Bọ cánh cứng

Bọ cánh cứng
	Thời điểm hóa thạch: 318–0 triệu năm trước đây TiềnЄ Є O S D C P T J K Pg N Thế Pennsylvania – Nay
	Từ trên xuống dưới theo chiều kim đồng hồ: Lamprima aurata, Megasoma sp., Rhinotia hemistictus, Chondropyga dorsalis và Amblytelus sp.
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Animalia
Ngành (phylum)	Arthropoda
Lớp (class)	Insecta
Nhánh	Endopterygota
Bộ (ordo)	Coleoptera; Linnaeus, 1758
Các phân bộ
	Danh sách Adephaga ; Archostemata ; Myxophaga ; Polyphaga See subgroups of the order Coleoptera ;

Bọ cánh cứng là nhóm côn trùng với số lượng loài lớn nhất được biết đến. Chúng được phân loại thành bộ Cánh cứng (Coleoptera phát âm /ˌkoʊliˈɒptərə/; từ tiếng Hy Lạp κολεός, koleos nghĩa là "màng bọc, bao, vỏ, áo" và πτερόν, pteron nghĩa là "cánh"), gồm nhiều loài được mô tả hơn bất kỳ bộ nào khác trong giới động vật, chiếm khoảng 25% tất cả các dạng sống đã biết.^[1] Khoảng 40% côn trùng được mô tả là bọ cánh cứng (khoảng 400.000 loài^[2]) và ngày càng nhiều loài mới được khám phá.

Phân loài[sửa | sửa mã nguồn]

