Міхал Эльвіра Андрыёлі

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Андрыёлі.
Міхал Эльвіра Андрыёлі
польск.: Michał Elwiro Andriolli
Фатаграфія
Бюст Андрыёлі ў Налэнчаве
Імя пры нараджэнні Michał Elwiro Andriolli
Дата нараджэння 14 лістапада 1836(1836-11-14)[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 23 жніўня 1893(1893-08-23)[1][2] (56 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Род дзейнасці архітэктар, мастак
Жанр графіка, жывапіс
Вучоба
Мастацкі кірунак рамантызм
Уплыў Сяргей Заранка, Аляксей Саўрасаў
Уплыў на Charles-Boris de Jankowski[d] і Anna Bilińska-Bohdanowicz[d]
Подпіс Выява аўтографа
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Міхал Эльвіра Андрыёлі (італ.: Michael Elviro Andriolli, польск.: Michał Elwiro Andriolli, літ.: Mykolas Elvyras Andriollis; 2 лістапада 1836, Вільня — 23 жніўня 1893, Налэнчаў) — мастак (жывапісец і графік) і ілюстратар, які працаваў у Літве, Польшчы, Францыі; прадстаўнік рамантызму. Удзельнік паўстання 1863—1864 гадоў.

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Бацька Міхала Эльвіра Андрыёлі, італьянец Франчэска Андрыёлі (1794—1861), служыў у арміі Напалеона і, патрапіўшы ў палон да рускіх, пасяліўся ў Вільні. Жывапісец, разьбяр і дойлід, ён працаваў скульптарам (рэстаўраваў скульптуры кафедральнага сабора).

Свайго сына ён адправіў у Маскву вучыцца медыцыне (1855). Але Міхал Эльвіра супраць волі бацькі, услед за сваім сябрам, мастаком Вінцэнтам Сляндзінскім перайшоў у Вучылішча жывапісу і скульптуры Маскоўскага мастацкага грамадства, дзе займаўся пад кіраўніцтвам земляка, мастака Сяргея Заранкі, а таксама вядомага расійскага мастака-перасоўніка Аляксея Саўрасава[3]. У 1857—1859 гадах вучыўся ў імператарскай Акадэміі мастацтваў у Санкт-Пецярбургу, затым удасканальваўся ў Акадэміі святога Лукі ў Рыме (1860—1861).

«Атака паўстанцаў» (1895)

Вярнуўся ў Літву і ўдзельнічаў у Паўстанні 1863 года[3], ваяваў у атрадзе Людвіка Нарбута. Пасля паразы паўстання хаваўся ў Вільні, Коўна, Маскве, але быў арыштаваны[3] і пасля суда адпраўлены адбываць заключэнне ў Рыгу. Здолеў выбрацца за мяжу і праз Швецыю і ў Данію з’ехаў у Англію. Абгрунтаваўся ў Лондане, затым перабраўся ў Парыж.

На радзіму вярнуўся як эмісар Камітэта польскай эміграцыі, у 1866 быў схоплены і сасланы ў Вятку. У Вятцы прабыў з 1868 па 1871; жыў у доме Новікавай (цяпер вуліца Валадарскага, 85)[4]. Распісваў кафедральны сабор; памочнікам у яго быў будучы вядомы рускі мастак В. М. Васняцоў[5]. У Вятцы Андрыёлі напісаў некалькі партрэтаў (у тым ліку ўладыкі Апалоса).

У Вятцы Андрыёлі пастаянна быў чым-небудзь заняты: распісваў кафедральны сабор, пісаў партрэты архірэяў, купцоў і шляхетных вяцічаў, гравіраваных свае малюнкі, змайстраваў ветразную лодку і г. д. «Я ніколі не бачыў яго сумным або без справы», — успамінаў Л. М. Васняцоў[6].

Даваў прыватныя ўрокі малявання. Сярод яго вучняў быў малодшы брат Віктара Васняцова А. М. Васняцоў[7].

З уласцівым Андрыёлі энтузіязмам ён прымаў актыўны ўдзел у лёсе будучага мастака, завіхаўся пра пасылку юнака ў Пецярбург для навучання жывапісу на ахвяраванні духоўных асоб або губернатара, раячы яму кінуць вучэнне ў духоўным вучылішчы. Аднак паездка за кошт «дабрачынцаў» не адбылася[6].

Памілаваны ў 1871 годзе, пераехаў у Варшаву, дзе працаваў ілюстратарам для часопісаў «Тыгоднік Ілюстраваны» («Tygodnik Ilustrowany»), «Kłosów» і іншых выданняў; ілюстраваў творы Адама Міцкевіча, Юльюша Славацкага, У. Сыракомлі, Э. Ажэшкі, Ю. Крашэўскага і іншых польскіх пісьменнікаў і паэтаў[3]. Яго ілюстрацыі, створаныя пад уплывам рамантызму, адметныя тэхнічнай виртуознасцю, багаццем фантазіі[3].

