Danh sách lỗ đen lớn nhất

Minh họa đĩa bồi đắp quanh lỗ đen

Quan sát trực tiếp sóng hấp dẫn lần đầu tiên GW150914 về hai lỗ đen quay cạnh nhau

Danh sách các lỗ đen lớn nhất xếp theo thứ tự khối lượng dự đoán mà khoa học của loài người đã quan sát được, đơn vị tính là Khối lượng Mặt Trời (M_☉=${\displaystyle (1,98855\pm 0,00025)\times 10^{30}kg}$). Các lỗ đen siêu khối lượng có khối lượng từ hàng trăm ngàn tới hàng vài chục tỷ lần M_☉ có thể tìm thấy ở hầu hết trung tâm các thiên hà lớn, ví dụ như Ngân Hà của chúng ta, hay các hàng xóm như Thiên hà Tiên Nữ, Messier 32 và xa hơn như NGC 4395.

Danh sách

Lỗ đen lớn nhất tại Phoenix A

Lỗ đen tại thiên hà Centaurus A trong chòm sao Nhân Mã

Lỗ đen trung tâm Thiên hà lùn siêu đặc M60-UCD1

Đám mây khí bị hút về lỗ đen trung tâm Ngân Hà

Danh sách này không đầy đủ, bạn cũng có thể giúp mở rộng danh sách.

Các lỗ đen liệt kê dưới đây xếp hạng theo khối lượng được ghi chép theo nhiều phương pháp khác nhau nên các kết quả có thể không chính xác. Các nhà khoa học xác định khối lượng lỗ đen dựa trên các kết quả quan sát và tính toán theo bản đồ chấn dội (thông qua chuyển động của các đám mây bụi khí bị hút vào lỗ đen), hiệu ứng Doppler (kết hợp dịch chuyển đỏ, dịch chuyển xanh và vận tốc xuyên tâm), phân tán vận tốc hay quan hệ M–sigma.

