Самалійцы

Самалійцы
(Soomaalida, 𐒈𐒝𐒑𐒛𐒐𐒘𐒆𐒖, صوماليون)
Агульная колькасць 29207000 (2023 г.)
Рэгіёны пражывання Афрыканскі Рог
Мова Самалійская мова
Рэлігія іслам
Блізкія этнічныя групы арома, афар

Самалі́́йцы (самал.: Soomaalida, 𐒈𐒝𐒑𐒛𐒐𐒘𐒆𐒖, صوماليون) — кушыцкі народ на паўночным усходзе Афрыкі. Складаюць асноўнае насельніцтва Самалі, значныя часткі насельніцтва Джыбуці, Кеніі і Эфіопіі.

Агульная колькасць (2023 г.) — 29 207 000 чалавек[1].

Паходжанне

[правіць | правіць зыходнік]

Паводле традыцыйнай генеалогіі самалійскіх родаў, усе яны паходзяць ад Самаале, выхадца з арабскага племені Курэйш, адкуль таксама паходзіў мусульманскі прарок Магамет. Яго нашчадкі быццам бы перасяліліся на Афрыканскі Рог з паўнёвага Емену і далі пачатак асобным родам[2]. Гентычныя даследаванні пачатку XXI ст. паказалі, што паходжанне сучасных самалійцаў сапраўды часткова звязана з насельніцтвам Еўразіі, у меншай ступені — з насельніцтвам Афрыкі на поўдзень ад Сахары. Тым не меней, большасць генетычнай спадчыны адносіцца да нільска-эфіопскага рэгіёна[3][4]. Вядома, што самалійцы размаўляюць на мове кушыцкай галіны[5], блізкай да іншых моў паўночнага ўсходу Афрыкі.

Самалійская традыцыйная генеалогія спарадзіла ўпэўненасць першых даследчыкаў у тым, што поўнач Афрыканскага Рогу, блізкая да Емену, была першаснай тэрыторыяй фарміравання самалійцаў[6]. Аднак пазнейшы гісторыка-лінгвістычны аналіз[7] сведчыць пра тое, што першасным месцам фарміравання самалійцаў была паўднёвая Эфіопія, адкуль яны перасяліліся на Афрыканскі Рог. Першая ясная ўзгадка самалійскага роду Хавія была зроблена ў арабскай геаграфічнай літаратуры толькі ў XIII ст. Яна адносілася да поўдню сучаснай дзяржавы Самалі. Мяркуецца, што ў той перыяд іншыя самалійскія роды насялялі землі на поўдзень ад Хавія. Такім чынам, засяленне Афрыканскага Рогу самалійцамі адбылося толькі ў эпоху сярэднявечча.

Навуковая этымалогія назваў «Самалі» і «самалійцы» застаецца да канца не высветленай. Найчасцей іх утварэнне тлумачаць самалійскімі словамі, якія значаць «ісці» і «даіць (малако)»[8]. Меней папулярны гіпотэзы паходжання назваў з арабскай мовы, хаця яны маюць права на існаванне, паколькі кантакты паміж самалійцамі і арабамі маюць даўнія карані.

Становішча

[правіць | правіць зыходнік]
Карта рассялення самалійцаў

Хаця самалійцы маюць адзінае ўяўленне пра сваё супольнае паходжанне, гістарычна склалася так, што яны насялялі тэрыторыі розных дзяржаўных утварэнняў. Акрамя таго, важную ролю ў самаідэнтыфікацыі да нашых дзён адыгрывае прыналежнасць да пэўнага роду[9].

