Tiểu bộ Cá voi cổ (danh pháp khoa học : Archaeoceti ) là một nhóm cận ngành chứa các dạng cá voi cổ đã phát sinh ra các dạng cá voi hiện đại (Autoceta ). Từng có thời người ta cho rằng cá voi cổ đã tiến hóa từ Mesonychia , dựa trên các đặc trưng bộ răng. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây về di truyền học phân tử và hình thái học phi-răng chỉ ra rằng các dạng cá voi đầu tiên của phân bộ Archaeoceti rất có thể đã tiến hóa từ Artiodactyla (có lẽ từ họ Hippopotamidae , trong đó bao gồm các loài hà mã hiện đại). Các tổ tiên của Archaeoceti có lẽ đã rẽ nhánh ra khỏi Artiodactyla vào khoảng thời gian diễn ra sự kiện tuyệt chủng kỷ Creta–phân đại Đệ Tam . Phần lớn các dạng cá voi cổ có các chi sau, gợi ý rằng chúng là động vật hoàn toàn sống trên đất liền. Khi thế Eocen trôi đi thì Archaeoceti ngày càng trở nên ít thích hợp với cuộc sống trên mặt đất và trở nên thích hợp hơn với cuộc sống thủy sinh. Trước khi thế Eocen kết thúc, từ một nhóm cá voi cổ, có lẽ thuộc chi Dorudon của họ Basilosauridae , đã phát sinh ra cá voi hiện đại. Archaeoceti chịu tổn thất nặng nề (về số lượng chi) trong thời kỳ sự kiện tuyệt chủng thế Eocen-thế Oligocen , nhưng một số ít loài có thể còn sống sót trong thế Oligocen. Dạng cá voi cổ cuối cùng, có lẽ cũng thuộc họ Basilosauridae, bị tuyệt chủng trong thế Oligocen . Chúng có thể bị tuyệt chủng (hay "giả tuyệt chủng" nếu tính tới các hậu duệ là cá voi hiện đại) do sự kết hợp của 2 yếu tố: cạnh tranh và thay đổi khí hậu.
Basilosaurus thích nghi hơn với cuộc sống thủy sinh.
Rodhocetus (Protocetidae )
Basilosaurus (Basilosauridae )
Maiacetus
Basilosaurus
Archaeoceti gồm năm họ được công nhận:[ 1] Sự hiện diện Kekenodontidae vẫn chưa được giải quyết, và có để được đặt trong cả Archaeoceti hay Mysticeti,[ 2] hoặc thậm chí Delphinoidea.[ 3]
Cetacea
Archaeoceti
Pakicetidae (Thewissen, Madar & Hussain 1996 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFThewissenMadarHussain1996 (trợ giúp ) )
Pakicetus (Gingerich & Russell 1981 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichRussell1981 (trợ giúp ) )
Nalacetus (Thewissen & Hussain 1998 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFThewissenHussain1998 (trợ giúp ) )
Ichthyolestes (Dehm & Oettingen-Spielberg 1958 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFDehmOettingen-Spielberg1958 (trợ giúp ) )
Ambulocetidae (Thewissen, Madar & Hussain 1996 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFThewissenMadarHussain1996 (trợ giúp ) )
Ambulocetus (Thewissen, Madar & Hussain 1996 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFThewissenMadarHussain1996 (trợ giúp ) )
Gandakasia (Dehm & Oettingen-Spielberg 1958 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFDehmOettingen-Spielberg1958 (trợ giúp ) )
Himalayacetus (Bajpai & Gingerich 1998 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFBajpaiGingerich1998 (trợ giúp ) )
Remingtonocetidae (Kumar & Sahni 1986 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFKumarSahni1986 (trợ giúp ) )
Andrewsiphius (Sahni & Mishra 1975 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSahniMishra1975 (trợ giúp ) )
Attockicetus (Thewissen & Hussain 2000 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFThewissenHussain2000 (trợ giúp ) )
Dalanistes (Gingerich, Arif & Clyde 1995 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichArifClyde1995 (trợ giúp ) )
Kutchicetus (Bajpai & Thewissen 2000 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFBajpaiThewissen2000 (trợ giúp ) )
Remingtonocetus (Kumar & Sahni 1986 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFKumarSahni1986 (trợ giúp ) )
Protocetidae (Stromer 1908 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFStromer1908 (trợ giúp ) )
Georgiacetinae (Gingerich và đồng nghiệp 2005 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichZalmoutUl-HaqBhatti2005 (trợ giúp ) )
Babiacetus (Trivedy & Satsangi 1984 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrivedySatsangi1984 (trợ giúp ) )
Carolinacetus (Geisler, Sanders & Luo 2005 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGeislerSandersLuo2005 (trợ giúp ) )
Eocetus (Fraas 1904 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFFraas1904 (trợ giúp ) )