Danh sách lỗ đen lớn nhất

Tên	Khối lượng Mặt trời (Mặt Trời = 1)	Ghi chú
Phoenix A	1×10^11[1]	Ước tính từ tương quan đường phát xạ chuẩn tinh MgII.
4C +74.13	7,76×10^10[1]	Ước tính từ tương quan đường phát xạ chuẩn tinh MgII.
SDSS J221511.93-004550.0	7,08×10^10[1]	Ước tính từ tương quan đường phát xạ chuẩn tinh MgII.
SDSS J014036.47+000335.8	6,97×10^10[1]	Ước tính từ tương quan đường phát xạ chuẩn tinh MgII.
TON 618	66 000 000 000
S5 0014+81	40000000000[2][3][4]	Bài báo năm 2010 chỉ ra rằng có một dòng vật chất bức xạ quanh trục với cường độ cao là biểu hiện của một lỗ đen có khối lượng rất lớn. Các nhà khoa học ước tính rằng mỗi năm, lỗ đen này hút một lượng vật chất bằng khoảng 4000 lần khối lượng Mặt Trời.[2]
SDSS J102325.31+514251.0	(3,31±0,61)×10^10[5]	Ước tính từ tương quan đường phát xạ quasar MgII.
Lỗ đen tại trung tâm quasar H1821+643	30000000000[6]	Cụm thiên hà gần nhất chứa một chuẩn tinh trong lõi của nó
APM 08279+5255	2,3×10^10[7] 1,0+0,17 −0,13×10^10[8]
NGC 4889	(2,1±1,6)×10^10[9][10]
Lỗ đen ở trung tâm thiên hà elip Phoenix Cluster trong chòm sao Phượng Hoàng	20000000000[11]	Lỗ đen này mỗi năm thu nạp thêm một lượng vật chất bằng khoảng 60 lần khối lượng Mặt Trời.
SDSS J074521.78+734336.1	(1,95±0,05)×10^10[5]
OJ 287 primary	18000000000[12]
NGC 1600	(1,7±0,15)×10^10[13][14]
SDSS J08019.69+373047.3	(1,51±0,31)×10^10[5]
SDSS J115954.33+201921.1	(1,41±0,10)×10^10[5]
SDSS J075303.34+423130.8	(1,38±0,03)×10^10[5]
SDSS J080430.56+542041.1	(1,35±0,22)×10^10[5]
Abell 1201 BCG	(1,3±0,6)×10^10[15]
SDSS J081855.77+095848.0	(1,20±0,06)×10^10[5]
SDSS J0100+2802	(1,24±0,19)×10^10[16][17]
SDSS J082535.19+512706.3	(1,12±0,20)×10^10[5]
SDSS J013127.34-032100.1	(1,1±0,2)×10^10[18]
PSO J334.2028+01.4075	10000000000[19]
Black hole of central elliptical galaxy of RX J1532.9+3021	10000000000[20]
QSO B2126-158	10000000000[2]
Holmberg 15A	10000000000[21]
SDSS J015741.57-010629.6	(9,8±1,4)×10^9[5]
NGC 3842	9,7+3,0 −2,5×10^9[9][10]
SDSS J230301.45-093930.7	(9,12±0,88)×10^9[5]
SDSS J075819.70+202300.9	(7,8±3,9)×10^9[5]
CID-947	6,9+0,8 −1,2×10^9[22]
SDSS J080956.02+502000.9	(6,46±0,45)×10^9[5]
SDSS J014214.75+002324.2	(6,31±1,16)×10^9[5]
Messier 87	7,22+0,34 −0,40×10^9[23] 6300000000[24]
NGC 5419	7,2+2,7 −1,9×10^9[25]
SDSS J025905.63+001121.9	(5,25±0,73)×10^9[5]
SDSS J094202.04+042244.5	(5,13±0,71)×10^9[5]
QSO B0746+254	5000000000[2]
QSO B2149-306	5000000000[2]
NGC 1277	5000000000[26]
SDSS J090033.50+421547.0	(4,7±0,2)×10^9[5]
Messier 60	(4,5±1,0)×10^9[27]
SDSS J011521.20+152453.3	(4,1±2,4)×10^9[5]
QSO B0222+185	4000000000[2]
Hercules A (3C 348)	4000000000
Abell 1836-BCG	3,61+0,41 −0,50×10^9[28]
SDSS J213023.61+122252.0	(3,5±0,2)×10^9[5]
SDSS J173352.23+540030.4	(3,4±0,4)×10^9[5]
SDSS J025021.76-075749.9	(3,1±0,6)×10^9[5]
SDSS J030341.04-002321.9	(3,0±0,4)×10^9[5]
QSO B0836+710	3000000000[2]