Нацыянальная самалійская дзяржава сфарміравалася толькі ў 1960 г. у выніку аб’яднання былых калоній Італіі і Вялікабрытаніі. Аднак агрэсіўнасць усталяванага ў 1969 г. ваеннага рэжыму прывяла да ваенных канфліктаў з суседнімі дзяржавамі і грамадзянскай вайне на паўночным захадзе Самалі. У выніку апошняй узнікла непрызнаная дзяржава Самаліленд[10]. У 1990-х гг. унутраныя канфлікты на астатняй тэрыторыі Самалі таксама спрыялі развалу адзінай дзяржавы і іншаземным ваенным умяшанням[11]. Фармальна ўзніклыя дзяржаўныя фарміраванні складаюць адзіную федэрацыю, але карыстаюцца вельмі шырокай аўтаноміяй і нават маюць тэрытарыяльныя спрэчкі паміж сабою. Тым не меней, Самаліленд і федэрацыя Самалі захоўваюць прыкметы нацыянальных самалійскіх дзяржаў, дзе самалійцы складаюць каля 95 % насельніцтва, а самалійская мова з’яўляецца дзяржаўнай.

У Джыбуці насельніцтва, якое размаўляе на самалійскай мове, фарміруе большую частку жыхароў гэтай краіны. Тым не меней, самалійская мова не з’яўляецца дзяржаўнай і нават не вывучаецца ў школах[12]. Поўдзень Джыбуці калісьці ўваходзіў у склад традыцыйных тэрыторый самалійскіх родаў Іса і Гадабурсі. Аднак у канцы XIX ст., калі ўзнікла калонія Французскі бераг Самалі, 75 % зямель належалі афар. На працягу XX ст. колькасць самалійцаў стала расла, у тым ліку дзякуючы іміграцыі. Пасля абвяшчэння незалежнасці Джыбуці ў 1977 г. прадстаўнікі самалійскіх родаў склалі асноўную эліту краіны. У 1991—1994 гг. гэта прывяло да ваеннага супрацьстаяння паміж урадавымі ўзброенымі сіламі і палітычнымі групіроўкамі афар[13]. Хаця яно скончылася пагадненнем аб этнічным парытэце, узброеныя канфлікты адбываюцца і ў нашы дні[14].

Паводле перапісу насельніцтва Кеніі 2019 года, тут жыве 2,8 мільёнаў карэнных самалійцаў. Яны насяляюць пераважна Паўночна-Усходнюю правінцыю, што была створана на аснове Паўночнай памежнай акругі, якая ў сваю чаргу была сфарміравана брытанскімі каланіяльнымі ўладамі ў 1925 г. у выніку падзелу самалійскіх тэрыторый. У 1962 г. каланіяльная адміністрацыя правяла рэферэндум, па выніках якога 86 % выбаршчыкаў Паўночнай памежнай акругі пажадалі далучэння да Самалі. Аднак пасля абвяшчэння незалежнасці Кеніі ў 1963 г. яго вынікі былі адпрэчаны[15]. Гэта прывяло да крывавай вайны паміж прыхільнікамі далучэння да Самалі і ўрадавай арміяй[16]. Вайна скончылася ў 1967 г. у выніку пагаднення паміж Кеніяй і Самалі. Кенійскія ўлады арганізоўвалі масавыя рэпрэсіі і забойствы самалійцаў у 1980-х гг.[15][17]. Нецярпімасць з боку дзяржавы заўважна і ў нашы дні, што афіцыйныя асобы тлумачаць барацьбой з тэрарызмам.

Хаця тэрыторыя сучаснай Эфіопіі магла быць першаснай радзімай самалійцаў, землі, населеныя гэтым народам, увайшлі ў склад Эфіопскай дзяржавы толькі ў другой палове XIX — першай чвэрці XX стст. у выніку заваяванняў і дамоў з Італіяй. Пасля II сусветнай вайны на ўсходзе Эфіопіі вызначыўся рэгіён Агадэн, дзе самалійцы склалі асноўную частку насельніцтва, аднак манархічны рэжым падтрымліваў палітыку перадачы зямельнай маёмасці панам-амхара. У 1964 г. Фронт вызвалення заходняга Самалі падняў паўстанне[18]. У 1977 г. самалійскі ваенны рэжым прыняў рашэнне падтрымаць паўстанцаў і ўвёў у Агадэн сваю армію. Ваенны канфікт доўжыўся да сакавіка 1978 г. Эфіопія пры падтрымцы СССР, Кубы і Паўднёвага Емена здолела атрымаць перамогу[19]. У 1995 г. у выніку праграмы шырокіх рэформ на ўсходзе Эфіопіі быў створаны асобны рэгіён Самалі, межы якога да нашых дзён да канца не вызначаны. З 1984 г. на яго тэрыторыі дзейнічаюць паўстанцы адноўленага Фронту нацыянальнага вызвалення Агадэна (ФНВА). У 2019 г. ФНВА зарэгістраваўся як афіцыйная палітычная партыя[20]. Тым не меней, узброены канфлікт з уцягваннем у яго мірнага насельніцтва працягваецца і ў нашы дні.

