Dean Martin (7 de xunu de 1917, Steubenville (es) – 25 d'avientu de 1995, Beverly Hills) foi un cómicu, actor y cantante d'Estaos Xuníos, tamién foi miembru del "Rat Pack".
El so verdaderu nome yera Dino Paul Crocetti. Nació en Steubenville (Ohio), fíu d'inmigrantes italianos. La so madre, Angela Crocetti (Barra; apellíu de soltera), yera ama de casa y el so padre, Gaetano Crocetti, yera barberu. El so padre yera de Montesilvano, Pescara, Abruzzo, y la so madre tenía ancestros napolitanos y sicilianos. Martin yera'l menor de dos hermanos. Martin faló italianu hasta empezar la escuela. Asistió a la Grant Elementary School en Steubenville, y d'adolescente tocaba la batería como pasatiempu. Yera oxetu de burlla por cuenta del so inglés entecortáu y finalmente abandonó la Steubenville High School nel décimu grau.
Empezó a trabayar en distintes actividaes, como peón, ayudante nuna gasolinera, croupier y tuvo un periodu en que probó como boxeador. Nel cuadriláteru nun-y foi mal, lluchando sol seudónimu de Kid Crocetti.
Paralelamente a los sos escarceos nel cuadriláteru, Dino empezó a actuar como cantante nos clubes col nome artísticu de Dino Martini.
A lo llargo de la so dilatada carrera como cantante, Martin tuvo grandes ésitos coles interpretaciones '"Volara (Nel Blu Dipinto di Blu)"' de Domenico Modugno, "Everybody Loves Somebody", "Sway" o "Mambo Italianu". Col tiempu, nes sos actuaciones, amás de cantar interpretaba tamién númberos risibles.
A mediaos de la década del '40, Martin conoció nel ambiente de los clubes nocherniegos a un cómicu novatu llamáu Jerry Lewis, col que rápido formó una amistá personal y una pareya profesional, que dende l'estrenó del so primer espectáculu d'humor nel 500 club Atlantic City nel añu 1946, convertir nel dúu risible más esitosu n'Estaos Xuníos mientres la siguiente década. En poco tiempu, Martin y Lewis empezaron a ser reconocíos, y el 20 de xunu de 1948 llegaron a la televisión como los cómicos convidaos d'un nuevu programa de variedaes qu'estrenaba la CBS tituláu Toast of the Town, que'l so presentador yera Ed Sullivan (que col tiempu convertir nel clásicu de la televisión de los Estaos Xuníos llamáu The Ed Sullivan Show, que s'emitió hasta l'añu 1971).
Nel añu 1949, l'ésitu del dúu treslladar al cine de mano de la productora cinematográfica Paramount, protagonizando un total de 18 rentables películes, dirixíes por realizadores como George Marshall, Hal Walker y Norman Taurog. La postrera d'estes cintes foi Llocu por Anita, xunto a Anita Ekberg, en 1956. Paralelamente, a partir de 1951, la pareya tuvo tamién el so propiu espaciu en televisión, como les estrelles convidaes del programa de variedaes The Colgate Comedy Hour emitíu ente 1950 y 1955 pola NBC. Sicasí, la rellación d'amistá ente dambos artistes empezó a resentise con fregadures y discutinios, debíu al ego cada vegada más grande de Lewis, quien creía que l'ésitu del dúu debíase namái al so talentu. Martin soportó a Lewis hasta'l momentu en que vio que yá non lo precisaba y que podía empecipiar una carrera en solitariu. Recién en 1976, depués de 20 años ensin falase, producióse l'emotivu realcuentru ente los ex colegues y amigos, mientres la emisión de la Telemaratón añal de Jerry Lewis, cuando Frank Sinatra, amigu de dambos, llevó como convidáu sorpresa a Dean Martin[5].
Dende la década de los 50, Dean Martin formó parte d'un grupu d'actores conocíu como'l rat pack xunto con Frank Sinatra, Peter Lawford y Sammy Davis, Jr.. Toos participaron na película Cuadriella de los once de 1960. De los miembros del rat pack dicíase que teníen estrechos contactos col mundu de la mafia, ello ye que dexábense ver con conocíos miembros del crime entamáu en Las Vegas, ciudá na que se sentíen como pexe na agua.
Martin quixo caltener el nivel de popularidá yá adquiríu y empezó en solitariu, la so carrera como actor cinematográficu, realizando papeles de galán y cantante y dexó dellos memorables títulos como The Sons of Katie Elder d'Hathaway, Rio Bravo d'Hawks, Bésame, tontu de Wilder, Some Came Running de Vincente Minnelli y, especialmente, El Baille De Los Malditos d'Edward Dmytryk.
