Tiếng Kupsabiny

Tiếng Kupsabiny
Sabiny
Sử dụng tại	Uganda
Tổng số người nói	181.000 (2002)
Dân tộc	Người Sebei
Phân loại	Nin-Sahara Sudan Đông Nin Nin Nam Kalenjin Elgon Tiếng Kupsabiny
Hệ chữ viết	Latinh
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	kpz
Glottolog	kups1238[1]

Tiếng Kupsabiny (Sabiny), hay tiếng Sebei, là một ngôn ngữ Kalenjin, nhánh Nin Nam, nói ở miền đông Uganda.

Phân loại

Tiếng Kupsabiny (cùng chừng một tá ngôn ngữ nữa) là một phần của nhánh Nin Nam trong nhóm ngôn ngữ Nin. Có quan hệ gần nhất với tiếng Kupsabiny là tiếng Sabaot, nói bên kia biên giới, tại Kenya.^[2]

Người nói

Có hơn 180.000 người nói ngôn ngữ này, hầu hết là người bản ngữ. Số người nói đang tăng.^[3] Nó được giảng dạy trong một số trường tiểu học và được các chiến dịch xoá mù chữ hỗ trợ.^[4]

Đặc điểm

Tiếng Kupsabiny được nói ở mỗi Uganda. Đây là bản ngữ của người Sebei, một dân tộc ở Uganda. Về âm vị học, đây là một ngôn ngữ thanh điệu, có 9 nguyên âm, 14 phụ âm. Chữ Latinh là hệ chữ viết dùng cho tiếng Kupsabiny kể từ năm 1975 (với một lần cải cách chữ viết năm 2010).

Âm vị học-ngữ âm học

Có 13 âm vị phụ âm trong tiếng Sebei (Kupsabiny):

	Môi	Chân răng	Vòm	Ngạc mềm
Tắc	p	t	c	k
Xát		s
Mũi	m	n	ɲ	ŋ
Cạnh lưỡi		l
R		ɾ
Tiếp cận	w		j

Âm vị có thể có vài tha âm trong tiếng Sebei (Kupsabiny):

		Môi	Chân răng	Vòm Sau chân răng	Ngạc mềm
Tắc	vô thanh	p, [b]	t, [tʰ, d]	c, [tʃ, tʃʼ, dʒ]	k, [kʰ, ɡ]
	hữu thanh
Xát	vô thanh		s, [ʃ, z]
	hữu thanh
Mũi		m	n	ɲ	ŋ
Cạnh lưỡi			l
R			ɾ, [r]
Tiếp cận		w		j

Tiếng Sebei (Kupsabiny) có 6 nguyên âm:

	Trước	Giữa	Sau
Đóng	i		u
Vừa	e		o
			ɔ
mở		a

Tha âm âm vị nguyên âm được liệt kê trong bảng dưới:

	Trước	Giữa	Sau
Đóng	i		u
	[ɪ]		[ʊ]
Vừa	e		[ɤ]	o
	[ɛ]		[ʌ]	ɔ
Mở	[æ]
	a	[ä]

Ngôn ngữ này có ba thanh: cao, vừa, thấp.^[5]

Nguồn tham khảo

1. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Kupsabiny”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
2. Distefano, John Albert (1985). The precolonial history of the Kalenjin of Kenya: a methodological comparison of linguistic and oral traditional evidence.
3. “Where on earth do they speak Kupsabiny?”. www.verbix.com. Truy cập ngày 25 tháng 10 năm 2016.
4. “Kupsapiiny”. Ethnologue. Truy cập ngày 25 tháng 10 năm 2016.
5. O'Brien, Richard; Cuypers, Wim A.M. (1975). A descriptive sketch of the grammar of Sebei. Washington, D. C.: Georgetown University Press.