Складаная палітычная і эканамічная сітуацыя спарадзіла масавую эміграцыю. Па дадзеных ААН з 1990 г. да 2015 г. доля самалійскіх эмігрантаў падвысілася на 136 %. У 2014 г. да 1,1 млн самалійцаў-мігрантаў мелі статус часовых бежанцаў[21]. Самалійская дыяспара раскідана па розных краінах свету. Так, у Егіпце яна трэцяя па колькасці пасля палесцінцаў і суданцаў[22]. Бежанцы з Самалі пераязджаюць у краіны Заходняй Еўропы, ЗША, Канаду. Але 80 % жывуць у суседніх краінах[23]. У замежных краінах самалійцы вызначаюцца высокай ступенню адаптацыі і захаваннем культурных зносін з суайчыннікамі. Толькі ў 2022 г. у ЗША 14 грамадзян самалійскага паходжання былі выбраны ў розныя заканадаўчыя органы[24]. Сярод амерыканскіх самалійцаў ёсць пісьменнікі, навукоўцы, палітычныя актывісты.

Культура

[правіць | правіць зыходнік]

Гаспадарка

[правіць | правіць зыходнік]
Рыбны гандаль у Магадыша

Галоўным гаспадарчым заняткам самалійцаў здаўна з’яўляецца качавая і адгонная жывёлагадоўля. Качэўнікі звычайна перамяшчаюцца ў пошуках пашаў і вады па рэгулярнай схеме. Гаспадаркі, што практыкуюць адгонную жывёлагадоўлю, маюць сталае месца жыхарства, спалучаюць гэты занятак з іншымі[25]. Трымаюць коз, авечак, вярблюдаў і кароў. У большасці выпадкаў статкі змешаныя. Свойская жывёла не толькі забяспечвае харчаваннем і прыбыткам, але таксама выконвае функцыю транспартнага сродку, сямейных зберажэнняў, падвышае сацыяльны статус гаспадароў.

Выпасам вярблюдаў і буйной рагатай жывёлы займаюцца мужчыны, выпасам коз і авечак — жанчыны, дзеці або старыя. Козы і авечкі адыгрываюць больш важную эканамічную ролю, чым вярблюды і каровы[26]. Тым не меней, сярод самалійцаў існуе сапраўдны культ вярблюдаў[27]. Яны апяваюцца ў народнай творчасці і ў літаратуры за спрыт і кемлівасць, аб’ядноўваюць мужчын незалежна ад сваяцтва як супольная маёмасць ці пажаданы падарунак, у выпадку выкрадання з’яўляюцца нагодай для крывавага канфлікту.

Відавочна, земляробства было добра вядома продкам самалійцаў ужо да перасялення ў засушлівыя раёны Афрыканскага Рога. Яно традыцыйна складае важную частку гаспадаркі сярод самалійцаў Эфіопіі[7]. Але і ў іншых рэгіёнах земляробства дае значныя перавагі для ўстойлівай вытворчасці харчавання. На землях уздоўж рэчышча Шэбеле спалучэнне земляробства з жывёлагадоўляй забяспечвае заняткам каля 80 % гаспадарак[28]. Тут вырошчваюць на продаж лайм, бананы, манга, папаю, таматы, бамію і г. д.

