Ángela Figuera Aymerich

Modelo:BiografíaÁngela Figuera Aymerich
Biografía
Nacemento30 de outubro de 1902 Editar o valor en Wikidata
Bilbao, España Editar o valor en Wikidata
Morte2 de abril de 1984 Editar o valor en Wikidata (81 anos)
Madrid, España Editar o valor en Wikidata
Actividade
Campo de traballoPoesía Editar o valor en Wikidata
Ocupaciónpoetisa, escritora, escritora de literatura infantil Editar o valor en Wikidata
Xénero artísticoQ6081431 Traducir Editar o valor en Wikidata
BNE: XX820019

Ángela Figuera, nada en Bilbao o 30 de outubro de 1902 e finada en Madrid o 2 de abril de 1984, foi unha escritora española, considerada unha das principais figuras da denominada poesía desarraigada da Primeira Xeración de Posguerra española.

Moitas das persoas que estudaron a súa obra falan da súa función de bisagra, dado que a súa obra conmoveu conciencias de diferente signo dende os seus primeiros poemas. Foi considerada vasca en Madrid e madrileña no País Vasco. Pero sobre todo foi viaxeira vocacional e cidadá do mundo, internacionalista, aberta a un humanismo e existencialismo que acollía a tódolos pobos por igual.

Traxectoria

[editar | editar a fonte]

Ángela Figuera estudou as primeiras letras no colexio do Sagrado Corazón da congregación fundada pola francesa Santa Magdalena Sofía Barat.

Foi unha das primeiras mulleres que estudaron Bacharelato, non só no País Vasco senón en toda España. Fervente lectora e brillante estudante, obtivo o título de Bacharel en 1924 no Instituto Provincial.

En 1925 comeza os estudos de Filosofía e Letras como alumna libre -examinándose en Valladolid- e remátaos en Madrid, vivindo en casa dos seus tíos.

Cando acaba os seus estudos entra a traballar nunha empresa de importación italiana, Aceiros Poldi. Posteriormente, en 1931, empeza a traballar no colexio privado Decroly de Madrid e posteriormente no ano 1932 tamén no colexio Montessori. En 1933 supera as oposicións de catedrática de Lingua e Literatura para Institutos de Segundo Ensino. E ese mesmo ano contrae matrimonio co enxeñeiro Julio Figuera Andú e é destinada ao Instituto de Educación Secundaria de Huelva, cidade onde o seu primeiro fillo morre ao nacer.[1]

Trasládase a Madrid, onde residía cando comezou a Guerra Civil. O seu marido, de ideoloxía socialista, alistouse no exército republicano. O 30 de decembro de 1936 naceu o seu fillo Juan Ramón no medio dun bombardeo ("con salvas, como os reis", escribirá) e a quen chamou así pola súa admiración por Juan Ramón Jiménez.

En febreiro de 1937 Ángela e a súa familia foron evacuados a Valencia e pouco despois ela foi destinada ao Instituto de Alcoy. Logo traballou no de Murcia.

Ao finalizar a guerra, como represalia por permanecer fiel á república, perdeu a súa praza e título universitario; do mesmo xeito que o resto da familia, quedou literalmente na rúa, sen traballo nin bens.

A familia Figuera trasladouse a Madrid, co convencemento de que alí pasaría máis facilmente inadvertida e podería saír adiante. Os primeiros anos da posguerra foron especialmente duros para os derrotados; o caso de Ángela Figuera non foi unha excepción. Con todo, aos poucos foi recuperándose e atopando un novo equilibrio familiar. Neste contexto, Ángela retomou unha das súas afeccións xuvenís: escribir.

En 1948, animada polo seu marido, publicou o seu primeiro libro, Mujer de barro; un ano máis tarde apareceu Soria pura. Trátase dunha poesía simbolista que pronto deixa paso ao que ela chamaría "etapa preocupada", na que a escritora conecta cos grandes problemas da sociedade contemporánea: o absurdo da existencia, a falta de liberdade, a miseria, a guerra.

En 1952 empezou a traballar na Biblioteca Nacional de Madrid, e en 1954 incorporouse ao servizo de “bibliobuses” desta, que trataba de achegar a cultura aos barrios marxinais e periféricos de Madrid. Ao longo de todos eses anos Ángela actuou como intelectual disidente, crítica co franquismo, e mesmo chegou a publicar no estranxeiro cando considerou que a censura ía recortar o seu traballo. Así se publicou en 1958 en México Belleza cruel, libro que mereceu un prólogo do poeta exiliado León Felipe. En 1961 reuniuse co seu esposo en Avilés, onde Julio Figuera lograra un posto como enxeñeiro da empresa Ensidesa. Este feito afastouna definitivamente dos círculos literarios madrileños. Durante estes anos destaca o seu labor como tradutora.

En 1966 visitou a Unión Soviética e en 1969 México, convidada polo libreiro exiliado Alfredo Graza. Coa xubilación do marido en 1971 o matrimonio trasladouse de novo a Madrid, pero atopou que alí o ambiente cultural tiña cambiado por completo. Neses anos a escritora sentiuse cansada; consideraba que non era capaz senón de reiterar unha e outra vez as súas mensaxes. Ao mesmo tempo, mostrouse moi crítica coa forma na que se estaba levando o proceso da chamada transición política. Finalmente, tras varios meses de enfermidade, morreu o 2 de abril de 1984. As súas Obras completas publicáronse póstumas en 1986.[2]

Julio Figuera, o seu marido, dedicou os dez anos que lle sobreviviu á súa memoria.