SDSS J224956.08+000218.0	(2,63±1,21)×10^9[5]
SDSS J030449.85-000813.4	(2,4±0,50)×10^9[5]
SDSS J234625.66-001600.4	(2,24±0,15)×10^9[5]
ULAS J1120+0641	2000000000[29][30]
QSO 0537-286	2000000000[2]
NGC 3115	2000000000[31]
Q0906+6930	2000000000[32]
QSO B0805+614	1500000000[2]
Messier 84	1500000000[33]
Abell 3565-BCG	1,34+0,21 −0,19×10^9[28]
NGC 7768	1,3+0,5 −0,4×10^9[10]
Black hole of central elliptical galaxy of MS 0735.6+7421	1×10^9[34][35][36]
QSO B225155+2217	1000000000[2]
QSO B1210+330	1000000000[2]
NGC 6166	1000000000[37]
Cygnus A	1000000000[38]
Thiên hà Sombrero	1000000000[39]
Markarian 501	900000000–3400000000[40]
PG 1426+015	(1,298±0,385)×10^9[41] 467740000[42]
3C 273	(8,86±1,87)×10^8[41] 550000000[42]
Messier 49	560000000[43]
NGC 1399	500000000[44]
PG 0804+761	(6,93±0,83)×10^8[41] 190550000[42]
PG 1617+175	(5,94±1,38)×10^8[41] 275420000[42]
PG 1700+518	7,81+1,82 −1,65×10^8[41] 60260000[42]
NGC 4261	400000000[45]
PG 1307+085	(4,4±1,23)×10^8[41] 281 840 000[42]
SAGE0536AGN	(3,5±0,8)×10^8[46][47]
NGC 1275	340000000[48][49]
3C 390.3	(2,87±0,64)×10^8[41] 338840000[42]
II Zwicky 136	(4,57±0,55)×10^8[41] 144540000[42]
PG 0052+251	(3,69±0,76)×10^8[41] 218780000[42]
Messier 59	270000000[50]
PG 1411+442	(4,43±1,46)×10^8[41] 79430000[42]
Markarian 876	(2,79±1,29)×10^8[41] 240000000[42]
Thiên hà Tiên Nữ	230000000
PG 0953+414	(2,76±0,59)×10^8[41] 182000000[42]
PG 0026+129	(3,93±0,96)×10^8[41] 53700000[42]
Fairall 9	(2,55±0,56)×10^8[41] 79430000[42]
Markarian 1095	(1,5±0,19)×10^8[41] 182000000[42]
Messier 105	140000000–200000000[51]
Markarian 509	(1,43±0,12)×10^8[41] 57550000[42]
OJ 287 secondary	100000000[12]
RX J124236.9-111935	100000000[52]
Messier 85	100000000[53]
NGC 5548	(6,71±0,26)×10^7[41] 123000000[42]
PG 1221+143	(1,46±0,44)×10^8[41] 40740000[42]
Messier 88	80000000[54]
Messier 81 (Bode's Galaxy)	70000000[55]
Markarian 771	(7,32±3,52)×10^7[41] 75860000[42]
Messier 58	70000000[56]
PG 0844+349	(9,24±3,81)×10^7[41] 21380000[42]
Centaurus A	55000000[57]
Markarian 79	(5,24±1,44)×10^7[41] 52500000[42]
Messier 96	48000000[58]
Markarian 817	(4,94±0,77)×10^7[41] 43650000[42]
NGC 3227	(4,22±2,14)×10^7[41] 38900000[42]
NGC 4151 primary	40000000[59][60]
3C 120	5,55+3,14 −2,25×10^7[41] 22900000[42]
Markarian 279	(3,49±0,92)×10^7[41] 41700000[42]
NGC 3516	(4,27±1,46)×10^7[41] 23000000[42]
NGC 863	(4,75±0,74)×10^7[41] 17700000[42]
Messier 82 (Cigar Galaxy)	30000000[61]
Messier 108	24000000[62]
M60-UCD1	20000000[63]
NGC 3783	(2,98±0,54)×10^7[41] 9300000[42]
Markarian 110	(2,51±0,61)×10^7[41] 5620000[42]
Markarian 335	(1,42±0,37)×10^7[41] 6310000[42]
NGC 4151 secondary	10000000[60]
NGC 7469	(12,2±1,4)×10^6[41] 6460000[42]
IC 4329 A	9,90+1788 −1188×10^6[41] 5010000[42]
NGC 4593	5,36+937 −695×10^6[41] 8130000[42]
Messier 61	5000000[64]
Messier 32	1500000–5000000[65]
Sagittarius A*	4300000[66]