Насельніцтва ўзбярэжжа Афрыканскага Рогу было здаўна ўцягнута ў міжнародныя гандлёвыя сувязі, што спрыяла станаўленню партовых гарадоў і мараходства. Так, у сярэднявеччы порт Бербера ператварыўся ў важны транзітны цэнтр паміж Індыяй і арабскімі краінамі. Самалійскія майстры будавалі адна- і двухмачтавыя караблі бедэн[29], што здзяйснялі працяглыя вандроўкі па Індыйскаму акіяну і Чырвонаму мору. Заняпад мараплаўства адбыўся ў XVI ст. у выніку супрацьстаяння з партугальцамі, аднак традыцыі суднабудавання захоўваліся да другой паловы XX ст. У нашы дні назіраецца саслабленне эканамічнай актыўнасці прыбярэжных жыхароў. Хаця марскія воды каля Афрыканскага Рога багаты на рыбныя рэсурсы, у рыбалоўства як занятак уцягнута толькі 0,3 % гаспадарак Самалі[30].

Традыцыйныя рамёствы падзяляюцца на хатнія і прафесійныя. Вырабам хатняга начыння, пляценнем і ткацтвам звычайна займаюцца жанчыны[31]. Прафесійная рамесная вытворчасць, дробны гандаль і абслугоўванне здаўна знаходзіліся ў руках некалькі родаў саб або асоб іншаэтнічнага паходжання. Сярод іншых самалійцаў дадзеныя прафесіі разглядаліся як непрывабныя, а іх прадстаўнікі падвяргаліся дыскрымінацыі. У нашы дні рабочыя спецыяльнасці, праца ў гандлі і абслугоўванні лічацца нормай, аднак прымхлівае стаўленне да саб захоўваецца.

Жыллё і архітэктура

[правіць | правіць зыходнік]

Самалійцы-качэўнікі звычайна жывуць у разборных каркасных жытлах акал або буул[32]. Іх узвядзеннем займаюцца жанчыны[33]. Каркас робіцца з каранёў акацый, зверху крыецца цыноўкамі з раслінных валокнаў. Дзякуючы натуральнай вентыляцыі ў спякоту і холад знутры захоўваецца ўтульнасць.

Мураваныя пабудовы ўзводзіліся на ўзбярэжжы Афрыканскага Рогу са старажытнай пары. З эпохі сярэднявечча развіццё мураванай архітэктуры адбывалася дзякуючы існаванню гарадоў і дзяржаўных утварэнняў, што патрабавалі наяўнасці стацыянарных умацаваных пабудоў. Мясцовыя майстры выкарыстоўвалі для будаўніцтва вапняк, каралы, цэглу. Круглявыя крэпасці мелі муры да 12 м у вышыню, іх атачалі раслінамі і вартавымі памяшканнямі. На ўзбярэжжы ўсталёўвалі ўмацаваныя вежы-маякі. Асаблівасцю самалійскіх мячэцяў у параўнанні з іншымі ўсходнеафрыканскімі храмамі сталі мінарэты ў выглядзе калон з цыбулепадобным навершам[34]. На поўначы шырока распаўсюджаным тыпам мураваных пабудоў былі купальныя магільні-маўзалеі.

З канца XIX ст. гарадская архітэктура развівалася пад уплывам еўрапейскай і амерыканскай.

  • Узвядзенне акал
    Узвядзенне акал
  • Вежа-маяк Алмнара ў Магадыша
    Вежа-маяк Алмнара ў Магадыша
  • Магільня шэйха Ісака ў Самалілендзе
    Магільня шэйха Ісака ў Самалілендзе
  • Мячэць Арба-Рукун у Магадыша
    Мячэць Арба-Рукун у Магадыша

Вопратка

[правіць | правіць зыходнік]