Да 1880 года Андрыёлі жыў у Стасінуве (цяпер частка Мінска-Мазавецкага), дзе купіў маёнтак з садам у сям’і Тарчыньскіх. Пазней пераехаў на поўнач ад Карчава ў фальварак Анелін, набыты ў Жыгімонта Куртца. У сваім маёнтку над ракой Свідэр выбудаваў, акрамя свайго катэджа, паўтара дзясятка дамоў у арэнду па ўласных праектах, у спецыфічным стылі, які спалучае элементы мазавецкага стылю, традыцыйнага рускага дойлідства і альпійскіх дамоў. Для гэтага стылю распаўсюдзілася вызначэння назву «свідэрмаер» («świdermajer», па аналогіі з бідэрмаерам), прыдуманае паэтам Канстанты Ільдэфонсам Галчынскім. У 1883—1886 гадах працаваў у Парыжы. У 1891—1892 наведаў Літву.

Пахаваны на могілках у Налянчуве (Люблінскае ваяводства).

Творчасць

[правіць | правіць зыходнік]
Ілюстрацыя да «Пана Тадэвуша» (кн. 11; 1881)

Аўтар кардонаў для альбома «Жанчыны рускіх пісьменнікаў» (1876) і вялікага цыклу па матывах твораў Адама Міцкевіча (1882—1893). Па заказе львоўскага выдаўца Альтэнберга (1881) выканаў 24 старонкі ілюстрацый, 10 віньетак і 24 ініцыяла для рэпрэзентацыйнага выдання паэмы Міцкевіча «Пан Тадэвуш» (гравіраваў іх Анджэй Зайкоўскі), якія неаднаразова перадрукоўваўся ў выданнях паэмы ў розных краінах на розных мовах (напрыклад, на рускай мове ў СССР у 1954 годзе).

Ілюстрацыя да паэмы «Канёўскі замак» Севярына Гашчынскага (1895)
Ілюстрацыя да «Пана Тадэвуша» (кн. 6; 1881)
Дом Перкуна ў Коўна

Вядомасцю карыстаецца, дзякуючы шматлікім рэпрадукцыям у падручніках гісторыі, даведніках і іншых выданнях, гістарычная кампазіцыя «Гедзімін будуе Віленскі замак» (1882). Іншая, меней папулярная гістарычная кампазіцыя Андрыёлі — «Смерць Кейстута».

Стварыў ілюстрацыі да твораў С. Гашчынскага, Ю. І. Крашэўскага, А. Мальчэўскага, Э. Ажэшка, Ю. Славацкага, Уладзіслава Сыракомлі, І. Ходзька, Уладзіслава Бэлзы і іншых польскіх пісьменнікаў і паэтаў. Апроч ілюстрацый да «Пана Тадэвуша», асабліва вядомыя ілюстрацыі Андрыёлі таксама да паэм Міцкевіча «Гражына» і «Конрад Валенрод», створаныя ў 1879—1882 гадах. З 1883 па 1886 год працаваў у Парыжы для выдавецтва «Фірман — Дзідо» („Firmin – Didot“) над ілюстрацыямі да твораў Уільяма Шэкспіра і Дж. Ф. Купера (цыкл з 137 ілюстрацый да «Апошняга з магікан»; раман неаднаразова выдаваўся ў СССР і Расіі з ілюстрацыямі Андрыёлі). Ілюстраваў, акрамя таго, раман «Графіня дэ Мансаро» Аляксандра Дзюма, «Гісторыю адной маці» Г. Х. Андэрсана і творы іншых пісьменнікаў.

Андрыёлі таксама аўтар маляўнічых партрэтаў, шматлікіх малюнкаў, рэлігійных кампазіцый, у прыватнасці, карцін для касцёлаў у Коўна, пейзажаў, якія пісаліся ім у Налэнчаве. Творчасць мастака адрозніваецца прыкметным уплывам рамантызму, тэхнічнай лёгкасцю, дакладнасцю ў адлюстраванні гістарычных дэталяў, багаццем фантазіі.

Зноскі

  1. ↑ а б Elviro Michael Andriolli — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
  2. ↑ Michał Elwiro Andriolli // Internetowy Polski Słownik Biograficzny
  3. ↑ а б в г д Андриолли Михал Эльвиро // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 19. — 737 с..
  4. ↑ ADF. Памятники архитектуры: Дом Ярославцевых(недаступная спасылка). ArchiDesignfrom.ru (5 студзеня 2008). Архівавана з першакрыніцы 19 ліпеня 2012. Праверана 16 студзеня 2009.
  5. ↑ Лобанов, В.. Вятка шестидесятых годов прошлого века была переполнена политическими ссыльными(недаступная спасылка). Виктор Васнецов. Архівавана з першакрыніцы 11 студзеня 2012. Праверана 15 января 2008.
  6. ↑ а б Беспалова Л. А.. Аполлинарий Васнецов. Архівавана з першакрыніцы 25 жніўня 2011. Праверана 16 студзеня 2009.
  7. ↑ Апполинарий Михайлович Васнецов

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
commons: Міхал Эльвіра Андрыёлі на Вікісховішчы