Bộ Coleoptera

Phân bộ Adephaga Schellenberg, 1806
- Amphizoidae LeConte, 1853
- Carabidae Latreille, 1802
  - Cicindelinae, trước đây là Cicindelidae Latreille, 1802
  - Paussinae, trước đây là Paussidae Latreille, 1807
- Dytiscidae Leach, 1815 (cà niễng)
  Dytiscus latissimus trong họ Dytiscidae.
- Gyrinidae Latreille, 1802: Họ Bọ vẽ nước
- Haliplidae Aube, 1836
- Hygrobiidae Régimbart, 1878
- Noteridae C.G. Thomson, 1860
- Rhysodidae Laporte, 1840
- Trachypachidae C.G. Thomson, 1857
Phân bộ Archostemata Kolbe, 1908
- Crowsoniellidae Iablokoff-Khnzorian, 1983
- Cupedidae Laporte, 1836
- Jurodidae Ponomarenko, 1985
- Micromalthidae Barber, 1983
- Ommatidae Sharp and Muir, 1912
Phân bộ Myxophaga Crowson, 1955
- Hydroscaphidae LeConte, 1874
- Lepiceridae Hinton, 1936
- Sphaeriusidae Erichson, 1845 (= Microsporidae: Bulletin of Zoological Nomenclature 57(3):, 182-184.)
- Torridincolidae Steffan, 1964
Phân bộ Polyphaga Emery, 1886
- Cận bộ Bostrichiformia Forbes, 1926
  - Siêu họ Bostrichoidea Latreille, 1802
    - Anobiidae Fleming, 1821
      - Ptininae, trước đây là Ptinidae Latreille, 1802
    - Bostrichidae Latreille, 1802
      - Lyctinae, trước đây là Lyctidae Billberg, 1820
      - Endecatominae, trước đây là Endecatomidae LeConte, 1861
    - Dermestidae Latreille, 1804
      Anthrenus verbasci trong họ Dermestidae.
      - Thorictinae, trước đây là Thorictidae Agassiz, 1846
    - Jacobsoniidae Heller, 1926
    - Nosodendridae Erichson, 1846
  - Siêu họ Derodontoidea LeConte, 1861
    - Derodontidae LeConte, 1861
- Cận bộ Cucujiformia Lameere, 1938
  - Siêu họ Chrysomeloidea Latreille, 1802
    - Cerambycidae Latreille, 1802 (họ Xén tóc)
    - Chrysomelidae Latreille, 1802: Họ Ánh kim - bao gồm Bruchidae và Cassidae
      Bọ khoai tây Colorado (Leptinotarsa decemlineata)
    - Megalopodidae Latreille, 1802
    - Orsodacnidae C. G. Thomson, 1869
  - Siêu họ Cleroidea Latreille, 1802
    - Acanthocnemidae Crowson, 1964
    - Chaetosomatidae Crowson, 1952
    - Cleridae Latreille, 1802
    - Melyridae Leach, 1815
    - Phloiophilidae Kiesenwetter, 1863
    - Phycosecidae Crowson, 1952
    - Prionoceridae Lacordaire, 1857
    - Trogossitidae Latreille, 1802
  - Siêu họ Cucujoidea Latreille, 1802
    - Alexiidae Imhoff, 1856
    - Biphyllidae LeConte, 1861
    - Boganiidae Sen Gupta and Crowson, 1966
    - Bothrideridae Erichson, 1845
    - Byturidae Jacquelin du Val, 1858
    - Cavognathidae Sen Gupta and Crowson, 1966
    - Cerylonidae Billberg, 1820
    - Coccinellidae Latreille, 1807
      Harmonia axyridis
    - Corylophidae LeConte, 1852
    - Cryptophagidae Kirby, 1937
    - Cucujidae Latreille, 1802
    - Discolomatidae Horn, 1878
    - Endomychidae Leach, 1815
      - Merophysiinae, trước đây là Merophysiidae Seidlitz, 1872
    - Erotylidae Latreille, 1802
    - Helotidae Reitter, 1876
    - Hobartiidae Sen Gupta & Crowson, 1966
    - Kateretidae Erichson trong Agassiz, 1846 (= Brachypteridae. ICZN Op., 1916, 1999).
    - Laemophloeidae Ganglbauer, 1899
    - Lamingtoniidae Sen Gupta & Crowson, 1966
    - Languriidae Crotch, 1873
    - Latridiidae Erichson, 1842
    - Monotomidae Laporte, 1840
      - Rhizophaginae, trước đây là Rhizophagidae Redtenbacher, 1845
    - Nitidulidae Latreille, 1802
    - Passandridae Erichson, 1845
    - Phalacridae Leach, 1815
    - Phloeostichidae Reitter, 1911
    - Propalticidae Crowson, 1952