Xem thêm

• Danh sách các cấu trúc vũ trụ lớn nhất

Tham khảo

1. ^ Kozłowski, Szymon (ngày 20 tháng 1 năm 2017). "Virial Black Hole Mass Estimates for 280,000 AGNs from the SDSS Broad-Band Photometry and Single Epoch Spectra". The Astrophysical Journal Supplement Series. Quyển 228 số 1. tr. 9. arXiv:1609.09489. Bibcode:2017ApJS..228....9K. doi:10.3847/1538-4365/228/1/9.
2. ^ Ghisellini, G.; Ceca, R. Della; Volonteri, M.; Ghirlanda, G.; Tavecchio, F.; Foschini, L.; Tagliaferri, G.; Haardt, F.; Pareschi, G.; Grindlay, J. (2010). "Chasing the heaviest black holes in active galactic nuclei, the largest black hole". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Quyển 405. tr. 387. arXiv:0912.0001. Bibcode:2010MNRAS.405..387G. doi:10.1111/j.1365-2966.2010.16449.x.
3. Ghisellini, G.; Foschini, L.; Volonteri, M.; Ghirlanda, G.; Haardt, F.; Burlon, D.; Tavecchio, F.; và đồng nghiệp (ngày 14 tháng 7 năm 2009). "The blazar S5 0014+813: a real or apparent monster?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. v2. Quyển 399. tr. L24. arXiv:0906.0575. Bibcode:2009MNRAS.399L..24G. doi:10.1111/j.1745-3933.2009.00716.x.
4. Gaensler, Bryan (ngày 3 tháng 7 năm 2012). Extreme Cosmos: A Guided Tour of the Fastest, Brightest, Hottest, Heaviest, Oldest, and Most Amazing Aspects of Our Universe. ISBN 978-1-101-58701-0. Truy cập ngày 8 tháng 12 năm 2014.
5. ^ Zuo, Wenwen; Wu, Xue-Bing; Fan, Xiaohui; Green, Richard; Wang, Ran; Bian, Fuyan (2014). "Black Hole Mass Estimates and Rapid Growth of Supermassive Black Holes in Luminous $z \sim$ 3.5 Quasars". The Astrophysical Journal. Quyển 799 số 2. tr. 189. arXiv:1412.2438. Bibcode:2015ApJ...799..189Z. doi:10.1088/0004-637X/799/2/189.
6. Walker, S. A.; Fabian, A. C.; Russell, H. R.; Sanders, J. S. (2014). "The effect of the quasar H1821+643 on the surrounding intracluster medium: Revealing the underlying cooling flow". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Quyển 442 số 3. tr. 2809. arXiv:1405.7522v1. Bibcode:2014MNRAS.442.2809W. doi:10.1093/mnras/stu1067. {{Chú thích tạp chí}}: Đã bỏ qua tham số không rõ |class= (trợ giúp)
7. Riechers, D. A.; Walter, F.; Carilli, C. L.; Lewis, G. F. (2009). "Imaging The Molecular Gas in a z = 3.9 Quasar Host Galaxy at 0farcs3 Resolution: A Central Sub-Kiloparsec Scale Star Formation Reservoir in APM 08279+5255". The Astrophysical Journal. Quyển 690. tr. 463–485. arXiv:0809.0754. Bibcode:2009ApJ...690..463R. doi:10.1088/0004-637X/690/1/463.
8. Saturni, F. G.; Trevese, D.; Vagnetti, F.; Perna, M.; Dadina, M. (2016). "A multi-epoch spectroscopic study of the BAL quasar APM 08279+5255. II. Emission- and absorption-line variability time lags". Astronomy and Astrophysics. Quyển 587. tr. A43. arXiv:1512.03195. Bibcode:2016A&A...587A..43S. doi:10.1051/0004-6361/201527152.
9. ^ McConnell, Nicholas J.; Ma, Chung-Pei; Gebhardt, Karl; Wright, Shelley A.; Murphy, Jeremy D.; Lauer, Tod R.; Graham, James R.; Richstone, Douglas O. (2011). "Two ten-billion-solar-mass black holes at the centres of giant elliptical galaxies". Nature. Quyển 480 số 7376. tr. 215–8. arXiv:1112.1078. Bibcode:2011Natur.480..215M. doi:10.1038/nature10636. PMID 22158244.
10. ^ McConnell, N. J.; Ma, C.-P.; Murphy, J. D.; Gebhardt, K.; Lauer, T. R.; Graham, J. R.; Wright, S. A.; Richstone, D. O. (2012). "Dynamical Measurements of Black Hole Masses in Four Brightest Cluster Galaxies at 100 Mpc". The Astrophysical Journal. Quyển 756. tr. 179. arXiv:1203.1620. Bibcode:2012ApJ...756..179M. doi:10.1088/0004-637X/756/2/179.
11. McDonald, M.; Bayliss, M.; Benson, B. A.; Foley, R. J.; Ruel, J.; Sullivan, P.; Veilleux, S.; Aird, K. A.; Ashby, M. L. N.; Bautz, M.; Bazin, G.; Bleem, L. E.; Brodwin, M.; Carlstrom, J. E.; Chang, C. L.; Cho, H. M.; Clocchiatti, A.; Crawford, T. M.; Crites, A. T.; De Haan, T.; Desai, S.; Dobbs, M. A.; Dudley, J. P.; Egami, E.; Forman, W. R.; Garmire, G. P.; George, E. M.; Gladders, M. D.; Gonzalez, A. H.; và đồng nghiệp (2012). "A massive, cooling-flow-induced starburst in the core of a luminous cluster of galaxies". Nature. Quyển 488 số 7411. tr. 349–52. arXiv:1208.2962. Bibcode:2012Natur.488..349M. doi:10.1038/nature11379. PMID 22895340.
