Siêu lạm phát ở Zimbabwe

Hình Đô la Zimbabwe Dollar với mệnh giá từ 10 đến 100 tỷ được in và phát hành chỉ trong vòng 01 năm

Siêu lạm phát ở Zimbawe chỉ về một giai đoạn siêu lạm phát ở đất nước Zimbabwe từ năm 2007 đến năm 2009 mà đỉnh điểm là vào năm 2009. Siêu lạm phát bắt đầu khi tỷ lệ lạm phát hàng tháng vượt quá 50%. Zimbabwe bắt đầu bước vào kỷ nguyên siêu lạm phát vào tháng 3 năm 2007. Lạm phát chỉ chấm dứt khi quốc gia châu Phi từ bỏ đồng nội tệ của mình vào năm 2009. Cuộc khủng hoảng lạm phát của Zimbabwe cho đến nay ^[1] là cuộc lạm phát tồi tệ thứ hai trong lịch sử, sau cuộc khủng hoảng siêu lạm phát ở Hungary năm 1946, với giá cả tăng gấp đôi sau mỗi 15,6 giờ.^[2] Biểu hiện rõ nhất là việc Ngân hàng Trung ương liên tục phát hành giấy bạc mệnh giá rất cao, tháng 1 năm 2008 phát hành giấy bạc mệnh giá 20 triệu đôla, đến 21 tháng 7 năm 2008 phát hành giấy bạc mệnh giá 100 tỷ đôla.^[3]

Diễn biến

Lạm phát ở Zimbabwe trong thời bình (số liệu chính thức trước tháng 7 năm 2008)[4]
T.gian	Lạm phát	T.gian	Lạm phát	T.gian	Lạm phát	T.gian	Lạm phát	T.gian	Lạm phát
1980	7%	1986	15%	1992	40%	1998	48%	2004	132,75%
1981	14%	1987	10%	1993	20%	1999	56,9%	2005	585,84%
1982	15%	1988	7,3%	1994	25%	2000	55,22%	2006	1.281,11%
1983	19%	1989	14%	1995	28%	2001	112,1%	2007	66.212,3%
1984	10%	1990	17%	1996	16%	2002	198,93%	thg 7, 2008	231.150.888,87%
1985	10%	1991	48%	1997	20%	2003	598,75%	giữa thg 11, 2008	79.600.000.000%

Tháng 8 năm 2006, một đồng dollar Zimbabwe mới đã được đánh giá lại được phát hành tương đương với 1.000 dollar trước kia. Tỷ lệ trao đổi đã giảm từ 24 dollar Zimbabwe cũ trên U.S. dollar (USD) năm 1998 tới 250.000 dollar trước kia hay 250 dollar Zimbabwe mới trên 1 dollar Mỹ theo tỷ giá chính thức,^[5] và ước tính 120.000.000 dollar cũ hay 120.000 dollar Zimbabwe mới 1 dollar Mỹ trên chợ đen,^[6] tháng 6 năm 2007.

Lạm phát đã tăng từ một tỷ lệ hàng năm 32% năm 1998, lên mức ước tính chính thức cao tới 11.200.000.000% vào tháng 8 năm 2008 theo Văn phòng Thống kê Trung ương.^[7] Đây là một tình trạng siêu lạm phát, và ngân hàng trung ương đã đưa ra một đồng tiền 100 tỷ dollar mới.^[8]

Tờ tiền có mệnh giá cao nhất (100 nghìn tỷ đô)

Ở thời điểm tháng 11 năm 2008, các con số không chính thức đưa ra tỷ lệ lạm phát hàng năm của Zimbabwe là 516 nhân 10 mũ 18 phần trăm, với giá cả tăng gấp đôi sau mỗi 1.3 ngày. Tới năm 2005, sức mua của người dân trung bình Zimbabwe đã giảm xuống mức thực tương đương thời điểm năm 1953.^[9] Những người dân địa phương phần lớn phải mua những vật dụng thiết yếu từ các quốc gia Botswana, Nam Phi và Zambia láng giềng.

