Satelliet

Hierdie artikel beskryf kunsmatige satelliete. Vir natuurlike satelliete, meestal bekend as 'n voorwerp se maan, verwys na Natuurlike satelliet.

NAVSTAR – Global Positioning System-satelliet van die tweede generasie

’n Replika van Spoetnik 1.

’n Replika van Spoetnik 2.

Die term satelliet (afgelei van Latyn satelles, "lyfwagter") verwys in die ruimtevaart na 'n mensgemaakte voorwerp wat vir wetenskaplike, kommersiële of militêre doeleindes in 'n elliptiese of ronde wentelbaan om 'n ander voorwerp soos byvoorbeeld die aarde of die maan geplaas word.

Gravitasie trek die satelliet nader aan die primêre voorwerp, maar die satelliet beweeg in 'n ander rigting sodat die satelliet heeltyd die primêre voorwerp vermy. Die woord word oor die algemeen gebruik om 'n kunsmatige satelliet te beskryf (in teenstelling met natuurlike satelliete). Alle voorwerpe wat deel vorm van die sonnestelsel, insluitend die aarde, is natuurlike satelliete van die son, of satelliete van daardie voorwerpe, soos byvoorbeeld die maan, en word in 'n aparte artikel behandel.

Die wêreld se eerste kunsmatige satelliet, Spoetnik 1 is in 1957 deur die Sowjetunie gelanseer. Sedertdien is duisende satelliete in wentelbane om die aarde geplaas. Sekere satelliete, soos groot ruimtestasies, is al gelanseer in dele en dan herbou in die ruimte. Kunsmatige satelliete is al ontwikkel deur meer as 40 lande en 10 lande is tans in staat om satelliete te lanseer. Omtrent 'n duisend van die satelliete wat tans om die aarde wentel, is steeds operasioneel terwyl duisende nie-operasionele satelliete en afgebreekte stukke om die aarde wentel as ruimterommel. Daar is al ook satelliete om ander hemelliggame geplaas, soos byvoorbeeld die Maan, Mercurius, Venus, Mars, Jupiter, Saturnus, Eros, Vesta, Ceres^[1] en die Son.

Omtrent 6600 satelliete is al gelanseer. Daar is onlangs geskat dat omtrent 3600 steeds wentel^[2] terwyl net 1000 van daardie satelliete steeds operasioneel is.^[3][4]

Inleiding

Dieselfde wette wat vir die beweging van byvoorbeeld die maan om die aarde geld, geld ook vir die beweging van 'n satelliet. Wanneer 'n satelliet in 'n min of meer sirkelvormige baan om die aarde beweeg, is die middelpuntvliedende krag as gevolg van die beweging in ewewig met die aarde se swaartekrag. Satelliete word gewoonlik eers in 'n elliptiese baan geplaas en dan, indien nodig, in 'n sirkelvormige baan gebring.

Die punt in die baan wat die verste van die aarde af is, heet die apogeum en die naaste punt die perigeum. Die hoek wat die baanvlak met die ewenaarvlak maak, staan bekend as die inklinasie en dit bepaal oor watter geografiese breedtegraad die satelliet wentel. Namate die satelliet verder van die aarde af is, neem dit langer om ’n omwenteling te voltooi en op ’n hoogte van 36 000 km is die omlooptyd ongeveer 24 uur.

Aangesien die aarde binne 24 uur om sy eie as wentel, kan die satelliet nou relatief tot 'n bepaalde punt op aarde saam met hierdie punt sy wenteling uitvoer en dus stasionêr raak ten opsigte van die aardposisie (geostasionêre wentelbaan). 'n Satelliet wat ’n aantal omwentelings in 24 uur voltooi en op sekere tye presies weer op dieselfde plek is, volg ’n geosinchrone baan en staan bekend as 'n geostasionêre satelliet. 'n Satelliet se wentelbaan is nie presies ellips- of sirkelvormig nie aangesien die hemelliggaam (die aarde) waaromheen dit wentel, nie 'n reëlmatige vorm het nie.

Die wentelbaan word ook beïnvloed deur ander hemelliggame, die stralingsdruk van die son (sonwind) en die dampkring om die aarde. Die dampkring veroorsaak deur die wrywing wat dit bied, dat ’n satelliet geleidelik nader aan die aarde beweeg totdat dit uiteindelik daarop neerstort. Vanuit 'n hoogte van 100 km sal 'n satelliet byvoorbeeld na 10 uur neerstort, vanuit 300 km ongeveer na 15 dae, vanuit 450 km na 1 jaar en vanuit 650 km na 125 jaar.