Georgiacetus (Hulbert, Jr và đồng nghiệp 1998 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFHulbert,_JrPetkewichBishopBukry1998 (trợ giúp ) )
Natchitochia (Uhen 1998 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFUhen1998 (trợ giúp ) )
Pappocetus (Andrews 1920 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFAndrews1920 (trợ giúp ) )
Makaracetinae (Gingerich và đồng nghiệp 2005 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichZalmoutUl-HaqBhatti2005 (trợ giúp ) )
Makaracetus (Gingerich và đồng nghiệp 2005 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichZalmoutUl-HaqBhatti2005 (trợ giúp ) )
Protocetinae (Gingerich và đồng nghiệp 2005 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichZalmoutUl-HaqBhatti2005 (trợ giúp ) )
Aegyptocetus (Bianucci & Gingerich 2011 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFBianucciGingerich2011 (trợ giúp ) )
Artiocetus (Gingerich và đồng nghiệp 2001 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichHaqZalmoutKhan2001 (trợ giúp ) )
Crenatocetus (McLeod & Barnes 2008 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFMcLeodBarnes2008 (trợ giúp ) )
Gaviacetus (Gingerich, Arif & Clyde 1995 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichArifClyde1995 (trợ giúp ) )
Indocetus (Sahni & Mishra 1975 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSahniMishra1975 (trợ giúp ) )
Maiacetus (Gingerich và đồng nghiệp 2009 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichul-Haqvon_KoenigswaldSanders2009 (trợ giúp ) )
Protocetus (Fraas 1904 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFFraas1904 (trợ giúp ) )
Qaisracetus (Gingerich và đồng nghiệp 2001 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichHaqKhanZalmout2001 (trợ giúp ) )
Rodhocetus (Gingerich và đồng nghiệp 1994 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichRazaArifAnwar1994 (trợ giúp ) )
Takracetus (Gingerich, Arif & Clyde 1995 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichArifClyde1995 (trợ giúp ) )
Togocetus (Gingerich & Cappetta 2014 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichCappetta2014 (trợ giúp ) )
Basilosauridae
Basilotritus (Goldin & Zvonok 2013 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGoldinZvonok2013 (trợ giúp ) )
Basilosaurus (Harlan 1834 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFHarlan1834 (trợ giúp ) )
Basiloterus (Gingerich và đồng nghiệp 1997 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichArifBhattiAnwar1997 (trợ giúp ) )
Ancalecetus (Gingerich & Uhen 1996 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerichUhen1996 (trợ giúp ) )
Chrysocetus (Uhen & Gingerich 2001 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFUhenGingerich2001 (trợ giúp ) )
Cynthiacetus (Uhen 2005 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFUhen2005 (trợ giúp ) )
Dorudon (Gibbes 1845 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGibbes1845 (trợ giúp ) )
Masracetus (Gingerich 2007 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerich2007 (trợ giúp ) )
Ocucajea (Uhen và đồng nghiệp 2011 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFUhenPyensonDevriesUrbina2011 (trợ giúp ) )
Saghacetus (Gingerich 1992 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerich1992 (trợ giúp ) )
Stromerius (Gingerich 2007 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGingerich2007 (trợ giúp ) )
Supayacetus (Uhen và đồng nghiệp 2011 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFUhenPyensonDevriesUrbina2011 (trợ giúp ) )
Zygorhiza (True 1908 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrue1908 (trợ giúp ) )
Kekenodontidae
Kekenodon (Hector 1881 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFHector1881 (trợ giúp ) )
Phococetus (Gervais 1876 Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGervais1876 (trợ giúp ) )
Cetartiodactyla
|--Cetacea
| |--Pakicetidae
| `--+--Ambulocetidae
| `--+--Remingtonocetidae
| `--Protocetidae
| |--Georgiacetus
| `--Basilosauridae
| |--Basilosaurus
| `--+--Dorudon
| `--Autoceta
| |--Odontoceti
| | |--Squalodontoidea
| | | |--Squalodontidae
| | | `--Rhabdosteidae
| | `--Physeteroidea
| `--Mysticeti
`--Artiodactyla