Tháng 1 năm 2009, Zimbabwe đưa ra đồng tiền giấy $100 nghìn tỷ (10¹⁴).^[10] Ngày 29 tháng 1, trong một nỗ lực đối phó với tình trạng lạm phát của đất nước, quyền Bộ trưởng Tài chính Patrick Chinamasa thông báo rằng người dân Zimbabwe sẽ được phép sử dụng các đồng tiền tệ khác, ổn định hơn (ví dụ Sterling, Euro, Rand Nam Phi và Dollar Mỹ) trong trao đổi, bên cạnh đồng dollar Zimbabwe.^[11]

Ngày 2 tháng 2 năm 2009, RBZ thông báo thêm 12 số không nữa sẽ bị bỏ khỏi đồng tiền tệ, với 1.000.000.000.000 dollar (thế hệ ba) Zimbabwe đổi được một dollar mới. Các đồng tiền mới (thế hệ bốn) được đưa ra với mệnh giá mới Z$1, Z$5, Z$10, Z$20, Z$50, Z$100 và Z$500. Các đồng tiền thế hệ bốn được lưu hành cùng với các đồng thế hệ ba, vẫn được sử dụng cho tới ngày 30 tháng 6 năm 2009.^[12]

Kể từ tháng 2 năm 2009, Chính phủ mới của Zimbabwe đã thiết lập hệ thống giao thương đa tiền tệ trong đó đồng đô la Mỹ được sử dụng phổ biến nhất. Phân bổ ngân sách quốc gia năm 2009, dự toán ngân sách 2010 đều sử dụng đô la Mỹ làm đơn vị tiền tệ. Với việc đô la hóa toàn bộ nền kinh tế, Chính phủ Zimbabwe đã gắn chặt nền kinh tế của họ với chính sách tiền tệ của Mỹ.

Lạm phát tại Zimbabwe đã ổn định sau khi chính phủ cho phép thanh toán bằng đồng đô la Mỹ, tuy nhiên nền kinh tế này lại rơi vào một hoàn cảnh khó khăn đặc biệt khác khi thiếu đô la Mỹ để thanh toán. Điều này đã làm cho rất nhiều người dân tại đây tìm đến Bitcoin như một phương tiện thanh toán thay thế.^[13]

So sánh hàng - tiền

Giá cả leo thang là biểu hiện rõ của lạm phát, cụ thể là ở một số mặt hàng sau đây (thống kê chưa đầy đủ):^{[14][15][16][17][18][19][20][21][22][23][24][25][3]}

STT	Mặt hàng/dịch vụ	Số lượng	Giá cả (đô)	Ghi chú
1	Bánh mỳ	01 ổ	300 tỷ	Từ 500-10.000-10 triệu-15 triệu-600 triệu-700 triệu-2 tỷ-15 tỷ-100 tỷ-300 tỷ đô
2	Trứng	01 khay 30 quả	45 tỷ	Giá niêm yết (chưa đạt đỉnh)
3	Trứng gà	03 quả	100 tỷ	Giá khi đạt đến đỉnh điểm
4	Sữa tươi	01 cốc	3 tỷ
5	Chuối		50 triệu	02 quả có giá 50.000 đô
6	Dầu ăn	01 chai 2 lít	5 tỷ
7	Hạt ngô	01 túi	30 USD
8	Bột ngô	01 yến	45 triệu	Chưa đạt đến đỉnh điểm
9	Khoai tây	01 gói	2 triệu	Chưa đạt đến đỉnh điểm
10	Nhu yếu phẩm	dầu ăn, ngũ cốc, bột mỳ, xà phòng	100 tỷ	Đã được trợ giá
11	Xăng dầu	04 lít	40 triệu	Từ 25 triệu-32,5 triệu-40 triệu
12	Chi tiêu	01 ngày	250-500 tỷ
13	Giấy vệ sinh	02 cuộn	10 triệu	417 đô/01 chiếu, cả gói là 145.750 (2006)
14	Bánh quy	Một gói 10 chiếc	19 tỷ
15	Coca-Cola	04 lon	20 triệu	Giá khi chưa đạt đỉnh điểm
16	Vé xe buýt	01 vé	10 triệu	Riêng tại Thủ đô Harare tốn 100 tỷ đô
17	Tủ lạnh	01 chiếc	10 triệu	Thời điểm lạm phát thấp
18	Hộ chiếu	01 lần thủ tục	24,7 tỷ	Bao gồm cả chi phí bôi trơn
19	Lãi suất cơ bản		600%	Tháng 3/2007