By 'n snelheid van 11,2 km/s (40 320 km/ h) gaan 'n satelliet se elliptiese baan oor in 'n paraboliese baan en dit beland in 'n baan om die son. Teen 'n snelheid van 46 km/ s (165 600 km/h) sal 'n satelliet die sonnestelsel verlaat. Die tuig moet dan eerder 'n ruimtetuig as 'n satelliet genoem word.

Ontwikkeling

In 1948 het die VSA ’n satellietprogram aangekondig wat waarskynlik meer op militêre as wetenskaplike gebruik gerig was. In 1950 is daar besluit om 'n Internasionale Geofisiese Jaar (IGJ) vir die periode 1957–1959 in te stel. In 1955 het president Dwight Eisenhower aangekondig dat ’n vuurpyl, die Vanguard, gebruik sou word om 'n wetenskaplike satelliet te lanseer. Die Sowjetunie het die VSA egter voorgespring en op 4 Oktober 1957 is die bolvormige Spoetnik 1 gelanseer.

Dit het 'n deursnee van 58 cm gehad en 83 kg geweeg. Na 92 dae het dit in die dampkring uitgebrand. Spoetnik 1 is opgevolg deur Spoetnik 2, met die hond Laika aan boord. Die satelliet het 508 kg geweeg. Die eerste Amerikaanse satelliet, Explorer 1, is in 1958 in 'n wentelbaan geplaas. Dit het slegs 14 kg geweeg, maar was toegerus met instrumente wat tot die ontdekking van die bekende Van Allen-gordel gelei het.

Al hoe meer satelliete is daarna gelanseer (tot 100 per jaar), waaraan ander lande ook begin deelneem het, waaronder Engeland (1962), Kanada (1962), Italië (1964), Frankryk (1965), Australië (1967), Japan (1970), die Volksrepubliek China (1970), Nederland (1974) en Indië (1975). Teenswoordig wentel duisende satelliete en dele van ruimtetuie om die aarde en daar word soms tereg daarna verwys as ruimteafval of ruimterommel.

Geskiedenis

Vroeë voorstellings

Die eerste bekende navorsing oor die moontlikheid van 'n kunsmatige satelliet is deur Isaac Newton voorgestel as 'n gedagte-eksperiment in sy A Treatise of the System of the World.

Die eerste bekende fiktiewe beskrywing van 'n satelliet was in die kortverhaal The Brick Moon, geskryf deur Edward Everett Hale. Hierdie storie is reeds in 1869 gepubliseer en die konsep van 'n satelliet is weer beskryf in Jules Verne se verhaal The Begum's Fortune(1879).

Die konsep van 'n satelliet is in 1903 amptelik ondersoek deur Konstantin Tsiolkofski in sy artikel Exploring Space Using Jet Propulsion Devices. Hierdie artikel het beskryf hoe 'n vuurpyl wat vloeibare waterstof en suurstof as brandstof gebruik, gebruik kan word om 'n minimale wentelspoed van 8 km/s te bereik.

In 1928 het Herman Potočnik die boek Die probleem van Ruimtevaart – Die Vuurpylmotor bekend gestel. Die boek het 'n plan beraam om ruimtevaart te vergemaklik en permanente hawens vir mense in die ruimte te bou. Die boek het die wentelbaan van 'n geostasionêre ruimtestasie bepaal sowel as die andere nodige besonderhede vir die stasie. Die boek het verder gegaan deur te beskryf hoe satelliete vir waarnemingsdoeleindes gebruik kan word en die spesiale toestande in die ruimte gebruik kan word vir 'n verskeidenheid wetenskaplike ondersoeke. Daar was ook kort beskrywings van kommunikasie, maar die boek het nie die moderne toepassings van satelliete vir massakommunikasie en uitsending voorspel nie.

Arthur C. Clarke het in 1945 in 'n artikel 'n wye beskrywing van die moontlike gebruike van kommunikasiesatelliete vir grootskaalse kommunikasie gegee. Clarke het uitgebrei oor lanseringsmetodiek, moontlike wentelbane en ander aspekte van die moontlikhede met 'n netwerk van satelliete. Een van sy groot argumente was oor die voordele van wêreldwye dekking, wat hy voorgestel het deur drie geostasionêre satelliete gelewer kan word.

Kunsmatige satelliete

Die eerste gelanseerde kunsmatige satelliet was Spoetnik 1, gelanseer deur die Sowjetunie op 4 Oktober 1957 as deel van die Sowjet Spoetnikprogram waarvan Sergei Korolef die hoofontwerper was. Daar is 'n krater op die duskant van die maan wat in sy eer vernoem is. Hierdie het die intensiteit van die ruimtewedloop tussen die Sowjetunie en die Verenigde State van Amerika verhoog en het 'n sogenaamde Spoetnikkrisis by die laasgenoemde veroorsaak. Hierdie was te danke aan die Amerikaanse bekendstelling dat hulle 'n satelliet in die lente van 1958 sal lanseer. Die Sowjetunie het twee dae na die bekendstelling aangekondig dat hulle 'n satelliet so vroeg soos die herfs van 1957 sal lanseer.