12. ^ Valtonen, M. J.; Ciprini, S.; Lehto, H. J. (2012). "On the masses of OJ287 black holes". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Quyển 427. tr. 77. arXiv:1208.0906. Bibcode:2012MNRAS.427...77V. doi:10.1111/j.1365-2966.2012.21861.x.
13. Thomas, J.; Ma, C.-P.; McConnell, N. J.; Greene, J. E.; Blakeslee, J. P.; Janish, R. (2016). "A 17-billion-solar-mass black hole in a group galaxy with a diffuse core". Nature. Quyển 532. tr. 340–342. arXiv:1604.01400. Bibcode:2016Natur.532..340T. doi:10.1038/nature17197.
14. Morrow, Ashley (ngày 5 tháng 4 năm 2016). "Behemoth Black Hole Found in an Unlikely Place".
15. Smith, R. J.; Lucey, J. R.; Edge, A. C. (2017). "A counterimage to the gravitational arc in Abell 1201: Evidence for IMF variations or a 10¹⁰ M_sun black hole?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Quyển 467. tr. 836–848. arXiv:1701.02745. Bibcode:2017MNRAS.467..836S. doi:10.1093/mnras/stx059.
16. Wu, X.; Wang, F.; Fan, X.; Yi, Weimin; Zuo, Wenwen; Bian, Fuyan; Jiang, Linhua; McGreer, Ian D.; Wang, Ran; Yang, Jinyi; Yang, Qian; Thompson, David; Beletsky, Yuri (ngày 25 tháng 2 năm 2015). "An ultraluminous quasar with a twelve-billion-solar-mass black hole at redshift 6.30". Nature. Quyển 518 số 7540. tr. 512–515. arXiv:1502.07418. Bibcode:2015Natur.518..512W. doi:10.1038/nature14241. PMID 25719667.
17. "Astronomers Discover Record-Breaking Quasar". Sci-News.com. ngày 25 tháng 2 năm 2015. Truy cập ngày 27 tháng 2 năm 2015.
18. Ghisellini, G.; Tagliaferri, G.; Sbarrato, T.; Gehrels, N. (2015). "SDSS J013127.34-032100.1: A candidate blazar with a 11 billion solar mass black hole at $z$=5.18". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. Quyển 450. tr. L34. arXiv:1501.07269. Bibcode:2015MNRAS.450L..34G. doi:10.1093/mnrasl/slv042.
19. Liu, Tingting; Gezari, Suvi; Heinis, Sebastien; Magnier, Eugene A.; Burgett, William S.; Chambers, Kenneth; Flewelling, Heather; Huber, Mark; Hodapp, Klaus W.; Kaiser, Nicholas; Kudritzki, Rolf-Peter; Tonry, John L.; Wainscoat, Richard J.; Waters, Christopher (2015). "A Periodically Varying Luminous Quasar at z=2 from the Pan-STARRS1 Medium Deep Survey: A Candidate Supermassive Black Hole Binary in the Gravitational Wave-Driven Regime". The Astrophysical Journal. Quyển 803 số 2. tr. L16. arXiv:1503.02083. Bibcode:2015ApJ...803L..16L. doi:10.1088/2041-8205/803/2/L16.
20. Hlavacek-Larrondo, J.; Allen, S. W.; Taylor, G. B.; Fabian, A. C.; Canning, R. E. Ato.; Werner, N.; Sanders, J. S.; Grimes, C. K.; Ehlert, S.; von Der Linden, A. (2013). "Probing the extreme realm of AGN feedback in the massive galaxy cluster, RX J1532.9+3021". The Astrophysical Journal. Quyển 777 số 2. tr. 163. arXiv:1306.0907. Bibcode:2013ApJ...777..163H. doi:10.1088/0004-637X/777/2/163. {{Chú thích tạp chí}}: Đã bỏ qua tham số không rõ |lay-summary= (trợ giúp)
21. López-Cruz, O.; Añorve, C.; Birkinshaw, M.; Worrall, D. M.; Ibarra-Medel, H. J.; Barkhouse, W. A.; Torres-Papaqui, J. P.; Motta, V. (2014). "The Brightest Cluster Galaxy in Abell 85: The Largest Core Known So Far". The Astrophysical Journal. Quyển 795 số 2. tr. L31. arXiv:1405.7758. Bibcode:2014ApJ...795L..31L. doi:10.1088/2041-8205/795/2/L31.
22. Trakhtenbrot, Benny; Megan Urry, C.; Civano, Francesca; Rosario, David J.; Elvis, Martin; Schawinski, Kevin; Suh, Hyewon; Bongiorno, Angela; Simmons, Brooke D. (2015). "An Over-Massive Black Hole in a Typical Star-Forming Galaxy, 2 Billion Years After the Big Bang". Science,, (2015). Quyển 349 số 168. tr. 168–171. arXiv:1507.02290. Bibcode:2015Sci...349..168T. doi:10.1126/science.aaa4506.
23. Oldham, L. J.; Auger, M. W. (2016). "Galaxy structure from multiple tracers - II. M87 from parsec to megaparsec scales". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Quyển 457. tr. 421–439. arXiv:1601.01323. Bibcode:2016MNRAS.457..421O. doi:10.1093/mnras/stv2982.