Nguyên nhân

Zimbabwe đầu những năm 1980 đã có những bước phát triển kinh tế đáng kể. Tuy nhiên sang giai đoạn 1990, khi đà ảnh hưởng chính trị của Tống thống Robert Mugabe (lãnh đạo Zimbabwe từ năm 1980) suy yếu, chính quyền của ông bị cáo buộc chìm trong tiêu cực, lợi dụng tham nhũng để duy trì quyền lực.

Đầu những năm 2000, khoảng 4.000 chủ đồn điền da trắng bị tịch thu đất đai, nền nông nghiệp Zimbabwe sụp đổ chỉ trong vòng một đêm. Hai năm sau đó, sản lượng nông sản của quốc gia châu Phi này sụt giảm nghiêm trọng, dẫn tới nạn đói tồi tệ nhất trong vòng 60 năm.

Hậu quả của cuộc cải cách ruộng đất, bắt nguồn từ chính sách cải tổ đất đai của Chính phủ (theo sự chỉ đạo của Tổng thống Robert Mugabe), trong đó những thương gia người da trắng - nguồn lực chính kinh tế của đất nước đã bị Chính phủ cướp đoạt ruộng đất, xua đuổi, trong một cuộc cải cách điền địa, kéo theo đó là nguồn tài trợ của Mỹ và phương Tây. Đất đai chia cho nhiều người nhưng họ không biết cách canh tác. Đất nước lâm vào cảnh thiếu lương thực, siêu lạm phát, kinh tế suy yếu, các dịch vụ công sụp đổ.^[25]

Sau cuộc cải cách ruộng đất vào năm 2005, theo sự hướng dẫn của thống đốc ngân hàng trung ương Gideon Gono, đã bắt đầu những cuộc đàm phán để những người chủ trại da trắng có thể quay lại. Họ chỉ còn khoảng 400 tới 500 người vẫn còn ở lại trong nước, nhưng hầu hết đất đai đã bị tịch thu không còn có thể canh tác được nữa.^[26] Tháng 1 năm 2007, chính phủ thậm chí còn để một số chủ trang trại da trắng ký các hợp đồng thuê đất dài hạn.^[27] Nhưng, chính phủ một lần nữa đảo ngược lại quá trình này và bắt đầu yêu cầu tất cả những người chủ trại da trắng còn lại phải rời đất nước hoặc sẽ phải đối mặt với việc bị bỏ tù.^[28][29]

Để khắc phục đói nghèo và nợ công, ông Mugabe yêu cầu ngân hàng trung ương nước này in thêm tiền để phục vụ nhập khẩu nhu yếu phẩm, dẫn tới lạm phát trầm trọng. Theo Financial Times, lạm phát tại Zimbabwe đạt đỉnh năm 2008, khi giá cả tăng gấp đôi trong 24 giờ, và đồng tiền lạm phát tới 7,9 tỷ %. Tỷ lệ thất nghiệp tăng cao kỷ lục, dịch vụ công đình trệ, nền kinh tế Zimbabwe suy giảm 18% trong năm 2008.

Cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008 đã ảnh hưởng rất nặng nề tới hầu hết các nền kinh tế trên thế giới cộng với nền kinh tế quốc nội yếu kém cùng các khoản nợ công chồng chất khiến Zimbabwe trở thành quốc gia đầu tiên trong thế kỷ 21 chịu siêu lạm phát. Suy yếu kinh tế của Zimbabwe bắt đầu từ năm 1999 lúc đó nước này đang chịu thời kỳ hạn hán dữ dội khiến nền nông nghiệp của quốc gia này bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Trong khi đó, nợ nước ngoài đã tăng từ 11% GDP trong năm 1980 lên 119% GDP trong năm 2011.