Spoetnik 1 het inligting oor die atmosferiese lae se digthede verkry deur sy eie wentelbaanveranderings te meet sowel as om data oor radioseindistribusie in die ionosfeer te verkry.

Spoetnik 2 is op 3 November 1957 gelanseer en het die eerste lewende wese in 'n wentelbaan geplaas, 'n hond genaamd Laika.

Die Amerikaners het daarna onder geweldige interne druk hul eie satelliet ontwikkel onder twee kompeterende ontwikkelingsprogramme. Alhoewel die eerste poging misluk het, het die Amerikaners wel op 31 Januarie 1958 hul eerste satelliet Explorer 1 in 'n wentelbaan geplaas.

Slegs drie jaar en ses maande na die suksesvolle lansering van Spoetnik het die Amerikaners 115 kunsmatige satelliete aangeteken. Volgens gegewens van die Amerikaanse NASA was daar op 31 Mei 1969 altesaam sowat 1 950 mensgemaakte voorwerpe in die ruimte, waarvan 1 889 op 'n ronde wentelbaan om die aarde, 17 in 'n ellips en 38 op 'n wentelbaan rondom die son. Van hierdie voorwerpe was 394 aardsatelliete en ruimtetuie, waarvan 289 deur die Verenigde State, 83 deur die Sowjetunie, vyf deur Frankryk, twee deur die Verenigde Koninkryk en drie deur die European Space Research Organisation gelanseer is.

In 2006 het die aantal bekende aktiewe satelliete meer as 800 beloop.^[5] Daar is ook enkele duisend ander mensgemaakte voorwerpe soos uitgediende satelliete, dele van vuurpyle en ander ruimte-afval in 'n wentelbaan om die aarde – volgens ESA-gegewens het hul aantal in 1996 sowat 8 500 beloop.^[6] Die United States Strategic Command se Joint Space Operations Center verwys na 18 500 mensgemaakte voorwerpe wat ons planeet in Februarie 2009 omsirkel het. Ongeag die groot aantal voorwerpe kom botsings nouliks voor. Die eerste bekende botsing van 'n aktiewe satelliet met 'n uitgediende voorwerp het vroeg in 2009 plaasgevind: 'n Russiese Cosmos-2251-satelliet, wat in 1993 gelanseer is en vanaf 1999 buite werking was, het met 'n kommunikasie-satelliet van die Amerikaanse maatskappy Iridium Satellite gebots. Die Amerikaanse satelliet is hiermee ernstig beskadig.

Die grootste kunsmatige satelliet wat tans om die aarde wentel is die Internasionale Ruimtestasie.

Ruimtewaarnemingsnetwerk

Die United States Space Surveillance Network (SSN) verkry data oor alle voorwerpe wat om die aarde wentel. Hierdie netwerk was reeds in 1957 ingestel met die lansering van Spoetnik en het sedertdien reeds meer as 26 000 voorwerpe gemonitor. Daar is tans meer as 8000 mensgemaakte voorwerpe wat steeds gemonitor word. Die ander voorwerpe sou die aarde se atmosfeer weereens binne gedring het en of uitgebrand het of die wrywing oorleef het en die aarde getref het.

Die SSN moniteer voorwerpe wat groter as 10 cm in deursnee is (dit is belangrik om te stel dat teen 8 km/s het selfs sulke klein voorwerp 'n geweldige hoeveelheid kinetiese energie en kan dus 'n bedreiging vir ander satelliete wees). Slegs omtrent 7% van die voorwerp is operasionele satelliete (rofweg 560 satelliete) terwyl die res ruimterommel is. Die SSN se hoofdoelwit is om die aktiwiteite van werkende satelliete te moniteer, maar hulle hou ook data oor ruimterommel wat andersins verkeerd geïdentifiseer kan word as missiele wanneer dit weer die atmosfeer binnedring.

Nie-militêre satellietdienste

Vaste satellietdienste

Vaste satellietdienste verskaf dataoordrag tussen verskeie lande en selfs kontinente. Dit kan data in die vorm van video, suiwer data of spraakdata insluit en word gedoen deur gebruik te maak van geosinkrone satelliete, soos byvoorbeeld DStv wat deur Intelsat 20 uitgesaai word.