    - Protocucujidae Crowson, 1954
    - Silvanidae Kirby, 1937
    - Smicripidae Horn, 1879
    - Sphindidae Jacquelin du Val, 1860
  - Siêu họ Curculionoidea Latreille, 1802
    - Anthribidae Billberg, 1820
    - Attelabidae Billberg, 1820
    - Belidae Schönherr, 1826
      - Aglycyderinae, trước đây là Aglycyderidae Wollaston, 1864
      - Oxycoryninae, trước đây là Oxycorynidae Schönherr, 1840
    - Brentidae Billberg, 1820
      - Apioninae, trước đây là Apionidae Schönherr, 1823
    - Caridae Thompson, 1992
    - Curculionidae Latreille, 1802
      Diaprepes abbreviatus
      - Scolytinae, trước đây là Scolytidae Latreille, 1807
    - Ithyceridae Schönherr, 1823
    - Nemonychidae Bedel, 1882
  - Siêu họ Lymexyloidea Fleming, 1821
    - Lymexylidae Fleming, 1821
  - Siêu họ Tenebrionoidea Latreille, 1802
    - Aderidae Winkler, 1927
    - Anthicidae Latreille, 1819
    - Archeocrypticidae Kaszab, 1964
    - Boridae C. G. Thomson, 1859
    - Chalcodryidae Watt, 1974
    - Ciidae Leach, 1819 (= Cisidae)
    - Melandryidae Leach, 1815
    - Meloidae Gyllenhal, 1810
      Lytta magister thuộc họ Meloidae
    - Mordellidae Latreille, 1802
    - Mycetophagidae Leach, 1815
    - Mycteridae Blanchard, 1845
      - Hemipeplinae, trước đây là Hemipeplidae Lacordaire, 1854
    - Oedemeridae Latreille, 1810
    - Perimylopidae St. George, 1939
    - Prostomidae C. G. Thomson, 1859
    - Pterogeniidae Crowson, 1953
    - Pyrochroidae Latreille, 1807
      - Cononotini hay Cononotidae
      - Pedilinae, trước đây là Pedilidae Lacordaire, 1859
    - Pythidae Solier, 1834
    - Ripiphoridae Gemminger & Harold, 1870 trước đây là Rhipiphoridae
    - Salpingidae Leach, 1815
      - Elacatini hay Elacatidae
      - Inopeplinae, trước đây là Inopeplidae Grouvelle, 1908
    - Scraptiidae Mulsant, 1856
    - Stenotrachelidae C. G. Thomson, 1859
      - Cephaloinae, trước đây là Cephaloidae LeConte, 1852
    - Synchroidae Lacordaire, 1859
    - Tenebrionidae Latreille, 1802
      Heliotautus ruficollis
      - Alleculinae, trước đây là Alleculidae Laporte, 1840
      - Lagriinae, trước đây là Lagriidae Latreille, 1825
      - Nilionini hay Nilionidae Lacordaire, 1859
      - Petriini hay Petriidae
    - Tetratomidae Billberg, 1820
    - Trachelostenidae Lacordaire, 1859
    - Trictenotomidae Blanchard, 1845
    - Ulodidae Pascoe, 1869
    - Zopheridae Solier, 1834
      - Colydiinae hay Colydiini, trước đây là Colydiidae Erichson, 1842
      - Monommatinae hay Monommatini, trước đây là Monommatidae hay Monommidae Blanchard, 1845
- Cận bộ Elateriformia Crowson, 1960
  - Siêu họ Buprestoidea Leach, 1815
    - Buprestidae Leach, 1815
    - Schizopodidae LeConte, 1861
  - Siêu họ Byrrhoidea Latreille, 1804
    - Byrrhidae Latreille, 1804
    - Callirhipidae Emden, 1924
    - Chelonariidae Blanchard, 1845
    - Cneoglossidae Champion, 1897
    - Dryopidae Billberg, 1820
    - Elmidae Curtis, 1830
    - Eulichadidae Crowson, 1973
    - Heteroceridae MacLeay, 1825
    - Limnichidae Erichson, 1846
    - Lutrochidae Kasap and Crowson, 1975
    - Psephenidae Lacordaire, 1854
    - Ptilodactylidae Laporte, 1836
  - Siêu họ Dascilloidea Guerin-Meneville, 1843
    - Dascillidae Guérin-Méneville, 1843
    - Rhipiceridae Latreille, 1834
  - Siêu họ Elateroidea Leach, 1815
    - Artematopodidae Lacordaire, 1857 (= Eurypogonidae)
    - Brachypsectridae Leconte & Horn, 1883
