| Bào Thúc Nha 鮑叔牙 | |
|---|---|
| Thông tin cá nhân | |
| Sinh | |
Ngày sinh | thế kỷ 8 TCN |
Nơi sinh | Dĩnh Thượng |
Quê quán | huyện Lịch Thành |
| Mất | 644 TCN |
| Giới tính | nam |
| Nghề nghiệp | chính khách |
Bào Thúc Nha (giản thể: 鲍叔牙; phồn thể: 鮑叔牙; bính âm: Bào Shūyá; ? - 644 TCN), còn được gọi là Bào Tử (鮑子), là một quan Đại phu nổi tiếng dưới thời Tề Hoàn công thuộc thời Xuân Thu. Cha của ông là Bào Kính Thúc (鲍敬叔). Ông sống cùng thời với Quản Trọng.
Bào Thúc Nha được người đời biết đến nhiều thông qua tình bạn của ông và Quản Trọng, cùng với đó là việc thuyết phục Tề Hoàn công gạt bỏ hiềm khích cá nhân với Quản Trọng và phong cho ông làm Tể tướng nước Tề. Bào Thúc Nha rất giỏi đánh giá và nhìn nhận tài năng của người khác và chính Quản Trọng cũng đã nhận xét: "Sinh ra ta ấy là cha mẹ, mà hiểu biết ta thì trong đời chỉ có một Bào Thúc Nha mà thôi."
Bào Thúc Nha là người Dĩnh Thượng (tỉnh An Huy ngày nay). Gia đình của Bào Thúc Nha khá giàu có, trong khi nhà của Quản Trọng thì lại nghèo; dù là vậy nhưng hai người lại nhanh chóng trở thành những người bạn thân của nhau và Bào Thúc Nha rất nể trọng tài năng của Quản Trọng. Trước khi làm quan thì hai người thường đi buôn với nhau.[1]
Cả Bào Thúc Nha và Quản Trọng sau này đều tham gia vào chính trường với vai trò làm thầy dạy cho hai công tử của nước Tề: Quản Trọng là thầy dạy Công tử Củ, còn Bào Thúc Nha là thầy dạy của Công tử Tiểu Bạch (về sau trở thành Tề Hoàn công). Tề Tương công (quân chủ nước Tề lúc đó), là một bạo chúa hoang dâm. Dự đoán được tương lai hỗn loạn sắp tới và lo sợ cho tính mạng của vị công tử mà mình đang phò tá, Bào Thúc Nha đã đưa Tiểu Bạch chạy trốn đến nước Cử láng giềng. (Quản Trọng cũng đưa Công tử Củ chạy sang nước Lỗ).
Cuối cùng, Tề Tương công bị loạn quân sát hại. Công Tôn Vô Tri được tôn làm quân chủ nước Tề nhưng sau đó cũng bị ám sát và điều đó khiến nước Tề rơi vào tình trạng hỗn loạn. Tình thế này biến các công tử và những người thầy của họ trở thành những đối thủ tranh đoạt ngai vàng. Bào Thúc Nha đã thành công đưa Tiểu Bạch trở về nước Tề trước Công tử Củ. Vị tân quân sau đó gây sức ép buộc nước Lỗ phải xử tử Công tử Củ và giao nộp Quản Trọng.[2]
Khi Quản Trọng được đưa trở về nước, Tề Hoàn công trong lòng vẫn ôm mối hận với Quản Trọng. Trên đường trở về nước Tề trước đây, Quản Trọng từng bắn một mũi tên trúng thắt lưng của Tề Hoàn công. Vì vậy, Tề Hoàn công muốn xử tử Quản Trọng. Ông cũng dự định phong Bào Thúc Nha làm Tể tướng. Thế nhưng, Bào Thúc Nha đã kiên quyết bênh vực bạn, thuyết phục Tề Hoàn công trước hãy tha chết cho Quản Trọng, sau đó tiến cử Quản Trọng lên chức Tể tướng thay mình. Ông cũng thuyết phục Quản Trọng hãy tận lực phò tá Tề Hoàn công.
Năm thứ hai đời Tề Hoàn Công (684 TCN), tháng Giêng, Bào Thúc Nha dẫn quân tiến vào lãnh thổ nước Lỗ. Lỗ Trang công tạm lánh nhuệ khí quân Tề, rút lui đến Trường Thược (长勺) (nay là thị trấn Miêu Sơn, Lai Vu, Sơn Đông) để tiện việc phản công . Do từng thắng trận Can Thì trước đó nên Bào Thúc Nha cùng tướng sĩ đều coi thường quân Lỗ và chính sự coi thường này đã dẫn đến kết cục bại trận thảm hại của quân Tề ở trận Trường Thược dưới tay của mưu sĩ Tào Quế.
Để rửa nhục ở trận Trường Thược, Bào Thúc Nha đề nghị hợp binh với nước Tống tấn công nước Lỗ. Cùng năm đó (684 TCN), tháng Sáu, quân Tề và quân Tống tiến sâu vào đất Lang (郎) đóng trại. Công tử Yển (公子偃) liền tâu với Lỗ Trang công: "Quân Tống kỷ luật lỏng lẻo, chúng ta có thể đánh bại được. Một khi quân Tống thua thì quân Tề sẽ tự rút về. Xin chúa công cho quân tấn công quân Tống.", tuy vậy Lỗ Trang công lại không đồng ý. Công tử Yển đành tự ý dẫn quân từ cửa Tây thành lén ra ngoài, cho binh mã khoác da hổ tấn công thẳng vào quân Tống. Lỗ Trang công nghe tin thì cũng đành phải thân chinh dẫn đại quân theo sau công tử Yển trợ chiến và kết quả là quân Lỗ đánh bại quân Tống ở Thừa Khâu (乘丘). Bào Thúc Nha thấy quân Tống bị đánh bại thì đành buộc phải rút quân về nước.
Năm thứ 22 đời Tề Hoàn công (664 TCN), nước Tề tấn công Sơn Nhung, Bào Thúc Nha theo quân tham chiến. Tháng 6 năm sau (663 TCN), quân Tề chinh phạt thành công Sơn Nhung.
Mùa xuân năm thứ 30 đời Tề Hoàn công (656 TCN), Bào Thúc Nha cùng Tề Hoàn công chỉ huy liên quân tám nước Tề - Lỗ - Tống - Trần - Vệ - Trịnh - Hứa - Tào tấn công nước Sái (đồng minh của Sở). Sau đó, Tề Hoàn công dẫn đại quân liên hợp tấn công nước Sở. Hai bên giằng co không phân thắng bại. Thông qua đàm phán, nước Sở đồng ý tuân thủ bổn phận chư hầu và khôi phục lại việc triều cống cho thiên tử nhà Chu. Tề Hoàn công cùng các chư hầu cùng kết minh với nước Sở ở Chiêu Lăng rồi lần lượt rút quân. Sự kiện này sử gọi là "Chiêu Lăng chi minh" (召陵之盟) (Hội thề Chiêu Lăng).