Mobiele satellietdienste

Mobiele satellietstelsels laat kommunikasie toe tussen geïsoleerde landelike gebiede, skepe ter see, vliegtuie en die res van die wêreld. Hierdie satelliete sal nie geosinkroon wees nie weens die beperkte hoeveelheid plek in daardie wentelbaan en die gebrek aan aanvraag in die gebiede, maar sal wisselvallige dienste lewer. Partykeer kan effektief konstante dekking gelewer word deur van verskeie satelliete gebruik te maak. Die hoofdoel van hierdie dienste is om kommunikasie moontlik te maak en navigasiedata te verskaf.

Navorsingsatelliete

Navorsingsatelliete kan gebruik word om 'n wye verskeidenheid data te versamel. Hulle kan niekommersieel wees (gewoonlik deur Universiteite befonds) of kommersieel (meestal vir navigasie-inligting). Sulke satelliete, veral niekommersiële satelliete is gewoonlik heelwat kleiner met universiteite wat tans meestal net gebruik maak van CubeSat-tegnologie.

Satelliettipes

• Astronomiese satelliete word gebruik vir die waarneming van planete en ander hemelliggame.
• Biosatelliete is satellite wat ontwerp is om lewende organismes te kan dra (meestal bakterie). Hierdie word gedoen vir wetenskaplike navorsing.
• Kommunikasiesatelliete word gebruik om kommunikasie toe te laat deur heruitsending of deur massaseine uit te saai. Meeste kommunikasiesatelliete gebruik geosinkrone of lae aardwentelbane.
• Waarnemingsatelliete word gebruik vir niemilitêre waarneming, soos byvoorbeeld om die omgewing waar te neem en kaarte te maak.
• Navigasiesatelliete is satelliete wat gebruikers op die grond toelaat om hul eie posisie te bepaal. Die gebrek aan obstruksies tussen die gebruiker en die satelliet, sowel as die verbetering van tegnologie het daartoe gelei dat die gebruiker sy posisie relatief akkuraat tot binne 'n paar meter kan bepaal.
• Aanvalsatelliete is satelliete wat ontwerp is om ander satelliete, missiele en ruimte-eiendom te vernietig.
• Ruimtestasies is groot kunsmatige strukture wat om die aarde wentel en ontwerp is sodat mense daarbinne kan bly. 'n Ruimtestasie word onderskei van 'n ruimtetuig deur dat dit geen grootskaalse aandrywingstelsel het nie.
• Weersatelliete word gebruik om die aarde se weer- en klimaatpatrone waar te neem.

Wentelbane

Wentelbane kan op verskeie maniere geklassifiseer word en word gegroepeer soos nodig. Om die nut van verskillende wentelbane te verduidelik, moet 'n paar eienskappe van die wentelbane verduidelik word. Eerstens, die aarde is 'n satelliet van die son. Dis beteken dat teen alle tye is die aarde besig om te beweeg in 'n wentelbaan om die son. Tweedens, die aarde draai om sy eie as.

Dus as 'n satelliet om die aarde wentel in 'n rigting teenoor die draairigting sal dit vir 'n waarnemer op die grond lyk asof die satelliet teen 'n ver groter snelheid as wat hy wel beweeg weg van die waarnemer af beweeg. Vir 'n waarnemer om 'n satelliet te sien asof dit op 'n vaste posisie is, moet die satelliet se snelheid gelyk wees aan die aarde se draaisnelheid.

So 'n wentelbaan word 'n geosinkrone wentelbaan genoem en bestaan uit satelliete uit wat 35,786 km bo die aarde is. Enige ander wentelbaan het dan 'n beperkte kommunikasiegleuf met 'n waarnemer op die grond, wanneer sig moontlik is tussen die satelliet en die waarnemer.

Sentriese klassifiserings

'n Sentriese klassifisering beskryf 'n wentelbaan met betrekking tot die groter voorwerp waarom die satelliet wentel. Die algemeenste wentelbane deur mense gebruik is om die aarde, maar ander wentelbane is moontlik.

• Geosentriese wentelbaan: 'n Wentelbaan om die aarde. Die maan en meeste kunsmatige satelliet val in hierdie kategorie.
• Heliosentriese wentelbaan: 'n Wentelbaan om die son. Die aarde is 'n natuurlike satelliet van die son, en daar is kunsmatige son satelliet sowel as ruimterommel wat dit tans wentel.
• Aerosentriese wentelbaan: 'n Wentelbaan om 'n ander hemelliggaam, soos byvoorbeeld Mars.

