Coptodon zillii
| Coptodon zillii | |
|---|---|
 | |
 | |
| Tình trạng bảo tồn | |
| Phân loại khoa học | |
| Giới (regnum) | Animalia |
| Ngành (phylum) | Chordata |
| Lớp (class) | Actinopterygii |
| Bộ (ordo) | Cichliformes |
| Họ (familia) | Cichlidae |
| Chi (genus) | Coptodon |
| Loài (species) | C. zillii |
| Danh pháp hai phần | |
| Coptodon zillii (Gervais, 1848) | |
| Danh pháp đồng nghĩa[2] | |
| |
Coptodon zillii (danh pháp đồng nghĩa: Tilapia zillii) là một loài cá thuộc họ Cá rô phi (Cichlidae). Loài cá này sinh sống rộng rãi trong môi trường nước ngọt-lợ tại nửa bắc châu Phi và vùng Trung Đông.[1][3] Tại những nơi khác, người ta du nhập nó làm cá thực phẩm hay để kiềm hãm sự lan rộng thực vật thủy sinh. Đôi lúc nó trở thành loài xâm lấn, đe doạ hệ sinh thái địa phương.[3][4][5][6] Đây là một loài cá thực phẩm quan trọng và đôi lúc là cá nuôi.[3][4]
Tên loài được đặt để vinh danh Zill, một nhà tự nhiên học đã thu thập mẫu vật và gửi cho Gervais.[7]
Phạm vi phân bố và phân loại
[sửa | sửa mã nguồn]Tại châu Phi, phạm vi phân bố bản địa của C. zillii là nửa bắc châu lục. Ở miền nhiệt đới Trung-Tây Phi, nó có mặt từ vùng duyên hải nam Maroc và sông Senegal đến trung phần lưu vực sông Congo với phạm vi phân bố gần như liền mạch.[3][8] Ở miền Đông-Bắc Phi, C. zillii sống ở hầu khắp lưu vực sông Nile, từ vùng châu thổ miền bắc Ai Cập đến hồ Albert ở CHDC Congo–Uganda, cũng như hồ Turkana tại Ethiopia–Kenya; dù đã du nhập đến một số hồ, đây không phải loài bản địa ở các hồ Lớn châu Phi khác.[1][3][4] Tại vùng Maghreb và Sahara nơi có ít môi trường thủy sinh hơn, phân bố có phần đứt đoạn, song nhiều quần thể còn sót lại trong sông, hồ và ốc đảo (guelta) theo mùa.[8][9] Ngoài châu Phi, môi trường sống của nó là hệ thống sông Jordan (gồm hồ Tiberias (Kinneret) ở Israel, Jordan, Syria), cùng vùng duyên hải Israel.[3][10]
Tại một số khu vực có độ đa dạng loài thuộc họ Cá rô phi thấp, C. zillii là một trong số ít đại diện của họ. Tại Maghreb và Sahara, ngoài C. zillii, có Oreochromis aureus, Sarotherodon galilaeus cùng vài loài Astatotilapia và Hemichromis.[8][9][11] Tại Tây Á, ngoài C. zillii, bản địa chỉ có vài loài cá rô phi thuộc tông Oreochromini và loài Astatotilapia flaviijosephi.[10][12]
Tuy nghiên cứu di truyền cho thấy hầu hết quần thể C. zillii đều rất gần gũi,[13] vài quần thể ở rìa phạm vị phân bố có vị trí phân loại đáng nghi vấn, cần được nghiên cứu thêm. Quần thể ở vùng Kisangani chẳng hạn, tuy gần gũi với phần còn lại, có thể là một loài riêng rẽ.[13] Tương tự, quần thể duyên hải Tây Bắc Phi có khác biệt rõ với các quần thể khác.[8] Tại lưu vực sông Nile, đã quan sát được rằng quần thể tại vùng châu thổ, tại mạn bắc dòng Nile Trắng và tại những hồ gần Fayum khác nhau về hình thái lẫn màu sắc, song liệu những khác biệt này có đủ đáng kể để ảnh hưởng đến phân loại không thì chưa rõ. Trái lại, C. ismailiaensis miền đông bắc Ai Cập có thể chỉ là một cá thể C. zillii khác thường với điểm sai khác chính là vây đuôi thiếu đốm.[14]
Môi trường sống và sinh thái
[sửa | sửa mã nguồn]C. zillii ưa vùng nước nông có cây cối,[3] nhưng cũng sống ở vùng nước thoáng hơn như bờ cát hay nơi nước sâu đến tận 30 m (100 ft).[1]
Dù đây chủ yếu là cá nước ngọt hay lợ, nó chịu được độ mặn cao đến tận 4% (nước biển là k. 3.5%). Ngưỡng mặn cho việc sinh sản là 2,9%.[10] C. zillii sống được ở nhiều mức nhiệt độ nước, nhưng ở phía bắc phạm vi phân bố, nhiệt độ nước có lúc tụt xuống dưới mức tối thiểu (6,5–13 °C [43,7–55,4 °F]), làm cá chết hàng loạt.[10] Tại Alabama, do cá chết mỗi mùa đông, cần tái du nhập cá hàng năm.[5] Ngưỡng nhiệt độ tối đa thường là 36 °C (97 °F), nhưng đã ghi nhận việc nó sống sót ở 42,5 °C (108,5 °F).[3]
Ngoại hình
[sửa | sửa mã nguồn]C. zillii có thể nặng đến 300 g (11 oz) với chiều dài 40 cm (16 in), nhưng thường không vượt 30 cm (12 in).[3] Ở Trung Đông, cá trưởng thành thường dài 12–22 cm (5–9 in).[10] Cá trống thường lớn hơn cá mái, nhưng nói chung hai giới tương tự nhau.[4]
Tham khảo
[sửa | sửa mã nguồn]- ^ a b c d Awaïss, A.; Azeroual, A.; Getahun, A. và đồng nghiệp (2014). “Coptodon zillii”. Sách đỏ IUCN về các loài bị đe dọa. 2014: e.T183163A8060320. Truy cập ngày 10 tháng 11 năm 2019.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (liên kết)
- ^ Ranier Froese và Daniel Pauly (chủ biên). Thông tin Coptodon zillii trên FishBase. Phiên bản tháng 10 năm 2019.
