỳ hàng năm tại Nhật Bản và cứ khoảng hai năm một lần, các đô vật được xếp hạng hàng đầu đến thăm một quốc gia nước ngoài để thi đấu biểu diễn như vậy. Không có trận đấu nào trong số này được tính đến khi xác định thứ hạng tương lai của đô vật. Thứ hạng chỉ được xác định bằng hiệu suất trong các giải đấu sumo lớn (honbasho).^[6]

Phân hạng Sumo

Người nước ngoài và đô vật sumo, 1861

Sáu hạng trong sumo là: makuuchi (tối đa 42 đô vật), jūryō (cố định ở 28 đô vật), makushita (cố định với 120 đô vật), sandanme (cố định ở 200 đô vật), jonidan (khoảng 200 đô vật), và jonokuchi (khoảng 200 đô vật). Các đô vật mới gia nhập sumo từ hạng jonokuchi thấp nhất và, với khả năng cho phép, thi đấu tăng dần lên đến hạng trên cùng. Một khác biệt rộng lớn trong thế giới sumo tồn tại giữa các đô vật ở hai hạng thi đấu hàng đầu được gọi chung là sekitori và những đô vật trong bốn hạng thấp hơn, thường được gọi là rikishi - thuật ngữ chung chung hơn. Các cấp bậc này nhận được các mức tiền lương, đặc quyền và danh tiếng khác nhau.^[11]

Hạng makuuchi cao nhất nhận được sự chú ý nhiều nhất từ người hâm mộ và có hệ thống phân cấp phức tạp nhất. Phần lớn các đô vật là maegashira và được xếp hạng từ cấp 1 cao nhất xuống khoảng 16 hoặc 17. Trong mỗi cấp bậc là hai đô vật, cấp bậc cao hơn được chỉ định là "phía đông" và thấp hơn là "phía tây", vì vậy danh sách này là #1 đông, #1 tây, #2 đông, #2 tây, v.v...^[12] Trên maegashira là ba cấp bậc vô địch, được gọi là san'yaku, không được đánh số. Theo thứ tự tăng dần, là komusubi, sekiwake và ōzeki. Ở đỉnh cao của hệ thống xếp hạng là cấp bậc yokozuna.^[11]

Yokozuna, hoặc các nhà vô địch lớn, thường được dự kiến sẽ cạnh tranh và giành được danh hiệu giải đấu hàng đầu một cách thường xuyên, do đó các tiêu chí thăng hạng cho yokozuna là rất nghiêm ngặt. Nói chung, một ōzeki phải giành chức vô địch cho hai giải đấu liên tiếp hoặc có một "hiệu suất tương đương" để được xem xét để thăng hạng thành yokozuna.^[8] Nhiều hơn một đô vật có thể giữ thứ hạng yokozuna cùng một lúc.

Thời cổ đại, sumo chỉ là một môn thể thao của Nhật Bản. Tuy nhiên, kể từ những năm 1900, số lượng đô vật sumo sinh ra ở nước ngoài đã dần tăng lên. Vào đầu giai đoạn này, một vài đô vật nước ngoài được liệt kê là người Nhật Bản, nhưng đặc biệt từ những năm 1960, một số đô vật sinh ra ở nước ngoài đã trở nên nổi tiếng, và trong những năm gần đây thậm chí còn thống trị ở mức cấp bậc cao nhất. Một nửa trong số sáu đô vật cuối cùng được thăng cấp ōzeki là người nước ngoài và không có đô vật người Nhật nào được trở thành yokozuna từ năm 1998 cho đến khi Kisenosato Yutaka tấn cấp vào năm 2017. Điều này và các vấn đề khác cuối cùng đã khiến Hiệp hội Sumo hạn chế số lượng người nước ngoài được phép đào tạo trong mỗi một trại huấn luyện.