Hoogteklassifiserings

Die hoogte van die satelliet word gewoonlik gemeet as verskil tussen die afstand tussen die aarde se middelpunt en die satelliet en die afstand tussen die aardoppervlak en die satelliet. Omdat die atmosfeer se digtheid eksponensieel afneem, is daar geweldig minder wrywingskragte op hoër wentelbane as laeres. Dit het die gevolg dat groter satelliete gewoonlik hoër geplaas word as kleineres.

• Lae Aarde Wentelbaan (LAW) – geosentriese wentelbane met 'n hoogte van laer as 350 km en tot omtrent 2000 km.
• Medium Aarde Wentelbaan (MAW) – geosentriese wentelbaan tussen 2000 km en 35,786 km.
• Geosinkrone Wentelbaan (GEO) – 'n belangrike wentelbaan teen 'n hoogte van 35786 km. Die satelliet sal hier nie relatief tot die punt onder hom op die grond beweeg nie (daar is 'n klein hoeveelheid beweging maar nie genoeg om meeste aannames te affekteer nie)
• Hoë Aarde Wentelbaan (HAW) – enige wentelbaan bo 'n geosinkrone wentelbaan se 35786 km hoogte.

Helling klassifiserings

Die helling van 'n wentelbaan verwys na die hoek die helling en 'n plat vlak wat deur die ewenaar loop. 'n Satelliet met 'n helling van 0 grade sal dus altyd in lyn met die ewenaar bly.

• Polêre wentelbaan: 'n Wentelbaan wat die satelliet min of meer bokant beide pole verby laat beweeg in 'n enkele omwenteling. So 'n wentelbaan sal 'n helling van min of meer 90 grade hê.
• Polêre sonsinkrone wentelbaan: 'n Wentelbaan waar die satelliet die ewenaar teen dieselfde plaaslike tyd elke dag sal sny. Hierdie wentelbaan word gebruik deur satelliete wat beelde wil neem, aangesien die skaduwees baie soortgelyk sal wees vir elke omwenteling.

Spesiale klasifiserings

• Sonsinkrone wentelbaan: 'n Wentelbaan wat se hoogte en helling so gekies is dat dit teen dieselfde plaaslike tyd oor enige punt van die aardoppervlak sal beweeg. Dit kan gebruik word om die satelliet in konstante sonlig te plaas en is nuttig vir spioenasie, weervoorspelling en beeldneming.

Satellietsubstelsels

Elke satelliet wat gelanseer word, word gekenmerk deur sy loonvraag. Vir 'n satelliet wat verskille in plantegroeistreke ondersoek, kan dit byvoorbeeld 'n kragtige beeldnemer wees. Eenvoudig gestel is die loonvraag dit wat die satelliet toelaat om sy primêre funksie te verrig. Verder moet alle satelliete 'n ADCS(Attittude Determination and Control System) stelsels hê, sowel as 'n drywingsbeheerstelsel en 'n kommunikasie loonvraag. Elke stelsel het 'n unieke doel wat bydrae tot die primêre funksie van die satelliet.

ADCS

Die ADCS van 'n satelliet beheer die beweging en oriëntasie van die satelliet. Wanneer 'n satelliet in 'n wentelbaan geplaas word is daar steeds baie onsekerheid oor sy spesifieke posisie. Die satelliet sal ook gewoonlik tuimel (dit wil sê in 'n onbeheerde manier draai om een van sy asse) totdat die ADCS dit kan beheer.

Die doel van die ADCS is om relatief akkurate inligting oor die satelliet se posisie te kry (dit word gewoonlik gedoen deur gebruik te maak van die sterre – twee beelde van sterre word geneem en bekende sterre word geïdentifiseer. Met informasie oor die satelliet se snelheid kan daar dan wiskundig 'n skatting van die satelliet se posisie gemaak word), sowel as om die oriëntasie van die satelliet te beheer. 'n Satelliet wat vry wentel (sonder enige menslike invloed) sal tuimel op so 'n manier om die meeste energie te behou. Dus moet daar aktief krag deur die ADCS op die satelliet toegepas word om die satelliet in 'n gewenste rigting te laat wys.

Drywingsbeheerstelsel

Enige satelliet het 'n beperkte hoeveelheid drywing beskikbaar. Satelliete het gewoonlik ook sonpanele wat gebruik kan word om hul batterye te herlaai. Dit is belangrik om by te voeg dat die satelliet 'n totale sonsverduistering sal ervaar weens die aarde wat tussen die son en die satelliet is. Die effektiewe bestuur van 'n satelliet se drywing laat dit toe om gewoonlik 'n effektiewe leeftyd te hê waartydens dit genoeg drywing sal hê om sy primêre funksie te vervul. Daarna sal die meerderheid van die satelliet se stelsels afgeskakel moet word of in 'n laedrywyingsmodus moet werk.

