Tiếng Yami

Yami
Cizicizing No Tao
Sử dụng tại	Đài Loan
Tổng số người nói	3.800 (2006)[1]
Dân tộc	Yami
Phân loại	Nam Đảo Malay-Polynesia (Philippine?) Batanes Yami–Itbayat Yami
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	tao
Glottolog	yami1254[2]
Linguasphere	31-CAA-a
ELP	Tao

Tiếng Yami (tiếng Trung: 雅美, Hán-Việt: Nha Mĩ), cũng được gọi là Tao (tiếng Trung: 達悟語,Hán-Việt: Đạt Ngộ thoại), là một ngôn ngữ Malay-Polynesia. Đây là thành viên của dãy phương ngữ Ivatan, được nói bởi người Yami tại đảo Lan Tự thuộc Đài Loan, cách 46 kilomét về phía đông nam đảo Đài Loan. Tiếng Yami được gọi là ciriciring no Tao (tức "tiếng nói con người") bởi người Yami bản ngữ.^[1]

Tiếng Yami là ngôn ngữ duy nhất của thổ dân Đài Loan không thuộc về nhóm ngôn ngữ Formosa; nó là một ngôn ngữ Batanes.

Âm vị học

Tiếng Yami có 20 phụ âm và 4 nguyên âm:^[3]

Phụ âm

• Tắc: ⟨p, b, t, d, k, g, '⟩
• Sát: ⟨v, s, h⟩ (⟨s⟩ is retroflex)
• Mũi: ⟨m, n, ng⟩
• Nước: ⟨l, r⟩
• Tắc sát: ⟨c, j⟩ (âm tắc sát vòm)
• Rung: ⟨z⟩ (âm rung chân răng)
• Glides: ⟨w, y⟩

Nguyên âm

• ⟨a, e, i, o⟩

Yami Iraralay, được nói ở bờ bắc Lan Tự, phân biệt giữa phụ âm dài và ngắn (ví dụ, opa 'bắp đùi ' và oppa 'gà mái').^[4]

Từ vựng

Cùng gốc với những ngôn ngữ Philippine

Tiếng Việt	Yami	Ilokano/Tagalog, vân vân
Người	tao	tao
Mẹ	ina	ina
Bố	ama	ama
Đầu	oo	ulo
Có	nohon	oho (opo)
Bạn	kagagan	kaibigan
Ai	sino	sino
Họ	sira	sila
Của họ	nira	nila
Con cái	anak	anak
Tôi	ko	ko, -ko (Ilokano)
Bạn	ka	ka, -ka (Ilokano)
Ngày	araw	araw, aldaw (Ilokano)
Ăn	kanen	kain, kanen (Ilokano)
Uống	inomen	inumin, inomen (Ilokano)
Nói	ciriciring	chirichirin (Ivatan, itbayaten), siling (Hiligaynon), siring (Waray-waray)
Và	aka	saka
Nhà	vahay	bahay, balay (Ilokano, Cebuano)
Lợn	viik	biik (lợn con)
Dê	kadling	kambing, kanding (Cebuano), kalding (Ilokano)
Đá	vato	bato
Một	ása	isa, maysa (Ilokano)
Hai	dóa (raroa)	dalawa, duha (Cebuano), dua (Ilokano)
Ba	tílo	tatlo, tulo (Cebuano), tallo (Ilokano)
Bốn	ápat	apat, upat (Cebuano), uppat (Ilokano)
Năm	líma	lima
Sáu	ánem	anim, innem (Ilokano), unom (Cebuano)
Bảy	píto	pito
Tám	wáo	walo
Chín	síam	siyam, siam (Ilokano)
Mười	póo	sampu, sangapulo (Ilokano)

Từ mượn tiếng Nhật

Tiếng Việt	Yami	Tiếng Nhật
Máy bay	sikoki	hikouki (飛行機)
Tàu chiến	gengkang	gunkan (軍艦)
Xe đạp	seysio	seisho (聖書)
Christ	Kizisto	kirisuto (キリスト)
Bác sĩ	koysang	o-isha-san? (お医者さん)
Chìa khóa	kagi	kagi (鍵)
Thuốc	kosozi	kusuri (薬)
Cảnh sát	kisat	keisatsu (警察)
Trường học	gako	gakkō (学校)
Cặp sách	kabang	kaban (鞄)
Vé	kipo	kippu (切符)

Tham khảo

1. ^ Rau 2006: 79
2. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Yami”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
3. Rau 2006: 79-80
4. Rau 2006: 81

Liên kết ngoài

Wikipedia Tiếng Yami (thử nghiệm) tại Wikimedia Incubator

• Yami wordlists at the Austronesian Basic Vocabulary Database: language.psy.auckland.ac.nz/austronesian/language.php?id=254 Lưu trữ 2015-01-13 tại Wayback Machine, language.psy.auckland.ac.nz/austronesian/language.php?id=335 Lưu trữ 2015-01-13 tại Wayback Machine
• Online Yami language course Lưu trữ 2010-02-21 tại Wayback Machine, Providence University, Taiwan
• Yami Language Documentation Project Website Lưu trữ 2012-06-24 tại Wayback Machine