- ^ a b c d e f g h i Froese Rainer, và Daniel Pauly (chủ biên) (2019). Coptodon zillii trong FishBase. Phiên bản tháng 2 2019.
- ^ a b c d Genner, M.J.; G.F. Turner; B.P. Ngatunga (2018). “A Guide to Tilapia Fishes of Tanzania” (PDF). Truy cập ngày 10 tháng 11 năm 2019.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (liên kết)
- ^ a b Nico, L.; M. Neilson; B. Loftus (2019). “Tilapia zillii (Gervais, 1848)”. U.S. Geological Survey, Nonindigenous Aquatic Species Database. Truy cập ngày 10 tháng 11 năm 2019.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (liên kết)
- ^ “Tilapia zillii (redbelly tilapia)”. CABI – Invasive Species Compendium. 2019. Truy cập ngày 13 tháng 11 năm 2019.
- ^ Lazara, Kenneth J. (ngày 22 tháng 9 năm 2018). “Order CICHLIFORMES: Family CICHLIDAE: PSEUDOCRENILABRINAE (a-g)”. The ETYFish Project Fish Name Etymology Database. Christopher Scharpf and Kenneth J. Lazara. Truy cập ngày 19 tháng 2 năm 2021. Đã định rõ hơn một tham số trong author-name-list parameters (trợ giúp);
|first=thiếu|last=(trợ giúp) - ^ a b c d Clavero, M.; A. Qninba; M. Riesco (2017). “Moroccan desert rivers: fish on the arid extreme of Mediterranean streams”. Fishes in Mediterranean Environments. 003: 1–21. doi:10.29094/FiSHMED.2017.003.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (liên kết)
- ^ a b Trape, S. (2016). “A new cichlid fish in the Sahara: The Ounianga Serir lakes (Chad), a biodiversity hotspot in the desert”. Comptes Rendus Biologies. 339 (11–12): 529–536. doi:10.1016/j.crvi.2016.08.003. PMID 27720144.
- ^ a b c d e Gophen, M. (2018). Ecological Research in the Lake Kinneret and Hula Valley (Israel) Ecosystems. tr. 252–263.
- ^ Trape, S. (2018). “Epiplatys bifasciatus (Steindachner, 1881) (Nothobranchiidae) and Hemichromis fasciatus Peters, 1852 (Cichlidae), two relict fish species in the Sahara desert”. Bonn Zoological Bulletin. 67 (1): 37–40.
- ^ Werner, N.Y.; O. Mokady (2004). “Swimming out of Africa: mitochondrial DNA evidence for late Pliocene dispersal of a cichlid from Central Africa to the Levant”. Biological Journal of the Linnean Society. 82 (1): 103–109. doi:10.1111/j.1095-8312.2004.00321.x.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (liên kết)
- ^ a b Dunz, A.R.; U.K. Schliewen (2013). “Molecular phylogeny and revised classification of the haplotilapiine cichlid fishes formerly referred to as "Tilapia"”. Molecular Phylogenetics and Evolution. 68 (1): 64–80. doi:10.1016/j.ympev.2013.03.015. PMID 23542002.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (liên kết)
- ^ Neumann, D.; H. Obermaier; T. Moritz (2016). “Annotated checklist for fishes of the Main Nile Basin in the Sudan and Egypt based on recent specimen records (2006-2015)”. Cybium. 40 (4): 287–317. doi:10.26028/cybium/2016-404-004.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (liên kết)
GIẢM
29%
GIẢM
21%
GIẢM
33%
GIẢM
20%
GIẢM
19%