Kommunikasieloonvrag

Die kommunikasie bestaan uit die antennas en senders wat gebruik word om data te stuur en te ontvang. 'n Satelliet se kommunikasie word verdeel tussen bevele aan die satelliet en die aflaai van nuttige data wat deur die satelliet ingesamel is (byvoorbeeld beelde wat deur die satelliet geneem is).

Missiespesifieke loonvrag

Die missiespesifieke loongvrag sal spesifieke komponente behels wat uniek is tot elke satelliet en die satelliet toelaat om sy primêre funksie te verrig. Vir 'n kommunikasiesatelliet kan dit 'n kragtige uitsaaier wees, vir 'n verkenningsatelliet kan dit 'n beeldopnemer wees.^[7]

Hoe bly satelliete in die lug?

Die wet van swaartekrag, wat vir die eerste keer in die 17de eeu deur Isaac Newton, geformuleer is, sê dat die aarde enige voorwerp in sy omgewing wat vry kan beweeg, aantrek. Wanneer mens ’n klip in die lug in gooi, trek dit nie onbepaald opwaarts nie; dit beweeg al hoe stadiger, stop en val dan terug na die aarde. Die rede hiervoor is dat die aarde die klip deur swaartekrag aantrek.

Hoe vinniger die klip beweeg, hoe verder sal dit trek voordat dit na die aarde terugkeer. As ons dus 'n klip vinnig genoeg van die aarde kan gooi, maar nie vinnig genoeg dat dit heeltemal wegskiet nie, dan kan dit in 'n area beland waar dit altyd val, maar nie vinnig genoeg om aan die aarde te raak nie, aangesien die aarde ook beweeg: dit beland in 'n baan om die aarde; die snelheid van die klip sodanig is dat die krag wat die klip van die aarde wil wegvoer, net so groot is soos die swaartekrag wat die klip afwaarts dwing. Dus beweeg die klip in 'n wentelbaan om die aarde.

Ons kan dit met ’n eenvoudige proef verduidelik: as mens 'n emmer half met water vul en dit vinnig in die rondte swaai, bly die water in die emmer, selfs al is die emmer onderstebo. As die emmer te stadig geswaai word, sal die water uitloop. As ons dus wil hê dat die water in die emmer moet bly, moet die emmer vinnig genoeg beweeg. In hierdie oefening stel die water die satelliet voor; die snelheid waarmee ons die emmer swaai, verteenwoordig die snelheid van die satelliet in sy wentelbaan om die aarde en ons arm verteenwoordig die swaartekrag van die aarde.

Om na die klip terug te keer: die klip sal nie naby die aarde se oppervlak in 'n wentelbaan kan beweeg nie, aangesien sy snelheid deur wrywing met die lugdeeltjies gou sou afneem en hy dus sy wentelsnelheid sou verloor. Maar op enige hoogte hoër as 150 km bo die aarde is die lug so dun dat wrywing nie meer ’n rol speel nie. Op so 'n hoogte sal die klip of ’n satelliet in 'n elliptiese (ovaalvormige) baan om die aarde beweeg indien dit 'n snelheid van sowat 29 000 km/h (of omtrent 8 km/s) kan handhaaf Indien dit nie hierdie snelheid kan  handhaaf nie word dit teruggetrek in die aarde se atmosfeer en die geweldige wrywing veroorsaak dat dit uitbrand.

Einde van leeftyd

Satelliete het 'n beperkte tyd waarvoor hulle een of meer doele probeer verrig vir hul unieke missie. Nadat 'n sekere tyd verstryk het of die satelliet nie meer in staat is om sy missie te verrig nie, het die satelliet die einde van sy leeftyd bereik. Die satelliet kan dan uit sy wentelbaan verwyder word of geskuif word na 'n wentelbaan wat nie van belang is nie. (Sekere wentelbane is van baie meer nut met betrekking tot menslike belang as ander.)

Weens die geskiedenis van die ruimtewedloop en beperkings tot algemene begrotings is daar nie genoegsame beplanning gedoen met betrekking tot die verwydering van satelliete uit 'n wentelbaan nie. Dus is die meerderheid van ouer satelliete steeds in wentelbane om die aarde, en dra so by tot die probleem van ruimterommel. Indien 'n satelliet lank genoeg wentel sal hy egter van self vernietig word deur die toenemende kragte wat daarop uitgeoefen word.

Lande met lanseervermoë

Hierdie lys beskryf lande wat onafhanklik van ander lande satelliete binne wentelbane kan plaas. Let wel: Talle ander lande het die vermoë om satelliete volledig te ontwerp en te bou, maar is afhanklik van ander lande om die satelliete te lanseer. Hierdie lys dek nie daardie lande nie, maar lys slegs lande wat heeltemal op hul eie satelliete kan lanseer sowel as die datum van die eerste keer toe hulle suksesvol gelanseer het.