Самалійская традыцыйная вопратка можа адрознівацца ў залежнасці ад рэгіёна, дастатку і ступені рэлігійнасці[35]. Аднак у апошнія 50 гадоў замацаваўся пэўны стыль народнай вопраткі, якую звычайна апранаюць падчас святаў або ў іншыя асаблівыя дні. Мужчынскае адзенне ўключае насцегнавы саронг макаві і кавалак баваўнянай тканіны, што накідваецца на плечы. З Аравіі прыйшла традыцыя насіць кашулю каміс да пятаў з доўгімі рукавамі. На галаву апранаюць каляровы капялюшык такія або цюрбан куфіяд. Асновай жаночай вопраткі з’яўляецца гунтыіна — кавалак тканіны, абгорнуты вакол стану. На афіцыйныя мерапрыемствы жанчыны апранаюць лёгкую сукенку дзірак і шаўковую спадніцу гаргарад. Замужнія жанчыны, а часцяком і дзяўчаты пакрываюць галаву хусткай шаш. Кансерватыўныя мусульманкі носяць вуалі і закрытую вопратку джылбаб, якая хавае цела, акрамя твару і далоняў.

Кухня

[правіць | правіць зыходнік]

Самалійскія кулінарныя традыцыі залежаць ад рэгіянальных асаблівасцей, наяўнасці пэўных прадуктаў харчавання, заняткаў, рэлігійных абмежаванняў і вонкавага ўплыву. Асаблівы ўплыў прасочваецца з боку арабскай, эфіопскай, індыйскай і італьянскай кухняў. Так, хлеб канджэра мае агульнае паходжанне з хлебам інджэра з Эфіопіі і Эрытрэі[36]. Самалійцы ўжываюць чапаці і макаронныя вырабы, запазычаныя ў індыйцаў і італьянцаў[37]. Прынята есці тройчы на дзень, але найбольш важны прыём ежы ў абед када. Ён уключае адну ці некалькі асноўных страў і дэсерт з бананаў, халвы або іншых прысмакаў. Халва мае арабскае паходжанне, але ў самалійскай традыцыі яна болей нагадвае цвёрдае жэле з цукру, шафрану, кардамону і топленага масла.

Самалійскія стравы, звычайна заўсёды прыгатаваныя жанчынамі, складаюцца з мяса — бараніны або казляціны. Ялавічына і мяса вярблюда ўжываюцца рэдка, аднак апошняе лічыцца асабліва смачным. Акрамя таго, самалійцы любяць вярблюджае малако. Гародніна часцей з’яўляецца гарнірам[38]. Садавіну ядуць асобна або з рысавым гарнірам. З напояў папулярны салодкія сокі і кава з малаком[39]. Многія мужчыны жуюць кат.

Грамадства

[правіць | правіць зыходнік]
Прадстаўнікі роду Іса, 1923 г.

Асновай сацыяльнай пабудовы традыцыйнага грамадства з’яўляецца род — своеасаблівая сваяцкая карпарацыя, якая мае адзінае паходжанне па мужчынскай лініі, кантралюе пэўныя тэрыторыі або нават заняткі. Ён мае ўласную ўнутраную структуру, сістэму кіравання і традыцыйнае права хээр. Род прадстаўлены рознымі сваяцкімі лініямі, толькі адна з якіх разглядаецца як асноўная. Лініі могуць уключаць драбнейшыя падраздзяленні. Самая дробная радавая адзінка — аб’яднанне сем’яў, што нясуць супольную адказнасць, выплачваюць або атрымліваюць кампенсацыі за дзеянні сваіх чальцоў. Такім чынам вылучаюць наступныя роды[40]:

  • Дараод (найбуйнейшыя адгалінаванні: Агадэн, Марэян, Харты)
  • Хавіе (Хабар Гедыр, Абгаль)
  • Дыр (Гадабурсі, Біймааль)
  • Іса, або род Ісака (першасна з’яўляўся адгалінаваннем Дыр)

Стаць чальцом роду можна ў выніку нараджэння або шлюбу. На поўдні практыкуецца традыцыя ўсынаўлення, калі ў род прымаецца чалец звонку[41]. Судовая і кіраўнічая ролі належаць старэйшынам. Паколькі родавая структура складаная, то старэйшыны маюць розны ўзровень. Найбольш важныя надзяляюцца тытулам сулдаан (ісім, угаас). Паўночныя самалійцы маюць негалоснае пагадненне аб узаемадзеянні паміж рознымі родавымі групамі.