En 1965, Dean Martin ye contratáu pola NBC y conviértese nel anfitrión del so propiu programa de televisión que recibió'l nome de The Dean Martin Show. Esti programa de variedaes empezó a emitise'l 16 de setiembre de 1965.
En 1973, tres ochos temporaes n'antena, The Dean Martin Show diba perdiendo audiencia, polo que los direutores de la cadena decidieron da-y un nuevu aire y pensaron n'introducir a estrelles de pesu pa faer de gabitu y atraer a los espectadores. Sicasí tampoco funcionó y el programa foi canceláu.
La NBC, en llugar de dar la tema por atayáu y despidir a Dean Martin, quixo siguir esplotando la popularidá de la so estrella, polo que retomó la idea d'entrevistar a estrelles y robló con Dean Martin por que va rodar una serie d'especiales. El nuevu programa foi tituláu como The Dean Martin Celebrity Roast.
En 1966 interpretó a Matt Helm, un espía al estilu James Bond, anque en clave d'humor. Daría vida a esti héroe nuna serie compuesta por cuatro películes, por orde cronolóxicu: The Silencers y Matt Helm, axente bien especial (dambes de 1966), La emboscada (1967) y La casona de los siete placeres (1969). A la fin de la cuarta entrega, anuncióse una quinta película de la serie Matt Helm que diba titulase The Ravagers, como la novela de Hamilton publicada en 1964. Sicasí, Dean Martin refugó volver encarnar al personaxe y el proyeutu foi canceláu.
La so última película pal cine foi Cannonball Run II de 1984.
En 1985, la NBC contratar pa formar parte del repartu d'una nueva serie titulada Half Nelson. La serie protagonizada por Joe Pesci, como Rock Nelson, yera una sitcom, en redol a un detective de Beverly Hills, qu'aprovecha la so curtia estatura parar resolver los casos. El papel de Martin yera'l de confidente del detective. La serie foi atayada y namái s'emitieron 6 episodios.
El 21 de marzu de 1987, el so fíu Dino finó nun accidente aereu sobre los Montes de San Gorgonio, California. La perda foi un duru golpe pa Dean Martin que se sumió nuna fonda depresión de la que nunca llegaría a recuperase. Dean Martin morrió, con 78 años, el día de navidá de 1995 en Beverly Hills, California, de resultes d'un enfisema que-y produció'l so avanzáu cáncer de pulmón. Los sos restos atopar nel Campusantu Westwood Village Memorial Park de Los Angeles, California.
El 2 d'ochobre de 1941 casóse con Elizabeth Anne McDonald. Tuvieron cuatro fíos, ente ellos, la tamién cantante Gail Martin. Dean divorcióse en 1949. Esi mesmu añu volvió casase con Jeanne Biegger.
El 1 de setiembre de 1949, casóse per tercer vegada, con Jeanne Biegger (que camudó'l so nome al de Jeanne Martin). Tuvieron tres fíos:
Dean y Jeanne divorciáronse'l día de San Valentín de 1973, namái dos díes enantes, naciera'l so nietu, l'actor, Alexander Martin, fíu de Dean Paul Martin y de l'actriz arxentina Olivia Hussey. A pesar del divorciu, caltuvieron una bona rellación.
En 1973, casóse per cuarta vegada con Catherine Hawn. Dambos adoptaron a una neña Heather Lyn. El matrimoniu namái duró tres años.
De Dean Martin, Dino pa los sos amigos, dixéronse munches coses. Como persona simpática y bonable nos ambientes social y antroxador pero, al tiempu, una persona distante y reservao. Vividor, muyeriegu empederníu, de gran ego y que foi incapaz d'amar a una sola muyer. Los sos cantares entá s'escuchen al traviés de radiu, películes y comerciales y la so imaxe va ser recordada per siempres como "The Unique Dino".
D'alcuerdu al llibru "Frank Sinatra y l'escaecíu arte de vivir" de Bill Zehme, que ta perbién documentáu, Dean Martin cuasi nun bebía, anque siempres tenía un vasu de llicor na mano p'asemeyalo mientres les sos actuaciones risibles. Trunfó nel cine, na televisión y na música.
Dean Martin cantaba nel rexistru del barítonu. Sicasí, el so color de voz, tanto falada como cantada, yera la d'un tenor.[ensin referencies]