Các giải đấu sumo chuyên nghiệp

Kể từ năm 1958, sáu giải đấu Grand Sumo (tiếng Nhật: honbasho) đã được tổ chức mỗi năm: ba giải tại Hội trường Sumo (hay Ryōgoku Kokugikan) ở Ryōgoku, Tokyo (tháng 1, tháng 5 và tháng 9), và một giải đấu ở Osaka (tháng 3), Nagoya (tháng 7) và Fukuoka (tháng 11). Mỗi giải đấu bắt đầu vào Chủ nhật và diễn ra trong 15 ngày, cũng kết thúc vào Chủ nhật.^[13] Mỗi đô vật trong hai hạng hàng đầu (sekitori) có một trận đấu mỗi ngày, trong khi các đô vật hạng thấp hơn thi đấu bảy trận, cứ hai ngày một trận.

Mỗi ngày được cấu trúc để các thí sinh được xếp hạng cao nhất thi đấu vào cuối ngày. Do đó, môn đấu vật bắt đầu vào buổi sáng với các đô vật jonokuchi và kết thúc vào khoảng sáu giờ tối với những trận đấu liên quan đến yokozuna. Các đô vật chiến thắng nhiều trận đấu nhất trong 15 ngày sẽ giành chức vô địch giải đấu (yūshō) hạng của mình. Nếu hai đô vật hòa điểm nhau, họ sẽ đấu thêm 1 trận với nhau và người chiến thắng sẽ giành danh hiệu. Ba người cũng hòa điểm cho một chức vô địch là rất hiếm, ít nhất là trong các hạng hàng đầu. Trong những trường hợp này, ba người vật với nhau theo cặp với người đầu tiên giành chiến thắng hai lần liên tiếp sẽ vô địch giải đấu. Các hệ thống phức tạp hơn cho các trận playoff vô địch liên quan đến bốn hoặc nhiều đô vật cũng tồn tại, nhưng chúng thường chỉ xuất hiện trong việc xác định người chiến thắng của một trong những hạng thấp hơn.

Các trận đấu cho mỗi ngày của giải đấu được thông báo trước một ngày. Chúng được xác định bởi những cựu đô vật sumo là thành viên của bộ phận xét xử của Hiệp hội Sumo. Vì có nhiều đô vật ở mỗi hạng so với số các trận đấu trong giải đấu, mỗi đô vật chỉ thi đấu với một lựa chọn đối thủ từ cùng một hạng, mặc dù sự chồng chéo nhỏ có thể xảy ra giữa hai hạng kề nhau. Ngoại trừ các đô vật cấp san'yaku, các trận đấu đầu tiên có xu hướng là giữa các đô vật có cấp bậc sát nhau. Sau đó, việc lựa chọn đối thủ sẽ tính đến thành tích trước đó của một đô vật. Ví dụ, ở các hạng thấp hơn, các đô vật có cùng thành tích trong một giải đấu thường được kết hợp với nhau và các trận đấu cuối cùng thường liên quan đến các đô vật bất bại cạnh tranh với nhau, ngay cả khi họ ở hai đầu đối diện của hạng đấu. Ở giải hạng nhất, trong vài ngày qua, các đô vật có thành tích đặc biệt thường có các trận đấu với các đối thủ được xếp hạng cao hơn nhiều, bao gồm các đô vật san'yaku, đặc biệt nếu họ vẫn đang tranh chức vô địch giải hạng cao nhất. Tương tự như vậy, các đô vật được xếp hạng cao hơn với kết quả rất kém có thể thấy mình chiến đấu với các đô vật ở vị trí thấp hơn nữa trong hạng. Đối với yokozuna và ōzeki, tuần đầu tiên và một nửa giải đấu có xu hướng diễn ra với các trận đấu với các đô vật maegashira, komusubi và sekiwake hàng đầu, với các trận đấu trong các cấp bậc này được tập trung trong năm ngày cuối cùng của giải đấu (tùy thuộc vào số lượng đô vật xếp hạng hàng đầu thi đấu). Theo truyền thống, vào ngày cuối cùng, ba trận đấu cuối cùng của giải đấu sẽ diễn ra giữa sáu đô vật hàng đầu, với hai người đứng đầu trong trận đấu cuối cùng, trừ khi có đô vật trong số đó bị chấn thương trong giải đấu.

Một số cặp đấu bị cấm trong giải đấu thông thường. Các đô vật đến từ cùng một trại huấn luyện không thể thi đấu với nhau, các đô vật đối đầu cũng không thể là anh em, ngay cả khi họ tham gia các trại huấn luyện khác nhau. Một ngoại lệ cho quy tắc này là các đô vật đến từ cùng một trại huấn luyện và anh em ruột có thể đối mặt với nhau trong trận đấu thêm để quyết định ngôi vô địch.