Частка самалійцаў не ўваходзіць у буйныя родавыя групы. Яны складаюць умоўныя аб’яднанні, што разглядаюцца ці то як асобныя прыніжаныя роды саб, ці то нават як ніжэйшыя касты. У іх склад уваходзяць[42]:

  • Габаэ (Мад’ібан), што лічаць сябе нашчадкамі насельніцтва старажытнай паганскай дзяржавы Мад’ібан. Першасна яны з’яўляліся паляўнічымі, але ў наш час займаюцца апрацоўкай скур свойскай жывёлы, часам — простымі хірургічнымі аперацыямі накшталт абразання.
  • Йібір (літаральна «яўрэі»), паводле самалійскай міфалогіі, з’яўляюцца нашчадкамі чараўніка Мухамада Ханіфа з Харгейсы, які супраціўляўся прыняццю ісламу і пацярпеў паражэнне. Традыцыйна вандравалі невялікімі групамі, займаліся магіяй, гаданнем, продажам амулетаў, часцяком наймаліся ў гарадах у якасці рабочых.
  • Тамал, або тумал — эндагамныя прафесійныя групы рамеснікаў.
  • Банаадыры — гарадскія жыхары поўдню Самалі, якія лічаць сябе нашчадкамі арабаў, падзяляюцца на 3 буйныя роды з мноствам адгалінаванняў.

Акрамя таго, на поўдні Самалі вылучаюцца іншаэтнічныя групы банту і суахілі з астравоў Баджуні. Саб і банту маюць прыніжанае становішча ў адносінах да астатніх самалійцаў. Шлюбы з імі неафіцыйна забаронены. У мінулым яны маглі карыстацца заступніцтвам з боку старэйшын буйных родаў або манархаў. Але пасля пачатку грамадзянскай вайны сталі найбольш дыскрымінуемымі меншасцямі.

Пераважаюць буйныя пашыраныя сем’і з 3 пакаленняў: старэйшыя бацькі; іх сыны, жонкі сыноў і незамужнія дочкі; дзеці ад жанатых сыноў[43]. Да малодшых чальцоў сям’і могуць прыраўноваць служак. Галоўным у сям’і заўсёды з’яўляецца мужчына. Дочкі пасля шлюбу пераходзяць у сям’ю мужа, прычым нявесты звычайна значна маладзейшыя за будучых мужоў. Шырока распаўсюджаны звычай палігініі, калі мужчыны маюць некалькі жонак (па мусульманскаму звычаю — да 4), але кожная жонка і яе дзеці жывуць у асобных хацінах.

Народная творчасць

[правіць | правіць зыходнік]
Самалійскі танец

Самалійцы маюць надзвычай багаты фальклор. Вусныя апавяданні ўмоўна падзяляюць на міфалагічныя, этыялагічныя, гераічныя, казачныя, навелістычныя, пра звяроў[44]. Міфалагічныя адлюстроўваюць старажытныя вераванні. Этыялагічныя ўсталёўваюць прычыны тых ці іншых з’яў. Гераічныя маляўніча апавядаюць пра мінулае. Персанажамі чарадзейных казак выступаюць волаты, гіены-пярэваратні, агністыя птушкі і г. д. Існуюць цэлыя цыклы навелістычных гісторый пра прыдуманых персанажаў — трусаватага качэўніка Ігала Шыдада, шчодрага гаспадара Харагея, мудрага ганчара Сіяда Касіма.