24. Walsh, Jonelle L.; Barth, Aaron J.; Ho, Luis C.; Sarzi, Marc (tháng 6 năm 2013). "The M87 Black Hole Mass from Gas-dynamical Models of Space Telescope Imaging Spectrograph Observations". The Astrophysical Journal. Quyển 770 số 2. tr. 86. arXiv:1304.7273. Bibcode:2013ApJ...770...86W. doi:10.1088/0004-637X/770/2/86.
25. Mazzalay, X.; Thomas, J.; Saglia, R. P.; Wegner, G. A.; Bender, R.; Erwin, P.; Fabricius, M. H.; Rusli, S. P. (2016). "The supermassive black hole and double nucleus of the core elliptical NGC 5419". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Quyển 462. tr. 2847–2860. arXiv:1607.06466. Bibcode:2016MNRAS.462.2847M. doi:10.1093/mnras/stw1802.
26. Emsellem, Eric (tháng 8 năm 2013). "Is the black hole in NGC 1277 really overmassive?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Quyển 433 số 3. tr. 1862–1870. arXiv:1305.3630. Bibcode:2013MNRAS.433.1862E. doi:10.1093/mnras/stt840.
27. Juntai Shen; Karl Gebhardt (2010). "The Supermassive Black Hole and Dark Matter Halo of NGC 4649 (M60)". The Astrophysical Journal. Quyển 711. tr. 484–494. arXiv:0910.4168. Bibcode:2010ApJ...711..484S. doi:10.1088/0004-637X/711/1/484.
28. ^ Dalla Bontà, E.; Ferrarese, L.; Corsini, E. M.; Miralda-Escudé, J.; Coccato, L.; Sarzi, M.; Pizzella, A.; Beifiori, A. (2009). "The High-Mass End of the Black Hole Mass Function: Mass Estimates in Brightest Cluster Galaxies". The Astrophysical Journal. Quyển 690. tr. 537–559. arXiv:0809.0766. Bibcode:2009ApJ...690..537D. doi:10.1088/0004-637X/690/1/537.
29. Daniel J. Mortlock; Stephen J. Warren; Bram P. Venemans; Patel; Hewett; McMahon; Simpson; Theuns; Gonzáles-Solares; Adamson; Dye; Hambly; Hirst; Irwin; Kuiper; Lawrence; Röttgering; và đồng nghiệp (2011). "A luminous quasar at a redshift of z = 7.085". Nature. Quyển 474 số 7353. tr. 616–619. arXiv:1106.6088. Bibcode:2011Natur.474..616M. doi:10.1038/nature10159. PMID 21720366.
30. John Matson (ngày 29 tháng 6 năm 2011). "Brilliant, but Distant: Most Far-Flung Known Quasar Offers Glimpse into Early Universe". Scientific American. Truy cập ngày 30 tháng 6 năm 2011.
31. Kormendy, John; Richstone, Douglas (1992). "Evidence for a supermassive black hole in NGC 3115". The Astrophysical Journal. Quyển 393. tr. 559–578. Bibcode:1992ApJ...393..559K. doi:10.1086/171528.
32. Romani, Roger W. (2006). "The Spectral Energy Distribution of the High-z Blazar Q0906+6930". The Astronomical Journal. Quyển 132 số 5. tr. 1959–1963. arXiv:astro-ph/0607581. Bibcode:2006AJ....132.1959R. doi:10.1086/508216.
33. Bower, G.A.; và đồng nghiệp (1998). "Kinematics of the Nuclear Ionized Gas in the Radio Galaxy M84 (NGC 4374)". Astrophysical Journal. Quyển 492 số 1. tr. 111–114. arXiv:astro-ph/9710264. Bibcode:1998ApJ...492L.111B. doi:10.1086/311109.
34. Most Powerful Eruption In The Universe Discovered NASA/Marshall Space Flight Center (ScienceDaily) ngày 6 tháng 1 năm 2005
35. McNamara, B. R.; Nulsen, P. E. J.; Wise, M. W.; Rafferty, D. A.; Carilli, C.; Sarazin, C. L.; Blanton, E. L. (2005). "The heating of gas in a galaxy cluster by X-ray cavities and large-scale shock fronts". Nature. Quyển 433. tr. 45–47. Bibcode:2005Natur.433...45M. doi:10.1038/nature03202.
36. Rafferty, D. A.; McNamara, B. R.; Nulsen, P. E. J.; Wise, M. W. (2006). "The Feedback-regulated Growth of Black Holes and Bulges through Gas Accretion and Starbursts in Cluster Central Dominant Galaxies". The Astrophysical Journal. Quyển 652. tr. 216–231. arXiv:astro-ph/0605323. Bibcode:2006ApJ...652..216R. doi:10.1086/507672.
37. Di Matteo, Tiziana; Johnstone, Roderick M; Allen, Steven W.; Fabian, Andrew C. (ngày 8 tháng 3 năm 2001). "Accretion onto Nearby Supermassive Black Holes: Chandra Constraints on the Dominant Cluster Galaxy NGC 6166". The Astrophysical Journal. Quyển 550. tr. L19. arXiv:astro-ph/0012194. Bibcode:2001ApJ...550L..19D. doi:10.1086/319489.
38. "Black Holes: Gravity's Relentless Pull interactive: Encyclopedia". HubbleSite. Truy cập ngày 20 tháng 5 năm 2015.