Ngày cuối cùng của giải đấu được gọi là Senshūraku, có nghĩa đen là "niềm vui của một ngàn mùa thu". Cái tên đầy màu sắc này cho ngày đỉnh cao của giải đấu lặp lại những lời của nhà viết kịch Zeami để thể hiện sự phấn khích của những trận đấu quyết định và lễ kỷ niệm của người chiến thắng. Cúp Hoàng đế được trao cho đô vật giành chức vô địch makuuchi hạng nhất. Nhiều giải thưởng khác (chủ yếu được tài trợ) cũng được trao cho nhà vô địch. Những giải thưởng này thường khá phức tạp, những món quà trang trí công phu, như chiếc cốc khổng lồ, đĩa trang trí và tượng nhỏ. Những giải thưởng khác khá mang tính thương mại, chẳng hạn như một chiếc cúp có hình dạng như một chai Coca-Cola khổng lồ.

Việc thăng hạng và xuống hạng cho giải đấu tiếp theo được xác định bởi điểm số của một đô vật trong 15 ngày. Trong phân chia hàng đầu, thuật ngữ kachikoshi có nghĩa là điểm 8 -7 hoặc cao hơn, trái ngược với makekoshi, là điểm 7-8 hoặc tệ hơn. Một đô vật đạt được kachikoshi hầu như luôn luôn được thăng cấp xa hơn, mức độ thăng tiến cao hơn nếu điểm số tốt hơn. Xem bài viết makuuchi để biết thêm chi tiết về thăng hạng và xuống hạng.

Một đô vật hạng nhất không phải là ōzeki hay yokozuna và kết thúc giải đấu với kachikoshi cũng đủ điều kiện để được xem xét cho một trong ba giải thưởng gồm giải "kỹ thuật", giải "tinh thần chiến đấu", và giải thưởng "thành tích xuất sắc" cho đô vật đánh bại nhiều yokozuna và ōzeki nhất. Để biết thêm thông tin xem sanshō.

Một trận đấu sumo chuyên nghiệp

Các đô vật Sumo tại Giải đấu Lớn ở Osaka, tháng 3 năm 2006

Ở lần tiếp xúc đầu tiên, cả hai đô vật phải nhảy lên từ vị trí ban đầu đồng thời sau khi chạm vào bề mặt của vòng đấu bằng hai nắm đấm khi bắt đầu trận đấu. Trọng tài (gyōji) có thể khởi động lại trận đấu nếu cú chạm đồng thời này không xảy ra. Sau khi hoàn thành trận đấu, trọng tài phải ngay lập tức chỉ ra quyết định của mình bằng cách hướng gunbai hoặc chiếc quạt của mình về phía người chiến thắng. Quyết định của trọng tài không phải là quyết định cuối cùng và có thể bị tranh cãi bởi năm vị giám khảo ngồi quanh võ đài. Nếu điều này xảy ra, họ gặp nhau ở trung tâm của vòng tròn để tổ chức mono-ii (một cuộc nói chuyện). Sau khi đạt được sự đồng thuận, họ có thể tán thành hoặc đảo ngược quyết định của trọng tài hoặc ra lệnh tái đấu, được gọi là torinaoshi. Các đô vật sau đó quay trở lại vị trí bắt đầu của họ và cúi chào nhau trước khi xuống đài. Một đô vật chiến thắng trong hạng hàng đầu có thể nhận thêm tiền thưởng đặt trong phong bì từ trọng tài nếu trận đấu đã được tài trợ. Nếu một yokozuna bị một đô vật hạng thấp hơn đánh bại, việc các thành viên khán giả ném đệm ghế của họ vào vòng đấu (và vào các đô vật) là điều phổ biến và được mong đợi.

A short video clip of a sandanme division bout between 萬華城 (Mankajō, left) and 剛天佑 (Gōtenyū, right): Mankajō was the eventual winner of this unusually long match on day 12 of the 2007 May honbasho.