Eerste lansering deur land

Orde	Land	Eerste lanseringsdatum	Vuurpyl	Satelliet
1	Sowjetunie	4 Oktober 1957	Spoetnik-PS	Spoetnik 1
2	Verenigde State	1 Februarie 1958	Juno I	Explorer 1
3	Frankryk	26 November 1965	Diamant-A	Astérix
4	Japan	11 Februarie 1970	Lambda-4S	Osumi
5	China	24 April 1970	Long March 1	Dong Fang Hong I
6	Verenigde Koninkryk	28 Oktober 1971	Black Arrow	Prospero
7	Indië	18 Julie 1980	SLV	Rohini D1
8	Israel	19 September 1988	Shavit	Ofeq 1
-	Rusland	21 Januarie 1992	Soyuz-U	Kosmos 2175
-	Oekraïne	13 Julie 1992	Tsyklon-3	Strela
9	Iran	2 Februarie 2009	Safir-1	Omid
10	Noord-Korea	12 Desember 2012	Unha-3	Kwangmyongsong-3 Unit 2

Mislukte eerste lanserings

• Die Verenigde State van Amerika het onsuksesvol probeer lanseer in 1957, voor hul sukses behaal het in 1958.
• Republiek China het onsuksesvol in 1969 probeer lanseer voordat hulle suksesvol was teen 1970.
• Indië het wel 'n satelliet met buitelandse hulp gelanseer in 1975, voor 'n onsuksesvolle onafhanklike poging in 1979 en het daarna in 1980 sukses behaal.
• Brasilië het 'n satelliet met buitelandse hulp gelanseer in 1985, maar was onsuksesvol in al drie hul onafhanklike pogings in 1997, 1999 en 2003 onderskeidelik.
• Noord-Korea het al verskeie kere voor hul suksesvolle lansering voorgegee dat hulle wel suksesvol gelanseer het, maar hierdie was bevraagteken deur die Verenigde State van Amerika, Japan en Suid-Korea, wat voorgestel het dat dit eerder toetse was vir missieloperasies.
• Suid-Korea het in 1992 'n satelliet met buitelandse hulp gelanseer. Hulle was daarna onsuksesvol in hul ontwikkeling van hul eie lanseerder. Hulle het egter hul eerste lanseerder volledig ontwikkel met Russiese hulp in 2013 (Naro-3).

Lande se eerste satelliete

Lande se eerste satelliete insluitend die wat met buitelandse hulp gelanseer is^[8]

Land	Lanseringsjaar	Eerste Satelliet	Loonvragte wat in April 2016 wentel[9]
Sowjetunie ( Rusland)	1957 (1992)	Spoetnik 1 (Kosmos 2175)	1457
Verenigde State	1958	Explorer 1	1252
Verenigde Koninkryk	1962	Ariel 1	40
Kanada	1962	Alouette 1	43
Italië	1964	San Marco 1	22
Frankryk	1965	Astérix	60
Australië	1967	WRESAT	14
Duitsland	1969	Azur	49
Japan	1970	Ōsumi	153
China	1970	Dong Fang Hong I	210
Nederland	1974	ANS	5
Spanje	1974	Intasat	9
Indië	1975	Aryabhata	65
Indonesië	1976	Palapa A1	13
Tsjeggoslowakye	1978	Magion 1	5
Bulgarye	1981	Intercosmos Bulgaria 1300	1
Saoedi-Arabië	1985	Arabsat-1A	12
Brasilië	1985	Brasilsat A1	15
Meksiko	1985	Morelos 1	9
Swede	1986	Viking	11
Israel	1988	Ofeq 1	11
Luxemburg	1988	Astra 1A	5
Argentinië	1990	Lusat	9
Hongkong	1990	AsiaSat 1	9
Pakistan	1990	Badr-1	3
Suid-Korea	1992	Kitsat A	11
Portugal	1993	PoSAT-1	1
Thailand	1993	Thaicom 1	7
Turkye	1994	Turksat 1B	8
Tsjeggië	1995	Magion 4	5
Oekraïne	1995	Sich-1	6
Maleisië	1996	MEASAT	6
Noorweë	1997	Thor 2	3
Filippyne	1997	Mabuhay 1	2
Egipte	1998	Nilesat 101	4
Chili	1998	FASat-Bravo	2
Singapoer	1998	ST-1	3
Taiwan	1999	ROCSAT-1	8
Denemarke	1999	Ørsted	4
Suid-Afrika	1999	SUNSAT	2
Verenigde Arabiese Emirate	2000	Thuraya 1	6
Marokko	2001	Maroc-Tubsat	1
Tonga	2002	Esiafi 1 (voormalige Comstar D4)	1
Algerië	2002	Alsat 1	1
Griekeland	2003	Hellas Sat 2	2
Siprus	2003	Hellas Sat 2	2
Nigerië	2003	Nigeriasat 1	4
Iran	2005	Sina-1	1
Kasakstan	2006	KazSat 1	2
Colombia	2007	Libertad 1	1
Mauritius	2007	Rascom-QAF 1	2
Viëtnam	2008	Vinasat-1	3
Venezuela	2008	Venesat-1	2
Switserland	2009	SwissCube-1	2
Man (eiland)	2011	ViaSat-1	1
Pole	2012	PW-Sat	2
Hongarye	2012	MaSat-1	1
Roemenië	2012	Goliat	1
Wit-Rusland	2012	BKA (BelKA-2)[	-
Noord-Korea	2012	Kwangmyŏngsŏng-3 Eenheid 2	1
Azerbeidjan	2013	Azerspace	1
Oostenryk	2013	TUGSAT-1/UniBRITE	2
Bermuda	2013	Bermudasat 1 (voormalige EchoStar VI)	1
Ecuador	2013	NEE-01 Pegaso	1
Estland	2013	ESTCube-1	1
Jersey	2013	O3b-1,-2,-3,-4	4
Katar	2013	Es'hailSat1	1
Peru	2013	PUCPSAT-1	1
Bolivië	2013	TKSat-1	1
Litaue	2014	LituanicaSAT-1 en LitSat-1	2
België	2014	QB50P1 en QB50P2	2
Uruguay	2014	Antelsat	1
Irak	2014	Tigrisat	1
Turkmenistan	2015	TurkmenAlem52E/MonacoSAT	1
Laos	2015	Laosat-1	1

