Nova
Una nova ye una esplosión termonuclear causada por un desequilibriu ente la gravedá d'una estrella y el so combustible nuclear, hidróxenu; cuando la estrella escosa'l so combustible nuclear esta espándese y de siguío esplota. Puede dicise que cuando una estrella s'atopa n'estáu inestable ta averándose al so fin.
Nun sistema binariu zarráu, formáu por una nana blanca y una estrella evolucionada (esto ye, que yá dexó la secuencia principal), produzse tresferencia (acreción) de masa de la compañera a la nana, por cuenta del tresformamientu d'aquella en xigante colorada, lo qu'asocede cola so espansión y el consecuente enllenáu del so lóbulu de Roche. Esta superficie equipotencial llinda les zones d'influencia de cada estrella; cuando'l material de la xigante la perpasa. El material acretáu, compuestu principalmente por hidróxenu y heliu, compáutase na superficie de la nana blanca por cuenta de la intensa fuercia gravitatoria na superficie d'ésta. A midida que vase atropando más material, calezse cada vegada más, hasta algamar la temperatura crítico pa la ignición de la fusión nuclear. Entós tresfórmense rápido grandes cantidaes d'hidróxenu y heliu n'elementos más pesaos, nun procesu análogu al qu'asocede nel nucleu de les estrelles de secuencia principal, anque nestos casos trátase de procesos estables que duren llargos periodos de tiempu; nes noves, sicasí, ye un eventu violentu.
La descomanada cantidá d'enerxía lliberada por esti procesu produz un rellumu de radiación electromagnético bien brilloso, pero de curtia duración. Esti rellumu, que se produz n'escales de tiempu de díes, dio orixe al nome nova, qu'en llatín significa «nueva»: al asoceder una nova, los astrónomos antiguos víen l'apaición d'una nueva estrella nel cielu nocherniegu. El términu usóase per primer vegada pol astrónomu Tycho Brahe al reparar non una nova sinón una supernova, pero nun foi hasta tiempu dempués cuando se reconocieron les diferencies ente les supernoves y les noves, intrínsecamente muncho menos enerxétiques.
Una nana blanca puede xenerar múltiples eventos de nova, mentanto siga habiendo masa disponible na estrella compañera pa la acreción. Progresivamente la estrella donante puede ver escosáu'l so material, o la nana blanca puede producir una nova lo suficientemente poderosa como p'afarar el sistema por completu. Esti últimu casu ye asemeyáu al d'una supernova tipu Ia. Sicasí, les supernoves arreyen procesos distintos y enerxíes enforma mayores, del orde de 1044 J, ente que les esplosiones típiques de noves pueden lliberar unos 1038 - 1039 J, polo que nun tendríen de trafulcase.
Dacuando les noves pueden ser visibles a güeyu. El casu más recién ye la nova Cygni 1975, qu'apaeció'l 29 d'agostu de 1975 na constelación del Cisne, unos 5 graos al norte de Deneb (α Cygni), y algamó una magnitú de 2,0, tan brillosa como la mesma Deneb.
Les noves contribúin a la nucleosíntesis de dellos elementos que nun se producen igual que nos ciclos habituales. En principiu, quemen de forma esplosiva'l so hidróxenu al traviés del ciclu CNO pero les mayores enerxíes a la que se producen esos españíos faen que'l ciclu derive n'otra reacción distinta.
Pa comparar col ciclu CNO típicu que se produz nuna estrella ver: ciclu CNO
Noves detectaes dende'l sieglu XX
[editar | editar la fonte]| Añu | Nova | Rellumu máximu |
| 1891 | T Aurigae | 3,8 mag |
| 1898 | V1059 Sagittarii | 4,5 mag |
| 1899 | V606 Aquilae | 5,5 mag |
| 1901 | GK Persei | 0,2 mag |
| 1903 | Nova Geminorum 1903 | 4,8 mag |
| 1905 | Nova Aquilae 1905 | 7,3 mag |
| 1910 | Nova Lacertae 1910 | 4,6 mag |
| 1912 | Nova Geminorum 1912 | 3,5 mag |
| 1918 | V603 Aquilae | -1,4 mag |
| 1919 | Nova Lyrae 1919 | 6,5 mag |
| 1919 | Nova Ophiuchi 1919 | 7,4 mag |
| 1920 | Nova Cygni 1920 | 2,0 mag |
| 1925 | RR Pictoris | 1,2 mag |
| 1934 | DQ Herculis | 1,4 mag |
| 1936 | CP Lacertae | 2,1 mag |
| 1939 | BT Monocerotis | 4,5 mag |
| 1942 | CP Puppis | 0,3 mag |
| 1943 | Nova Aquilae 1943 | 6,1 mag |
| 1950 | DK Lacertae | 5,0 mag |
| 1960 | V446 Herculis | 2,8 mag |
| 1963 | V533 Herculis | 3 mag |
| 1970 | FH Serpentis | 4,4 mag |
| 1975 | V1500 Cygni | 1,7 mag |
| 1975 | V373 Scuti | 6 mag |
| 1976 | NQ Vulpeculae | 6 mag |
| 1978 | V1668 Cygni | 6 mag |
| 1984 | QU Vulpeculae | 5,2 mag |
| 1986 | V842 Centauri | 4,6 mag |
| 1991 | V838 Herculis | 5,0 mag |
| 1992 | V1974 Cygni | 4,2 mag |
| 1999 | V1494 Aquilae | 4 mag |
| 1999 | V382 Velorum | 2,6 mag |
| 2006 | RS Ophiuchi | 4,5 mag |
| 2007 | V1280 Scorpii | ~3,9 mag ,[1][2] |
Noves recurrentes :
Ver tamién
[editar | editar la fonte]- Estrelles binaries
- Evolución estelar
- Oxetu astronómicu
- Nova nana
- Supernova
- Hipernova
- Restu de nova
- Variable cataclismica
- Nebulosa del Cámbaru