Trái ngược với thời gian chuẩn bị thi đấu, các trận đấu thường rất ngắn, thường là dưới một phút (hầu hết thời gian chỉ vài giây). Rất hiếm khi, một trận đấu có thể kéo dài trong vài phút. Nếu một trận đấu kéo dài tới bốn phút, trọng tài hoặc một trong những thẩm phán ngồi quanh võ đài có thể gọi một mizu-iri hoặc "thời gian nghỉ uống nước". Các đô vật được tách ra cẩn thận, nghỉ ngơi ngắn, và sau đó trở lại vị trí chính xác mà họ rời đi, mà được trọng tài xác định. Nếu sau bốn phút nữa, trận đấu vẫn bế tắc, họ có thể nghỉ lần thứ hai, sau đó họ bắt đầu lại từ đầu. Bế tắc hơn nữa mà không có kết thúc thắng bại rõ ràng có thể dẫn đến một trận hòa (hikiwake), một kết quả cực kỳ hiếm trong sumo hiện đại. Trận hòa cuối cùng trong hạng hàng đầu là vào tháng 9 năm 1974.^[8]

Cuộc sống của một đô vật sumo chuyên nghiệp

Các đô vật sumo trẻ có thứ hạng thấp tại Tomozuna Stable ở Tokyo kết thúc quy trình tập luyện hàng ngày của họ bằng một bài tập chân.

Một đô vật sumo sống một lối sống theo quy định chặt chẽ. Hiệp hội Sumo quy định hành vi của các đô vật trong một số chi tiết. Ví dụ, hiệp hội cấm các đô vật lái xe ô tô, mặc dù điều này là một phần không cần thiết vì nhiều đô vật quá to lớn để có thể ngồi sau vô lăng.^[14] Việc phá vỡ các quy tắc có thể dẫn đến tiền phạt và/hoặc đình chỉ thi đấu cho cả đô vật vi phạm và người chủ trại huấn luyện của anh ta.

Khi vào sumo, các đô vật sẽ phải để tóc dài để tạo thành một búi tóc, hay chonmage, tương tự như kiểu tóc samurai thời Edo. Hơn nữa, các đô vật sẽ phải búi tóc chonmage và trang phục truyền thống của Nhật Bản khi ở nơi công cộng, cho phép họ được nhận ra ngay lập tức.

Loại và chất lượng của trang phục phụ thuộc vào cấp bậc của đô vật. Rikishi hạng jonidan và thấp hơn chỉ được phép mặc một chiếc áo choàng bằng vải cotton mỏng gọi là yukata, ngay cả trong mùa đông. Hơn nữa, khi ở bên ngoài, họ phải mang một loại dép gỗ gọi là geta tạo ra âm thanh nhóp nhép đặc biệt. Các đô vật hạng makushita và sandanme có thể mặc một chiếc áo khoác ngắn truyền thống trên bộ yukata của họ và được phép mang dép rơm, được gọi là zōri. Các sekitori xếp hạng cao hơn có thể mặc áo choàng lụa theo lựa chọn của họ, và chất lượng của trang phục được cải thiện đáng kể. Họ cũng dự kiến sẽ mặc một loại áo choàng chi tiết hơn gọi là ōichō (lá bạch quả lớn) vào những dịp trang trọng.

Sự phân biệt tương tự được thực hiện trong cuộc sống tại trại huấn luyện. Các đô vật trẻ phải dậy sớm nhất, khoảng 5 giờ sáng, để tập luyện, trong khi các sekitori có thể bắt đầu vào khoảng 7 giờ sáng. Khi các sekitori đang tập luyện, các đô vật trẻ có thể có những việc phải làm, chẳng hạn như hỗ trợ nấu bữa trưa, dọn dẹp và chuẩn bị bồn tắm, cầm khăn sekitori hoặc lau mồ hôi cho sekitori. Hệ thống phân cấp được bảo tồn theo thứ tự ưu tiên trong việc tắm sau khi tập luyện và ai ăn trưa trước.