En 1993 un instituto de Sestao (Biscaia) pasa a chamarse "Ángela Figuera".[3] Así, a poeta e profesora de instituto pasa a ser a segunda muller, despois de Dores Ibárruri, que dá nome a un instituto de ensino medio biscaíño.

Estilo

[editar | editar a fonte]

Aínda que nos seus comezos percíbese o influxo de Antonio Machado e, sobre todo, de Juan Ramón Jiménez, no seu apego ao cotián e paisaxístico, pronto toma relevo na súa obra unha visión do mundo marcada pola súa perspectiva de nai e muller, que se contempla dunha forma non idealizada e con rebeldía tipicamente feminista, aspecto no que tamén cabe buscar a súa orixinalidade, ademais da súa calidade poética sen "xénero". A muller é vista como esposa e nai de familia, pero á vez como suxeito activo do cambio social. Despois dunha etapa na poesía desarraigada, claramente existencialista, desenvolveu a súa etapa de poesía social xunto a escritores como Gabriel Celaya e Blas de Otero, escritores vascos como ela.

O vínculo entre Blas de Otero, Gabriel Celaya e Ángela Figuera Aymerich foi profundo máis aló do ámbito poético, no persoal. De aí o coñecido cualificativo que Emilio Mirou dedicoulles ao denominarlles "O triunvirato vasco da poesía de posguerra", a pesar de que os triunviratos romanos estaban formados por tres homes.

A súa linguaxe é sinxela; trata sempre de que a súa mensaxe chegue á xente. A súa posición ideolóxica -que obviamente non inflúe en nada na calidade da súa escritura- foi resumida por algún crítico como "existencialismo solidario".[4] Recibiu os eloxios de Juan Ramón Jiménez, León Felipe, Gabriel Aresti, Pablo Neruda, Max Aub e Carmen Conde, entre outros.[5]

Os seus poemas foron traducidos ao francés, inglés, árabe, holandés, sueco, romanés, checo, alemán, ruso, turco e ucraíno.

O seu poema San poeta labrador foi incluído en Las mil mejores poesías de la lengua castellana.

Obra

[editar | editar a fonte]
  • Mujer de barro (1948).
  • Soria pura (1949). Premio Verbo. Poemario ilustrado con debujos do seu irmán o pintor Rafael Figuera.
  • Vencida por el ángel (1951).
  • Poema "Destino". Premio de la revista Ïndice de las artes y las letras
  • El grito inútil (1952). Premio Ifach
  • Los días duros (1953).
  • Víspera de la vida (1953).
  • Belleza cruel (1958). Premio de poesía Nueva España con prólogo de León Felipe.
  • Primera Antología, Caracas (1961)
  • Toco la tierra. Letanías (1962).
  • Cuentos tontos para niños listos. Libro dirixido ao público infantil (1979).
  • Otoño (1983).
  • Canciones para todo el año. Poesía infantil (1984). Póstumo.
  • Obras completas (1986).

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ "Fem Lab Cantábrico » Ángela Figuera Aymerich" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 24 de outubro de 2019. Consultado o 2019-10-24.  Arquivado 24 de outubro de 2019 en Wayback Machine.
  2. ↑ http://angelafigueraaymerich.gipuzkoakultura.net/index-es.php
  3. ↑ "IES Angela Figuera". Consultado o 15 de maio de 2017. 
  4. ↑ José Ángel Ascunce en el prólogo a José Ramón Zabala: Ángela Figuera (1902-1984): una poesía en la encrucijada, p.6.
  5. ↑ José Ramón Zabala Aguirre: Angela Figuera: una poesía en la encrucijada.

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Mercedes ACILLONA (coord.): Homenaje a Ángela Figuera. Letras de Deusto, nº106, Bilbao, xaneiro-marzo de 2005.
  • María BENGOA: La poeta Ángela Figuera. Bilbao: BBK, 2003.
  • Carmen CIRIA SANTOS. "Ángela Figuera Aymerich (Bilbao, 1902-Madrid,1984)". En: Juan Antonio González Márquez(ed.). El Instituto La Rábida: ciento cincuenta años de educación y cultura en Huelva. Huelva: Deputación Provincial, 2007. 2 vol. ISBN 978-84-8163-427-3.
  • Jo EVANS: Moving reflections: Gender, Faith and Aesthetics in the Work of Ángela Figuera Aymerich. Londres, Tamesis Book, 1996.
  • Pablo González de Langarika e Jose Ramon Zabala: Ángela Figuera Aymerich. Poesía entre la sombra y el barro. Colección "Bilbaínos recuperados". Bilbao: Muelle de Uribitarte, 2012. ISBN 978-84-939946-2-4.
  • José Ramón ZABALA AGUIRRE: Ángela Figuera: una poesía en la encrucijada. San Sebastián: Facultad de Filosofía y Letras, Universidade de Deusto, 1994.

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]