Народная паэзія доўгі час развівалася ў шчыльнай сувязі з музычнай творчасцю, паколькі вершы не апавядалі, а спявалі. Песні ўмоўна падзяляюць на калыханкі, вясельныя, працоўныя, любоўныя, забаўляльныя, самотныя, танцавальныя, гераічныя і інш. Акрамя таго, тэматычна вылучаюць жаночыя і мужчынскія спевы. Такі падзел асабліва яскрава бачны ў працоўных песнях. Жаночыя прысвечаны дому, цяжкасцям паўсядзённых клопатаў. Мужчынскія — качавой рамантыцы, догляду жывёл, паляванню. Адзін з найбольш старажытных жанраў — вілга. Лічыцца, што ён узнік сярод самалійскіх маракоў і толькі пазней распаўсюдзіўся сярод качэўнікаў[45]. Песні вілга маюць форму двухрадкоўяў, спяваюцца салістам або хорам, які падхоплівае за галоўным спеваком прыпеўку. У большасці выпадкаў у іх гучаць самота, перажыванні з-за складанасцей жыцця, смерці, страчанага кахання.

У далёкім мінулым, як і іншыя афрыканскія народы, самалійцы аддавалі перавагу рытмічнай музыцы, але ў выніку кантактаў з арабамі сталі папулярны мелодыі уду. У 1939—1943 гг. з Емену прыйшоў стыль лірычных спеваў дунья-дывані (араб. دنيا ديواني‎‎). На яго аснове Абды Сініма, шафёр з Джыбуці, распрацаваў новы мясцовы стыль балва, што спалучаў рытміку з лірыкай. Яго паслядоўнікі ігралі не толькі на ўдарных інструментах, але і на удзе. Нарэшце, у 1950-х гг. з балва вылучыўся стыль хээло. Ён уключаў спалучэнне музыкі уда, барабана, трысняговай флейты і пляску далонямі. Хээло выкарыстоўваўся шырэй, у тым ліку для распаўсюджвання рэвалюцыйных песень [46]. Два стылі сталі асноўнымі для выканання народных і прафесійных спеваў.

Выканаўцамі танцаў могуць быць як мужчыны, так і жанчыны. Найбольш вядомыя стылі: сайлісі, джаандхір і дхаанта[47]. Сайлісі бярэ пачатак на поўначы Самалі, уключае традыцыйную ісламскую лірыку. Джаандхір значыць «вялікі скок», часцяком выконваецца падчас вяселляў. Для яго характэрны круцільныя рухі целам. Дхаанта імітуе паводзіны вярблюда. Песні да яго калісьці выкарыстоўваліся для ўзняцця духу воінаў. У нашы дні ён выконваецца падчас амаль усіх святаў.

Рэлігія

[правіць | правіць зыходнік]

Лічыцца, што ў мінулым самалійцы прытрымліваліся складанай політэістычнай рэлігіі эбэ-ваак[48] з магутным вярхоўным бажаством Ваак. Яны мелі храмы і месцы шанавання, а таксама штат святароў. У міфалогіі захаваліся постаці добрых духаў аяанле, анёл смерці Хуур у выглядзе вялікай птушкі, дух помсты нідар і г. д.

Іслам набыў распаўсюджанне з IX ст. Большасць вернікаў — мусульмане-суніты[49]. З канца XX ст. распаўсюджваецца салафізм, назіраецца ўплыў рэлігійнага экстрэмізму.

Выбітныя асобы

[правіць | правіць зыходнік]