39. J. Kormendy; R. Bender; E. A. Ajhar; A. Dressler; S. M. Faber; K. Gebhardt; C. Grillmair; T. R. Lauer; D. Richstone; S. Tremaine (1996). "Hubble Space Telescope Spectroscopic Evidence for a 1 X 10 9 M_sun Black Hole in NGC 4594". Astrophysical Journal Letters. Quyển 473 số 2. tr. L91 – L94. Bibcode:1996ApJ...473L..91K. doi:10.1086/310399.
40. Rieger, F. M.; Mannheim, K. (2003). "On the central black hole mass in Mkn 501". Astronomy and Astrophysics. Quyển 397. tr. 121. arXiv:astro-ph/0210326v1. Bibcode:2003A&A...397..121R. doi:10.1051/0004-6361:20021482.
41. ^ Peterson, Bradley M. (2013). "Measuring the Masses of Supermassive Black Holes" (PDF). Space Science Reviews. Quyển 183. tr. 253. Bibcode:2014SSRv..183..253P. doi:10.1007/s11214-013-9987-4. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 26 tháng 7 năm 2019. Truy cập ngày 17 tháng 8 năm 2017.
42. ^ Nelson, Charles H. (2000). "Black Hole Mass, Velocity Dispersion, and the Radio Source in Active Galactic Nuclei". The Astrophysical Journal. Quyển 544 số 2. tr. L91. arXiv:astro-ph/0009188. Bibcode:2000ApJ...544L..91N. doi:10.1086/317314.
43. Loewenstein, Michael; và đồng nghiệp (tháng 7 năm 2001). "Chandra Limits on X-Ray Emission Associated with the Supermassive Black Holes in Three Giant Elliptical Galaxies". The Astrophysical Journal. Quyển 555 số 1. tr. L21 – L24. arXiv:astro-ph/0106326. Bibcode:2001ApJ...555L..21L. doi:10.1086/323157.
44. GEBHARDT, K.; LAUER, T. R.; PINKNEY, J.; BENDER, R.; RICHSTONE, D.; ALLER, M.; BOWER, G.; DRESSLER, A. (tháng 12 năm 2007). "The Black Hole Mass and Extreme Orbital Structure in NGC 1399". The Astrophysical Journal. Quyển 671 số 2. tr. 1321–1328. arXiv:0709.0585. Bibcode:2007ApJ...671.1321G. doi:10.1086/522938.
45. "Massive Black Holes Dwell in Most Galaxies, According to Hubble Census". Hubblesite STScI-1997-01. ngày 13 tháng 1 năm 1997. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 5 năm 2009. Truy cập ngày 2 tháng 5 năm 2010.
46. van, Loon J. T.; Sansom, A. E. (2015). "An evolutionary missing link? A modest-mass early-type galaxy hosting an oversized nuclear black hole". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Quyển 453. tr. 2341–2348. arXiv:1508.00698. Bibcode:2015MNRAS.453.2341V. doi:10.1093/mnras/stv1787.
47. "Black hole is 30 times expected size".
48. Wilman, R. J.; Edge, A. C.; Johnstone, R. M. (2005). "The nature of the molecular gas system in the core of NGC 1275". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Quyển 359 số 2. tr. 755–764. arXiv:astro-ph/0502537. Bibcode:2005MNRAS.359..755W. doi:10.1111/j.1365-2966.2005.08956.x.
49. Wilman, R. J.; Edge, A. C.; Johnstone, R. M. (2005). "The nature of the molecular gas system in the core of NGC 1275". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Quyển 359 số 2. tr. 755–764. arXiv:astro-ph/0502537. Bibcode:2005MNRAS.359..755W. doi:10.1111/j.1365-2966.2005.08956.x.
50. Wrobel, J. M.; Terashima, Y.; Ho, L. C. (2008). "Outflow-dominated Emission from the Quiescent Massive Black Holes in NGC 4621 and NGC 4697". The Astrophysical Journal. Quyển 675 số 2. tr. 1041–1047. arXiv:0712.1308. Bibcode:2008ApJ...675.1041W. doi:10.1086/527542.
51. Thilker, David A.; Donovan, Jennifer; Schiminovich, David; Bianchi, Luciana; Boissier, Samuel; Gil de Paz; Armando; Madore, Barry F.; Martin, D. Christopher; Seibert, Mark (2009). "Massive star formation within the Leo 'primordial' ring". Nature. Quyển 457 số 7232. tr. 990–993. Bibcode:2009Natur.457..990T. doi:10.1038/nature07780. PMID 19225520.
52. Komossa, S.; Halpern, J.; Schartel, N.; Hasinger, G.; Santos-Lleo, M.; Predehl, P. (tháng 5 năm 2004). "A Huge Drop in the X-Ray Luminosity of the Nonactive Galaxy RX J1242.6-1119A, and the First Postflare Spectrum: Testing the Tidal Disruption Scenario". The Astrophysical Journal Letters. Quyển 603. tr. L17 – L20. arXiv:astro-ph/0402468. Bibcode:2004ApJ...603L..17K. doi:10.1086/382046.