Về chính sách điều hành, Chính phủ đã cố gắng tìm cách giảm chi tiêu và thực hiện thanh toán nợ nước ngoài thông qua việc tăng thuế, song đã thất bại do vấp phải các cuộc đình công phản đối của người lao động do đó chính phủ buộc phải in thêm tiền để thanh toán cho các chi phí cũng như trả nợ và hệ quả tất yếu là lạm phát ngày một nghiêm trọng hơn.

Hậu quả

Chỉ trong một thời gian ngắn cơn siêu lạm phát đã biến quốc gia Nam Phi này trở thành một trong những nước nghèo đói của châu lục mặc dù từng được coi là quốc gia triển vọng nhất châu Phi với những tiềm năng kinh tế và các nguồn tài nguyên giàu có.^[30] 80% người lao động rơi vào cảnh thất nghiệp.^[3] Hệ thống giáo dục và y tế tốt của nước này và các ngành khác bị sụp đổ.^[25] Tình trạng thiếu hụt mỗi lúc thêm trầm trọng các loại hàng hóa cơ bản, cùng với tình trạng bất ổn về kinh tế và chính trị xung quanh cuộc bầu cử toàn quốc.^[24] Tại đất nước này, có rất nhiều "tỉ phú" nghèo đói. Có thể nói, nền kinh tế của Zimbabwe bị sụp đổ hoàn toàn dẫn đến phải sử dụng đồng tiền ảo Bitcoin như là một phương tiện thanh toán bất đắc dĩ.

