Pidgin Basque–Iceland

Pidgin Basque–Iceland
Khu vực	Iceland
Phân loại	Pidgin dựa trên tiếng Basque
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	Không
Glottolog	icel1248  Icelandic–Basque Pidgin[1] basq1251  Basque Nautical Pidgin[2]
Westfjords, nơi có các giấy tờ ghi chép pidgin Basque–Iceland.

Pidgin Basque–Iceland là một pidgin từng hiện diện ở Iceland vào thế kỷ XVII. Nó được ghi nhận trong các bản thảo ở Westfjords. Pidgin này mang từ vựng tiếng Basque, German và Rôman. Có thể nó hình thành ở Westfjords nhưng do nó có từ vựng của nhiều ngôn ngữ châu Âu, nhiều khả năng nó được nhen nhúm ở nơi khác rồi được thủy thủ người Basque mang đến Iceland.^[3]

Trong bản thảo AM 987 4to, giữ tại Học viện Árni Magnússon về Iceland học ở Reykjavík, có hai mục từ gọi là Vocabula Gallica ('từ tiếng Pháp') và Vocabula Biscaica ('từ tiếng Biscaya'). Trong Vocabula Biscaica (gồm 278 từ và câu ngắn), có một vài cụm từ mà tiếng Basque bị pha trộn với tiếng Hà Lan, tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Đức và tiếng Tây Ban Nha. Pidgin Basque–Iceland bởi vậy thực là sự trộn lẫn giữa tiếng Basque và một loạt ngôn ngữ khác. Cái tên "Basque–Iceland" là nhằm cho biết việc nó được viết ở Iceland và được dịch sang tiếng Iceland.^[4]

Từ vựng trong Vocabula Biscaica

Số thứ tự	Pidgin Basque–Iceland	Tiếng Basque	Tiếng Iceland	Bản dịch
193 & 225	presenta for mi	Emadazu	giefdu mier	Đưa tôi; cho tôi
196	bocata for mi attora	Garbitu iezadazu atorra	þvodu fyrer mig skyrtu	Giặt áo giùm tôi
216	presenta for mi locaria	Emazkidazu lokarriak	giefdu mier socka bond	Đưa tôi nịt bít tất
217	ser ju presenta for mi	Zer emango didazu?	hvad gefur þu mier	Bạn đưa tôi cái gì?
218	for mi presenta for ju biskusa eta sagarduna	Bizkotxa eta sagardoa emango dizkizut	Eg skal gefa þier braudkoku og Syrdryck	Tôi sẽ đưa bạn một cái bánh quy và một món uống chua nào đó
219	trucka cammisola	Jertse bat erosi	kaufftu peisu	Mua áo len
220	sumbatt galsardia for	Zenbat galtzerditarako?	fyrer hvad marga socka	Mấy chiếc vớ?
223	Cavinit trucka for mi	Ez dut ezer erosiko	eckert kaupe eg	Tôi chẳng mua gì cả
224	Christ Maria presenta for mi Balia, for mi, presenta for ju bustana	Kristok eta Mariak balea ematen badidate, buztana emango dizut	gefe Christur og Maria mier hval, skal jeg gefa þier spordenn	Nếu Christ và Mary ban tôi một con cá voi, tôi sẽ cho bạn cái đuôi
226	for ju mala gissuna	Gizon gaiztoa zara	þu ert vondur madur	Mi là kẻ xấu
227	presenta for mi berrua usnia eta berria bura	Emadazu esne beroa eta gurin berria	gefdu mier heita miölk og nyt smior	Cho tôi sữa ấm và bơ mới
228	ser travala for ju	Zertan egiten duzu lan?	hvad giorer þu	Bạn làm gì?

Người Basque đến Iceland để đánh cá. Nghề săn cá voi, trong một khoảng thời gian dài, từng là một nghề quan trọng ở xứ Basque. Hình trên là ấn chương của làng Getaria tại Lapurdi.

Ấn chương của làng Ondarroa tại Bizkaia.