    - Cantharidae Imhoff, 1856
    - Cerophytidae Latreille, 1834
    - Drilidae Blanchard, 1845
    - Elateridae Leach, 1815
      Alaus murina
      - Cebrioninae, trước đây là Cebrionidae Latreille, 1802
    - Eucnemidae Eschscholtz, 1829
    - Lampyridae Latreille, 1817 (đom đóm)
    - Lycidae Laporte, 1836
    - Omalisidae Lacordaire, 1857
    - Omethidae LeConte, 1861
    - Phengodidae LeConte, 1861
    - Plastoceridae Crowson, 1972
    - Podabrocephalidae Pic, 1930
    - Rhinorhipidae Lawrence, 1988
    - Telegeusidae Leng, 1920
    - Throscidae Laporte, 1840 (= Trixagidae)
  - Siêu họ Scirtoidea Fleming, 1821
    - Clambidae Fischer, 1821
    - Decliniidae Nikitsky và ctv., 1994
    - Eucinetidae Lacordaire, 1857
    - Scirtidae Fleming, 1821 (= Helodidae)
- Cận bộ Scarabaeiformia Crowson, 1960
  - Siêu họ Scarabaeoidea Latreille, 1802
    - Belohinidae Paulian, 1959
    - Bolboceratidae Laporte de Castelnau, 1840
    - Ceratocanthidae White, 1842 (= Acanthoceridae)
    - Diphyllostomatidae Holloway, 1972
    - Geotrupidae Latreille, 1802
    - Glaphyridae MacLeay, 1819
    - Glaresidae Semenov-Tian-Shanskii & Medvedev, 1932
    - Hybosoridae Erichson, 1847
    - Lucanidae Latreille, 1804
      Lucanus cervus
    - Ochodaeidae Mulsant & Rey, 1871
    - Passalidae Leach, 1815
    - Pleocomidae LeConte, 1861
    - Scarabaeidae Latreille, 1802: Họ Bọ hung
      - Dynastinae, trước đây là Dynastidae MacLeay, 1819: Kiến vương
    - Trogidae MacLeay, 1819
- Cận bộ Staphyliniformia Lameere, 1900
  - Siêu họ Hydrophiloidea Latreille, 1802
    - Histeridae Gyllenhal, 1808
    - Hydrophilidae Latreille, 1802 (cà niễng râu ngắn)
      - Georyssinae, trước đây là Georyssidae Laporte, 1840
    - Sphaeritidae Schuckard, 1839
    - Synteliidae Lewis, 1882
  - Siêu họ Staphylinoidea Latreille, 1802: Liên họ Cánh cụt
    - Agyrtidae C.G. Thomson, 1859
    - Hydraenidae Mulsant, 1844
    - Leiodidae Fleming, 1821 (= Anisotomidae)
      - Platypsyllinae Ritsema, 1869 hay Leptinidae
    - Ptiliidae Erichson, 1845
      Ocypus olens.
      - Cephaloplectinae, trước đây là Limulodidae Sharp, 1883
    - Scydmaenidae Leach, 1815
    - Silphidae Latreille, 1807
    - Staphylinidae Latreille, 1802
      - Scaphidiinae, trước đây là Scaphidiidae Latreille, 1807
      - Pselaphinae, trước đây là Pselaphidae Latreille, 1802
Phân bộ †Protocoleoptera Patrice Bouchard, 2011
- Siêu họ Permocupedoidea Patrice Bouchard, 2011
  - Họ Permocupedidae Andrey Vasilyevich Martynov, 1933
  - Họ Taldycupedidae
- Siêu họ Permosynoidea
  - Họ †Ademosynidae
  - Họ †Permosynidae
- Siêu họ Tshekardocoleoidea
  - Họ †Coleopsidae
  - Họ †Labradorocoleidae
  - Họ ?†Oborocoleidae
  - Họ †Tshekardocoleidae

Hình ảnh[sửa | sửa mã nguồn]

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

^ James K. Liebherr và Joseph V. McHugh trong Resh V. H., R. T. Cardé (chủ biên) 2003. Encyclopedia of Insects. Academic Press.
^ P. M. Hammond 1992. Species inventory. Tr. 17–39 trong Global Biodiversity, Status of the Earth's Living Resources, B. Groombridge, Chapman and Hall, Luân Đôn. 585 trang. ISBN 978-0-412-47240-4

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Tìm hiểu thêm về Beetle tại các dự án liên quan
	Từ điển từ Wiktionary
	Tập tin phương tiện từ Commons
	Tin tức từ Wikinews
	Danh ngôn từ Wikiquote
	Văn kiện từ Wikisource
	Tủ sách giáo khoa từ Wikibooks
	Tài nguyên học tập từ Wikiversity