Bộ Cánh úp

Bộ Cánh úp
Thời điểm hóa thạch: 299–0 triệu năm trước đây TiềnЄ Є O S D C P T J K Pg N Permian–Gần đây
Eusthenia sp.
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Animalia
Ngành (phylum)	Arthropoda
Lớp (class)	Insecta
Phân lớp (subclass)	Pterygota
Phân thứ lớp (infraclass)	Neoptera
Liên bộ (superordo)	Exopterygota
Bộ (ordo)	Plecoptera Burmeister, 1839
Phân bộ
Arctoperlaria và xem tiếp

Bài này viết về bộ côn trùng. Đối với chi bướm đêm Plecoptera, xem Plecoptera.

Bộ Cánh úp, tên khoa học Plecoptera, là một bộ côn trùng, thường được gọi là ruồi đá. Có 3.500 loài trên toàn thế giới đã được mô tả,^[1] với các loài mới vẫn đang được khám phá. Ruồi đá được tìm thấy trên toàn thế giới, ngoại trừ Nam Cực.^[2] Ruồi đá được cho là một trong những nhóm Neoptera nguyên thủy nhất, với đồng minh được xác định từ kỷ Cacbon và Hạ Permi, trong khi ruồi đá thực sự được biết đến từ các hóa thạch chỉ là một chút nhỏ. Sự đa dạng hiện đại tuy nhiên rõ ràng là nguồn gốc đại Trung sinh.^[3]

Plecoptera được tìm thấy ở cả hai miền Nam và Bắc bán cầu, và dân số là khá khác biệt mặc dù bằng chứng tiến hóa cho thấy loài này có thể đã vượt qua đường xích đạo một số lần trước khi một lần nữa bị cô lập về mặt địa lý.^[3][4]

Tất cả các loài Plecoptera không xuất hiện nguồn nước ô nhiễm và sự hiện diện của chúng trong một dòng suối hoặc nước tĩnh lặng thường là một chỉ số về chất lượng nước tốt hoặc rất tốt.^[5]

Phân loại

Dòng cơ bản ("Antarctoperlaria")

• Siêu họ Eusthenioidea
  • Họ Diamphipnoidae
  • Họ Eustheniidae
• Siêu họ Leptoperloidea
  • Họ Austroperlidae
  • Họ Gripopterygidae

Phân bộ Arctoperlaria

• Họ cơ bản Scopuridae
• Phân thứ bộ Euholognatha
  • Họ Capniidae (ca. 300 species) - small winter stoneflies
  • Phân thứ bộ Leuctridae (300+ species) - rolled-winged stoneflies
  • Họ Nemouridae (600+ species) - spring stoneflies
  • Họ Notonemouridae
  • Họ Taeniopterygidae (ca. 75 species) - winter stoneflies
• Phân thứ bộ Systellognatha
  • Họ Chloroperlidae (100+ species) - green stoneflies
  • Họ Perlidae (ca. 400 species) - common stoneflies
  • Họ Perlodidae (250+ species)
  • Họ Peltoperlidae (ca. 68 species) - roachlike stoneflies
  • Họ Styloperlidae (ca. 10 species)
  • Họ Pteronarcyidae (ca. 12 species) - salmonflies, giant stoneflies

• 
  Adult thuộc họ Taeniopterygidae (Euholognatha)
• 
  Adult thuộc họ Perlidae (Systellognatha)

Chú thích

1. Romolo Fochetti & José Manuel Tierno de Figueroa (2008). E. V. Balian, C. Lévêque, H. Segers & K. Martens (biên tập). “Freshwater Animal Diversity Assessment”. Hydrobiologia. 595: 265–377. doi:10.1007/978-1-4020-8259-7_39. |chapter= bị bỏ qua (trợ giúp)
2. Brittain, 1987
3. ^ Peter Zwick (2000). “Phylogenetic system and zoogeography of the Plecoptera”. Annual Review of Entomology. 45: 709–746. doi:10.1146/annurev.ento.45.1.709.
4. H. B. N. Hynes (1993). Adults and Nymphs of British Stoneflies. Freshwater Biological Association. ISBN 0-900386-28-2.
5. Nelson, Riley. “Clean water has bugs in it, says BYU Biology Professor Riley Nelson”. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 9 năm 2015. Truy cập ngày 16 tháng 5 năm 2013.

Liên kết ngoài

• Dữ liệu liên quan tới Plecoptera tại Wikispecies
• Plecoptera tại Từ điển bách khoa Việt Nam