Chú thích

1. Tính đến năm 2013
2. Hyperinflation in Zimbabwe Zimbabwe hyperinflation 'will set world record within six weeks' Sebastien Berger, Southern Africa Correspondent, Telegraph Media Group Limited 5:22PM GMT 13 Nov 2008
3. ^ Đinh Bách (18 tháng 4 năm 2011). “Zimbabwe: Đô la hoá nền kinh tế để kiểm soát siêu lạm phát”. Báo điện tử VnMedia. Truy cập ngày 3 tháng 7 năm 2013.
4. Số liệu trên trang chủ của Ngân hàng Trung ương Zimbabwe
5. “RBZ”.
6. “Zimbabwe Situation”.
7. “Zimbabwe inflation hits 11,200,000”. CNN.com. ngày 19 tháng 8 năm 2008. Truy cập ngày 19 tháng 8 năm 2008.
8. (AFP) – ngày 19 tháng 7 năm 2008 (ngày 19 tháng 7 năm 2008). “Zimbabwe introduces 100-billion-dollar note”. Afp.google.com. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 9 năm 2010. Truy cập ngày 28 tháng 3 năm 2010.
9. Clemens, M. and Moss, T. 2005. Costs and Causes of Zimbabwe's Crisis. Centre for Global Development Lưu trữ 2006-04-06 tại Wayback Machine
10. Paul Lewis and agencies (ngày 16 tháng 1 năm 2009). “Zimbabwe unveils 100 trillion dollar banknote | World news | guardian.co.uk”. London: Guardian. Truy cập ngày 28 tháng 3 năm 2010.
11. Zimbabwe abandons its currency BBC News, ngày 29 tháng 1 năm 2009.
12. “Africa | Zimbabwe dollar sheds 12 zeros”. BBC News. ngày 2 tháng 2 năm 2009. Truy cập ngày 28 tháng 3 năm 2010.
13. “Giá Bitcoin tại Zimbabwe tăng lên 13.500 USD do bất ổn chính trị”.
14. T. Huyền (28 tháng 3 năm 2008). “Những tỷ phú đói ăn ở Zimbabwe”. Báo điện tử VnExpress. Truy cập ngày 3 tháng 7 năm 2013.
15. Song Linh (6 tháng 6 năm 2008). “Zimbabwe lạm phát 2.000.000%”. Báo điện tử VnExpress. Truy cập ngày 3 tháng 7 năm 2013.
16. Phan Anh (31 tháng 7 năm 2008). “Zimbabwe bỏ 10 số không trên đồng 100 tỷ đô la”. Báo điện tử Dân trí. Truy cập ngày 3 tháng 7 năm 2013.
17. Mỹ Hằng (3 tháng 1 năm 2011). “Săn lùng tiền 100 ngàn tỷ của Zimbabwe”. Báo Tiền Phong online. Truy cập ngày 3 tháng 7 năm 2013.
18. “Toàn cảnh thảm họa lạm phát khủng khiếp của Zimbabwe - Tư liệu - VTC News”. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 4 năm 2014. Truy cập ngày 19 tháng 6 năm 2013.
19. Tường Vy (21 tháng 7 năm 2008). “Zimbabwe: 100 tỷ đôla = 1 ổ bánh mì!”. Báo Tuổi Trẻ online. Truy cập ngày 3 tháng 7 năm 2013.
20. Nhật Mai (10 tháng 10 năm 2008). “Lạm phát ở Zimbabwe tăng với tốc độ "tên lửa": 231 triệu %”. Báo điện tử Dân trí. Truy cập ngày 3 tháng 7 năm 2013.
21. “Toàn cảnh thảm họa lạm phát khủng khiếp của Zimbabwe (kỳ II) - VTC News”. Bản gốc lưu trữ ngày 4 tháng 10 năm 2013. Truy cập ngày 19 tháng 6 năm 2013.
22. Thanh Tùng (31 tháng 1 năm 2013). “Ngân sách của Zimbabwe chỉ còn hơn 200 USD”. Báo điện tử Dân trí. Truy cập ngày 3 tháng 7 năm 2013.
23. “vang-24h.com.vn - Tin tức Vàng, Chứng khoán, hàng hóa, Tài chính”. Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 7 năm 2013. Truy cập ngày 19 tháng 6 năm 2013.
24. ^ “Lạm phát ở Zimbabwe đạt mức 2,2 triệu % - Thế giới - VnEconomy”. Bản gốc lưu trữ ngày 31 tháng 10 năm 2012. Truy cập ngày 19 tháng 6 năm 2013.
25. ^ Yến Chi (18 tháng 11 năm 2008). “Cuộc sống ở Zimbabwe, đất nước lạm phát nhất thế giới”. Báo điện tử An ninh Thủ đô. Truy cập ngày 3 tháng 7 năm 2013.
26. Meldrum, Andrew. "As country heads for disaster, Zimbabwe calls for return of white farmers"—The Guardian—ngày 21 tháng 5 năm 2005.
27. Timberg, Craig. "White Farmers Given Leases In Zimbabwe"—Washington Post—Saturday, ngày 6 tháng 1 năm 2007.
28. "Zimbabwe threatens white farmers"—AP—(c/o Washington Post—Monday, ngày 5 tháng 2 năm 2007.
29. Chinaka, Cris. "Zimbabwe threatens white farmers on evictions"—Reuters—ngày 8 tháng 8 năm 2007.
30. “Những hình ảnh ấn tượng về ác mộng siêu lạm phát ở Zimbabwe”. Báo điện tử Nông thôn Ngày nay. 16 tháng 9 năm 2012. Truy cập ngày 3 tháng 7 năm 2013.^{[liên kết hỏng]}

Liên kết ngoài

• Zimbabwe chỉ còn 217 USD trong ngân khố
• Chống lạm phát ở Zimbabwe: Bắt hơn 1.300 doanh nhân
• Toàn cảnh thảm họa lạm phát khủng khiếp của Zimbabwe Lưu trữ 2013-10-04 tại Wayback Machine
• Đô la hóa cứu Zimbabwe thoát siêu lạm phát Lưu trữ 2013-07-18 tại Wayback Machine
• Zimbabwe: Đất nước của siêu lạm phát Lưu trữ 2013-06-03 tại Wayback Machine
• 10 vụ siêu lạm phát tồi tệ nhất trong lịch sử

Error when using {{Inflation}}: |index= (parameter 1), |value= (parameter 2) and |start_year= (parameter 3) must be specified.