Các đô vật thường không được phép ăn sáng và dự kiến sẽ có một hình thức ngủ trưa sau một bữa ăn trưa lớn. Loại bữa trưa phổ biến nhất được phục vụ là bữa ăn sumo truyền thống của chankonabe, bao gồm một món hầm sôi với nhiều loại cá, thịt và rau được nấu tại bàn. Nó thường được ăn với cơm và kèm với bia. Chế độ không ăn sáng và một bữa trưa lớn sau đó là một giấc ngủ nhằm giúp các đô vật tăng cân rất nhiều để thi đấu hiệu quả hơn.

Vào buổi chiều, các đô vật thiếu niên một lần nữa thường có công việc dọn dẹp hoặc các công việc khác, trong khi các đồng nghiệp sekitori của họ có thể thư giãn, hoặc giải quyết các vấn đề công việc liên quan đến câu lạc bộ fan hâm mộ. Các đô vật trẻ hơn cũng tham dự các lớp học, mặc dù giáo dục của họ khác với chương trình giảng dạy điển hình của các đồng nghiệp không phải là sumo của họ. Vào buổi tối, sekitori có thể đi ra ngoài chơi với các nhà tài trợ của họ, trong khi các đô vật trẻ thường phải ở lại trong trại huấn luyện, trừ khi họ phải đi cùng với thủ lĩnh trại hoặc sekitori khi tsukebito (người hầu) của anh ta ra ngoài. Trở thành một tsukebito cho một thành viên cao cấp của trại huấn luyện là một nhiệm vụ điển hình. Một sekitori có một số tsukebito, tùy thuộc vào kích thước của trại hoặc trong một số trường hợp tùy thuộc vào kích thước của sekitori. Các đô vật cơ sở được giao những nhiệm vụ lặt vặt nhất như dọn dẹp trại, chạy việc vặt, và thậm chí rửa hoặc xoa bóp sekitori đặc biệt to lớn trong khi chỉ có tsukebito cao cấp được đi cùng sekitori khi anh ta ra ngoài.

Các sekitori được có phòng riêng của họ trong trại, hoặc có thể sống trong căn hộ riêng của họ, cũng như các đô vật đã kết hôn; các đô vật thiếu niên ngủ trong phòng ngủ chung của trại. Do đó, thế giới của đô vật sumo được phân chia rõ rệt giữa các đô vật thiếu niên, những người phục vụ và sekitori, những người được phục vụ. Cuộc sống đặc biệt khắc nghiệt đối với những đô vật mới được tuyển dụng, những người mà phải làm các công việc tồi tệ nhất, và tỷ lệ bỏ ngang ở giai đoạn này là cao.

Những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của lối sống sumo có thể trở nên rõ ràng sau này trong cuộc sống. Các đô vật Sumo có tuổi thọ từ 60 đến 65, ngắn hơn 10 năm so với nam giới Nhật Bản trung bình, vì chế độ ăn uống và thể thao gây tổn hại cho cơ thể của các đô vật. Nhiều người mắc bệnh tiểu đường loại 2 hoặc huyết áp cao, và họ dễ bị đau tim do khối lượng cơ thể và chất béo khổng lồ mà họ tích tụ. Uống quá nhiều rượu có thể dẫn đến các vấn đề về gan và căng thẳng trên khớp do trọng lượng dư thừa của cơ thể có thể gây ra viêm khớp. Gần đây, các tiêu chuẩn tăng cân đang trở nên ít nghiêm ngặt hơn, trong nỗ lực cải thiện sức khỏe tổng thể của các đô vật.^[15][16]

Yêu cầu chiều cao tối thiểu

Một số tổ chức sumo có yêu cầu chiều cao tối thiểu cho đối thủ cạnh tranh của họ. Năm 1994, Hiệp hội Sumo Nhật Bản yêu cầu tất cả các đô vật sumo phải có chiều cao tối thiểu là 173 cm. Điều này đã khiến Takeji Harada, 16 tuổi của Nhật Bản (người đã thất bại trong sáu lần kiểm tra trước đó) phải thực hiện bốn ca phẫu thuật thẩm mỹ riêng biệt trong khoảng thời gian 12 tháng để bổ sung thêm 15 cm silicon vào da đầu, tạo ra một cục phình to, nhô ra trên đầu.^[17] Đáp lại điều này, Hiệp hội Sumo Nhật Bản tuyên bố rằng họ sẽ không còn chấp nhận các đô vật phẫu thuật tăng chiều cao để vượt qua kiểm tra, vì các lý do sức khỏe.^[18]