53. Kormendy, John; Bender, Ralf (2009). "Correlations between Supermassive Black Holes, Velocity Dispersions, and Mass Deficits in Elliptical Galaxies with Cores". Astrophysical Journal Letters. Quyển 691 số 2. tr. L142 – L146. arXiv:0901.3778. Bibcode:2009ApJ...691L.142K. doi:10.1088/0004-637X/691/2/L142.
54. Merloni, Andrea; Heinz, Sebastian; di Matteo, Tiziana (2003). "A Fundamental Plane of black hole activity". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Quyển 345 số 4. tr. 1057–1076. arXiv:astro-ph/0305261. Bibcode:2003MNRAS.345.1057M. doi:10.1046/j.1365-2966.2003.07017.x.
55. N. Devereux; H. Ford; Z. Tsvetanov & J. Jocoby (2003). "STIS Spectroscopy of the Central 10 Parsecs of M81: Evidence for a Massive Black Hole". Astronomical Journal. Quyển 125 số 3. tr. 1226–1235. Bibcode:2003AJ....125.1226D. doi:10.1086/367595.
56. Merloni, Andrea; Heinz, Sebastian; di Matteo, Tiziana (2003). "A Fundamental Plane of black hole activity". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Quyển 345 số 4. tr. 1057–1076. arXiv:astro-ph/0305261. Bibcode:2003MNRAS.345.1057M. doi:10.1046/j.1365-2966.2003.07017.x.
57. "Radio Telescopes Capture Best-Ever Snapshot of Black Hole Jets". NASA. Truy cập ngày 2 tháng 10 năm 2012.
58. Nowak, N.; và đồng nghiệp (tháng 4 năm 2010). "Do black hole masses scale with classical bulge luminosities only? The case of the two composite pseudo-bulge galaxies NGC 3368 and NGC 3489". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Quyển 403 số 2. tr. 646–672. arXiv:0912.2511. Bibcode:2010MNRAS.403..646N. doi:10.1111/j.1365-2966.2009.16167.x.
59. "NGC 4151: An active black hole in the "Eye of Sauron"". Astronomy magazine. ngày 11 tháng 3 năm 2011. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 3 năm 2019. Truy cập ngày 14 tháng 3 năm 2011.
60. ^ Bon; Jovanović; Marziani; Shapovalova; Bon; Borka Jovanović; Borka; Sulentic; Popović (2012). "The First Spectroscopically Resolved Sub-parsec Orbit of a Supermassive Binary Black Hole". The Astrophysical Journal. Quyển 759 số 2. tr. 118–125. arXiv:1209.4524. Bibcode:2012ApJ...759..118B. doi:10.1088/0004-637X/759/2/118.
61. Gaffney, N. I.; Lester, D. F. & Telesco, C. M. (1993). "The stellar velocity dispersion in the nucleus of M82". Astrophysical Journal Letters. Quyển 407. tr. L57 – L60. Bibcode:1993ApJ...407L..57G. doi:10.1086/186805.
62. Satyapal, S.; Vega, D.; Dudik, R. P.; Abel, N. P.; Heckman, T.; và đồng nghiệp (2008). "Spitzer Uncovers Active Galactic Nuclei Missed by Optical Surveys in Seven Late-Type Galaxies". Astrophysical Journal. Quyển 677 số 2. tr. 926–942. arXiv:0801.2759. Bibcode:2008ApJ...677..926S. doi:10.1086/529014.
63. Strader, J.; và đồng nghiệp (2013). "The Densest Galaxy". The Astrophysical Journal. Quyển 775. tr. L6. arXiv:1307.7707. Bibcode:2013ApJ...775L...6S. doi:10.1088/2041-8205/775/1/L6.
64. Pastorini, G.; Marconi, A.; Capetti, A.; Axon, D. J.; Alonso-Herrero, A.; Atkinson, J.; Batcheldor, D.; Carollo, C. M.; Collett, J.; Dressel, L.; Hughes, M. A.; Macchetto, D.; Maciejewski, W.; Sparks, W.; van der Marel, R. (2007). "Supermassive black holes in the Sbc spiral galaxies NGC 3310, NGC 4303 and NGC 4258". Astronomy and Astrophysics. Quyển 469 số 2. tr. 405–423. arXiv:astro-ph/0703149. Bibcode:2007A&A...469..405P. doi:10.1051/0004-6361:20066784.
65. Valluri, M.; Merritt, D.; Emsellem, E. (2004). "Difficulties with Recovering the Masses of Supermassive Black Holes from Stellar Kinematical Data". Astrophysical Journal. Quyển 602 số 1. tr. 66–92. arXiv:astro-ph/0210379. Bibcode:2004ApJ...602...66V. doi:10.1086/380896.
66. Ghez, A. M.; Salim; Weinberg; Lu; Do; Dunn; Matthews; Morris; Yelda; Becklin; Kremenek; Milosavljevic; Naiman; và đồng nghiệp (2008). "Measuring Distance and Properties of the Milky Way's Central Supermassive Black Hole with Stellar Orbits". Astrophysical Journal. Quyển 689 số 2. tr. 1044–1062. arXiv:0808.2870. Bibcode:2008ApJ...689.1044G. doi:10.1086/592738.

Liên kết ngoài

• Most distant black hole ULAS J1120+0641