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ People Cluster: Somali
  2. ↑ Abbink, G. J. (2009). The Total Somali Clan Genealogy (second edition). Asc Working Paper Series, (84)
  3. ↑ Sanchez, J., Hallenberg, C., Børsting, C. et al. High frequencies of Y chromosome lineages characterized by E3b1, DYS19-11, DYS392-12 in Somali males. Eur J Hum Genet 13, 856—866 (2005)
  4. ↑ Ali, A.A., Aalto, M., Jonasson, J. et al. Genome-wide analyses disclose the distinctive HLA architecture and the pharmacogenetic landscape of the Somali population. Sci Rep 10, 5652 (2020)
  5. ↑ Somali — National African Language Resource Center(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 17 лютага 2023. Праверана 17 лютага 2023.
  6. ↑ Для прыкладу гл. Rigby, C. P. On the Origin of the Somali Race, Which Inhabits the North-Eastern Portion of Africa
  7. ↑ а б Lewis, Herbert (1966). The Origins of the Galla and somali. The Journal of African History. 7. 27 — 46
  8. ↑ How Somalia came to have its name
  9. ↑ David Last Clan and Islamic Identities in Somali Society
  10. ↑ The Wars in the North and the Creation of Somaliland(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 17 лютага 2023. Праверана 17 лютага 2023.
  11. ↑ Somalia country profile
  12. ↑ Languages in Djibouti
  13. ↑ Djibouti — War Resisters' International
  14. ↑ Djibouti. Ethnic conflict hinders the country’s development
  15. ↑ а б How indigenous Somalis in Kenya caught in the middle
  16. ↑ Mũturi Njeri. Kenya That was Never Kenyan: The Shifta War & The North Eastern Kenya
  17. ↑ The Kenyan State’s Fear of Somali Identity
  18. ↑ Ethiopia/Ogaden (1948-present)
  19. ↑ BURIED IN THE SANDS OF THE OGADEN: LESSONS FROM AN OBSCURE COLD WAR FLASHPOINT IN AFRICA
  20. ↑ SOMALI REGION ሱማሌ ክልል
  21. ↑ 5 facts about the global Somali diaspora
  22. ↑ The Path of Somali Refugees into Exile
  23. ↑ Somalia Refugee Crisis Explained
  24. ↑ The Somali Diaspora and its Journey to Political Victories in the West
  25. ↑ Mohamed Ali Hussein. Traditional Practices of Camel Husbandry and Management in Somalia
  26. ↑ K. Marshall, N. Mtimet, F. Wanyoike, N. Ndiwa, H. Ghebremariam, L. Mugunieri, R. Costagli. Traditional livestock breeding practices of men and women Somali pastoralists: trait preferences and selection of breeding animals. Journal of Animal Breeding and Genetics. Volume 133. Issue 6. December 2016, p. 534—547
  27. ↑ Abokor, A.C. 1987.
  28. ↑ Horticultural Study in Lower and Middle Shabelle Regions of Somalia
  29. ↑ Chittick, N. Sewn boats in the western Indian Ocean, and a survival in Somalia. International Journal of Nautical Eternal Quez Archaeology. 9 (4): 297—309
  30. ↑ FISHERY IN SOMALIA
  31. ↑ Fullerton, A., Adan A. Handicrafts of the Nomadic Women of Somalia
  32. ↑ Omar, Mustafe & Fashina, Adebayo & Fakunle, Funke (2020). The status quo of Somaliland construction industry: A development trend. IX. 1-18
  33. ↑ Sada Mire. Beautiful Somali buildings are rising up in a former war zone. It gives me hope
  34. ↑ MEDIEVAL TO POSTMODERN SOMALI ARCHITECTURE AND THE INCORPORATION OF LOCAL ELEMENTS AND STYLES THROUGH THE AGES
  35. ↑ Traditional clothing of Somalia. Sarongs for men and virtuous attire for women
  36. ↑ Somali cuisine(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 23 лютага 2023. Праверана 23 лютага 2023.
  37. ↑ Somali food — history’s in the side dishes
  38. ↑ Nutrition and fasting in Somali Culture
  39. ↑ Beverages Archives — My Somali Food
  40. ↑ Clans in Somalia
  41. ↑ Somalis — Sociopolitical Organization
  42. ↑ A study on minorities in Somalia
  43. ↑ Somali Culture — Family
  44. ↑ Georgi Kapchits. On types of Somali folk-tales
  45. ↑ Folk Songs From Somalia 2014.
  46. ↑ Somali music through the ages
  47. ↑ Somali Traditional Dance 101
  48. ↑ THE HISTORY OF PRE-ISLAMIC SOMALIA(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 20 лютага 2023. Праверана 20 лютага 2023.
  49. ↑ Somali Culture — Religion

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
commons: Самалійцы на Вікісховішчы