Lương và các khoản thanh toán

Tính đến năm 2018^{[cập nhật]}, tiền lương hàng tháng chomakuuchi (đơn vị yen Nhật) là:^[19]

Yokozuna Asashoryu biểu diễn dohyō-iri đặc biệt của yokozuna

• yokozuna: 3.000.000, khoảng 26.500 đô la Mỹ
• ōzeki: 2.500.000, khoảng US 22.000 đô la Mỹ
• san'yaku: 1.800.000, khoảng 16.000 đô la Mỹ
• maegashira: 1.400.000 hoặc khoảng 12.500 đô la Mỹ
• jūryō: 1.100.000, khoảng 9.500 đô la Mỹ

Các đô vật thấp hơn hạng hai, những người được coi là thực tập sinh, chỉ nhận được một khoản trợ cấp khá nhỏ thay vì tiền lương.

Ngoài mức lương cơ bản, các đô vật sekitori còn nhận thêm thu nhập tiền thưởng, được gọi là mochikyūkin, sáu lần một năm (một lần mỗi giải đấu, hoặc basho) dựa trên hiệu suất tích lũy trong sự nghiệp của họ cho đến thời điểm diễn ra giải đấu. Phần thưởng này tăng lên mỗi khi đô vật ghi được một kachikoshi (với kachikoshi lớn hơn sẽ tăng số tiền lớn hơn). Số tiền tăng đặc biệt trong tiền thưởng này cũng được trao giải thưởng cho chiến thắng trong giải vô địch hạng cao nhất (với mức tăng lớn bằng tiền cho một lần ô địch chiến thắng "hoàn hảo" - không có trận thua), và cũng cho các trận thắng ngôi sao vàng hoặc kinboshi (khi một maegashira đánh bại một yokozuna).

Các đô vật san'yaku cũng nhận được một khoản trợ cấp giải đấu tương đối nhỏ, tùy theo cấp bậc của họ và yokozuna nhận được một khoản trợ cấp bổ sung cho mỗi giải đấu thứ hai, đi kèm với việc có một vành đai tsuna mới đeo trong lễ khai mạc sân đấu.

Cấp bậc của lực sĩ Sumo chuyên nghiệp

• Yokozuna (横綱): cấp cao nhất. Ozeki đúng ra là tước hiệu. Có một hội đồng do Hiệp hội Sumo Nhật Bản chỉ định sẽ xem xét và phong các lực sĩ cấp bậc Ozeki lên cấp bậc cao nhất này.
• Ozeki (大関): cấp bậc phong cho các lực sĩ bậc Sekiwake từng thắng khoảng 33 trận hay đoạt chức vô địch ba mùa đấu Sumo liên tục. Trong trường hợp hai giải đấu liên tiếp, Ozeki có số trận thắng ít hơn số trận thua sẽ bị mất cấp bậc này và trở về cấp bậc Sekiwake. Trước khi có cấp bậc yokozuna, thì Ozeki là cấp bậc cao nhất trong Sumo.
• Sekiwake (関脇): là cấp bậc phong cho các lực sĩ Komusubi liên tục trong nhiều mùa giải có số trận thắng nhiều hơn số trận thua trong mỗi mùa hoặc có một mùa giải có số trận thắng rất nhiều (thường là 10 trận thắng trở lên). Nếu đang là Sekiwake mà có một mùa giải có số trận thắng ít hơn số trận thua, lực sĩ sẽ bị mất cấp bậc này và trở về cấp bậc Komusubi.
• Komusubi (小結): là cấp bậc phong cho lực sĩ Maegashira nào có 10 hay 11 trận thắng hay thắng một lực sĩ có cấp bậc cao hơn mình.

Ozeki, Sekiwake và Komusubi tạo thành nhóm lực sĩ Sanyaku (三役).

• Maegashira: là cấp bậc thấp nhất trong nhóm lực sĩ năm cấp Makuuchi (幕内) (bốn cấp cao hơn gồm cấp cao nhất Yokozuna và ba cấp trong Sanyaku).