Từ tiếng Basque

• atorra, atorra 'áo'
• balia, balea 'cá voi'
• berria, berria 'mới'
• berrua, beroa 'ấm'
• biskusa, từ bizkoxa 'bánh quy', ngày nay nghĩa là gâteau Basque (căn nguyên lại từ bescuit tiếng Pháp)
• bocata^[5]
• bustana, buztana 'đuôi'
• eta, eta 'và'
• galsardia, galtzerdia 'với'
• gissuna, gizona 'người đàn ông'
• locaria, lokarria
• sagarduna, sagardoa 'rượu táo'
• ser, zer 'cái gì'
• sumbatt, zenbat 'mấy, bao nhiêu'
• travala, tiếng Basque cổ trabaillatu, liên quan đến travailler tiếng Pháp và trabajar tiếng Tây Ban Nha 'to work'
• usnia, esnea 'sữa'
• bura, phương ngữ Lapurdi burra^[6] 'bơ' (so với beurre tiếng Pháp, burro tiếng Ý và burre tiếng Occitan)

Từ gốc German

• cavinit, từ một cụm từ tiếng Hà Lan cổ tương đương với gar nichts tiếng Đức 'chẳng có gì'^[7] or Low German kein bit niet 'not a bit'^[8]
• for trong cụm sumbatt galsardia for bắt nguồn từ một ngôn ngữ German nào đó^[9]
• for mi, 'for me' tiếng Anh
• for ju, 'for you' tiếng Anh

Từ gốc Rôman

• cammisola, camisola tiếng Tây Ban Nha 'áo'
• mala, mal tiếng Pháp hoặc tiếng Tây Ban Nha 'xấu' hay 'ác'
• trucka, trocar tiếng Tây Ban Nha 'trao đổi'^[10]

Chú thích

1. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Icelandic–Basque Pidgin”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
2. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Basque Nautical Pidgin”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
3. Guðmundsson, Helgi (1979). Um þrjú basknesk-íslenzk orðasöfn frá 17. öld. Reykjavík: Íslenskt mál og almenn málfræði.
4. Bakker, Peter; Bilbao, Gidor; Deen, Nicolaas Gerard Hendrik; Hualde, Jose Ignacio (1991). “Basque Pidgins in Iceland and Canada”. Colección Miscelánea. 23. San Sebastian, Spain: Diputación Foral de Gipuzkoa.
5. Deen (1937:102) suggests that bocata is bokhetatu with the Spanish translation colar 'sieve', 'percolate' or 'pass'. The Icelandic equivalent is þvodu 'wash!'.
6. Mitxelena, Koldo (2005). Orotariko Euskal Hiztegia. Euskaltzaindia. Truy cập ngày 23 tháng 10 năm 2012.
7. Miglio, Violia Giulia (2008). “"Go shag a horse!": The 17th-18th century Basque-Icelandic Glossaries Revisited” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 8 tháng 8 năm 2017. Truy cập ngày 13 tháng 5 năm 2012.
8. Hualde, José Ignacio (2009). Basque Words. Tinta. Bản gốc lưu trữ ngày 4 tháng 3 năm 2016. Truy cập ngày 13 tháng 5 năm 2012.
9. Deen (1937:104).
10. Deen (1937:103). Cũng có thể từ trukea tiếng Basque 'trao đổi'

Tài liệu

• Bakker, Peter (1987): "A Basque Nautical Pidgin: A Missing Link in the History of fu", Journal of Pidgin and Creole Languages 2:1, pp. 1–30.
• Bakker, Peter, et alii. (1991): Basque pidgins in Iceland and Canada. Anejos del Anuario del Seminario de Filología Vasca "Julio de Urquijo", XXIII.
• Deen, Nicolaas Gerard Hendrik (1937): Glossaria duo vasco-islandica, Amsterdam; (doctoral dissertation re-printed in 1991 in Anuario del Seminario de Filología Vasca Julio de Urquijo Vol. 25, Nº. 2, pp. 321–426).
• Guðmundsson, Helgi (1979): "Um þrjú basknesk-íslenzk orðasöfn frá 17. öld" in Íslenskt mál og almenn málfræði 1, pp. 75–87.
• Holm, John A. (1989): Pidgins and Creoles. vol. 2 Reference Survey, "Cambridge Languages Surveys", pp. 628–630.
• Hualde, José Ignacio (1984): "Icelandic Basque pidgin", Journal of Basque Studies in America 5, pp. 41–59
• Hualde, José Ignacio (2009): Basque Words.
• Miglio, Viola Giulia (2008): "Go shag a horse!": The 17th-18th century Basque-Icelandic glossaries revisited Lưu trữ 2017-08-08 tại Wayback Machine Journal of the North Atlantic, vol. I, 25-36.
• Yraola, Aitor (1983): "Um baskneska fiskimenn á Norður-Atlantshafi" Saga 21, pp. 27–38.