Aanvalle op satelliete

Dit is in die moderne tyd moontlik om satelliete te kraak en hul data te steel of effektief hulle kommunikasies af te luister.^[10] Dit het die gevolg dat sekuriteit in satellietkommunikasie ook ontwikkel moet word.

Om te wys dat hulle die vermoë het om satelliete uit hul wentelbane uit te verwyder, het Rusland, China en die Verenigde State satelliete in lae aardwentelbane vernietig met missiele. In 2007 het China 'n verouderde weersatelliet met 'n missiel vernietig, wat meer as 40 000 stukke ruimterommel geskep het.^[11] Die Verenigde State het ook in 2008 'n ongebruikte spionasiesatelliet met missiele vernietig.^[12]

Dienste deur satelliete gelewer

'n Reeks satellietbeelde onthul die seisoenale opeenvolging en groei van landbougewasse in Spanje

• Data verkry oor oesskattings en ander landboutoepassings
• Satellietgedrewe toegang tot die internet
• Satelliettelevisie
• Satelliettelefoondienste
• Satellietnavigasie

Verwysing

1. http://www.nasa.gov/press/2015/march/nasa-spacecraft-becomes-first-to-orbit-a-dwarf-planet/#.VPtPWbYrvcs
2. https://web.archive.org/web/20131112013308/http://seattletimes.com/html/nationworld/2022236028_apxfallingsatellite.html
3. http://www.esa.int/Our_Activities/Operations/Space_Debris/Global_experts_agree_action_needed_on_space_debris
4. http://www.ucsusa.org/nuclear_weapons_and_global_security/space_weapons/technical_issues/ucs-satellite-database.html
5. "What's in Space? Satellites: Types, orbits, countries, and debris". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Mei 2008. Besoek op 17 Februarie 2009.
6. ">Russischer und US-Satellit kollidieren. Erster Satellitencrash im All? (de)
7. (en) James R. Wertz et al "Space Mission Engineering: The New SMAD", 2011, ISBN 978-1-881883-16-6
8. http://www.tbs-satellite.com/tse/online/thema_first.html
9. "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Februarie 2023. Besoek op 12 Julie 2016.
10. "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Maart 2008. Besoek op 20 Maart 2008.
11. http://www.nytimes.com/2007/01/18/world/asia/18cnd-china.html
12. http://www.popularmechanics.com/blogs/science_news/4251430.html

Bronnelys

• Kennis, 1980, ISBN 0-7981-0824-X, volume 2, bl. 266
• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-66-4, volume 25, bl. 11

Eksterne skakels

Wikimedia Commons bevat media in verband met Satelliet.

• (en) "Satellite communication". Encyclopædia Britannica. Besoek op 22 Desember 2019.

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.