Các lực sĩ trong nhóm Makuuchi thi đấu riêng trong một giải đấu 15 trận. Theo quy định từ năm 2004 của Hiệp hội Sumo Nhật Bản, nhóm Makuuchi chỉ có 42 lực sĩ.

• Juryo: là cấp bậc của các võ sĩ chưa lọt được vào nhóm Makuuchi. Các lực sĩ Juryo được phép tham gia thi đấu các giải chuyên nghiệp 15 trận, nhưng đấu riêng giữa họ với nhau. Trong trường hợp một lực sĩ trong nhóm Makuuchi bị chấn thương phải từ bỏ giải đang đấu, thì Lực sĩ Juryo có thành tích tổt nhất có thể được phép lên đấu cùng nhóm Makuuchi.Thấp hơn cấp Juryo chỉ còn những người đang học Sumo.

Tham khảo

1. “Decline in apprentices threatens future of national sport”. Asahi Shimbun. Bản gốc lưu trữ ngày 28 tháng 6 năm 2013. Truy cập ngày 23 tháng 6 năm 2013.
2. “Revival of sumo's popularity” (bằng tiếng Nhật). Saga Shinbun. Truy cập ngày 8 tháng 12 năm 2014.
3. Shigeru Takayama. “Encyclopedia of Shinto:Sumō”. EOS. Truy cập ngày 30 tháng 1 năm 2015.
4. “Rules of Sumo”. Beginner's Guide of Sumo. Japan Sumo Association. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 6 năm 2007. Truy cập ngày 26 tháng 6 năm 2007.
5. “SUMO/ Heavier wrestlers blamed for increase in serious injuries”. Asahi Shimbun. ngày 19 tháng 2 năm 2019. Bản gốc lưu trữ ngày 28 tháng 2 năm 2019. Truy cập ngày 8 tháng 3 năm 2019.
6. ^ Hall, Mina (1997). The Big Book of Sumo: History, Practice, Ritual, Fight. Stone Bridge Press. ISBN 1-880656-28-0.
7. Eli Meixler (ngày 4 tháng 4 năm 2018). “Female Medics Rushed to Help a Man Who Collapsed on a Sumo Ring. They Were Promptly Told to Leave”. Time. Truy cập ngày 11 tháng 8 năm 2019.
8. ^ Sharnoff, Lora (1993). Grand Sumo. Weatherhill. ISBN 0-8348-0283-X.
9. “Sumo Beya Guide”. Japan Sumo Association. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 7 năm 2007. Truy cập ngày 8 tháng 7 năm 2007.
10. Kamiya, Setsuko (ngày 19 tháng 2 năm 2010). “Steeped in tradition, Shinto, sumo is also scandal-stained”. Japan Times. Truy cập ngày 16 tháng 8 năm 2017.^{[liên kết hỏng]}
11. ^ “Banzuke”. Beginner's Guide of Sumo. Japan Sumo Association. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 6 năm 2007. Truy cập ngày 27 tháng 6 năm 2007.
12. “Sumo FAQ - Professional rankings: The Banzuke”. scgroup.com. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 10 năm 2012.
13. An exception to this rule occurred when Hirohito, the former Emperor of Japan, died on Saturday, ngày 7 tháng 1 năm 1989. The tournament that was to start on the following day was postponed to start on Monday, January 9 and finish on Monday, January 24.
14. Seales, Rebecca (ngày 1 tháng 12 năm 2017). “Inside the scandal-hit world of sumo”. BBC News. Truy cập ngày 1 tháng 10 năm 2018.
15. “Becoming a Sumo Wrestler”. Sumo East and West. Discovery Channel. Bản gốc lưu trữ ngày 31 tháng 8 năm 2005. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2005.
16. “United Nations Statistics Division – Demographic and Social Statistics”. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2005.
17. Ashmun, Chuck (1994). “Wrestlers Go Great Lengths To Qualify”. Seattle Times. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 10 năm 2018. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2018.
18. “Silicone Raises Sumo Hopeful to New Heights”. ngày 7 tháng 7 năm 1994 – qua LA Times.
19. “Rikishi Salaries” (bằng tiếng Nhật). Truy cập ngày 3 tháng 12 năm 2018.