Tu chính Hiến pháp Trung Hoa Dân Quốc

Tu chính Hiến pháp Trung Hoa Dân Quốc
Tiêu đề gốc	中華民國憲法增修條文
Quyền hạn	Vùng Tự do Trung Hoa Dân Quốc
Phê chuẩn	22 tháng 4 năm 1991
Hiệu lực	1 tháng 5 năm 1991
Hệ thống	Cộng hòa lập hiến bán tổng thống đơn nhất
Trụ sở	Năm (Hành chính, Lập pháp, Tư pháp, Khảo thí, Giám sát)
Nguyên thủ quốc gia	Tổng thống
Viện	Một viện (Lập pháp Viện)
Quyền hành	Hành chính Viện do Viện trưởng lãnh đạo
Tư pháp	Tư pháp Viện
Định lý phân quyền	Đơn nhất
Đại cử tri đoàn	Không
Lập pháp đầu tiên	Ngày 1 tháng 1 năm 1992 (Quốc dân Đại hội) Ngày 1 tháng 2 năm 1993 (Lập pháp Viện)
Sửa đổi	7
Sửa đổi lần cuối	10 tháng 6 năm 2005
Được ủy quyền bởi	Quốc dân Đại hội
Người ký	438 trong 445 đại biểu còn lại đắc cử năm 1947 ở Đài Bắc
Thay thế	Hầu hết các điều khoản của nguyên Hiến pháp Trung Hoa Dân Quốc

Các Điều sửa đổi, bổ sung Hiến pháp Trung Hoa Dân Quốc
Phồn thể	中華民國憲法 增修條文
Giản thể	中华民国宪法 增修条文
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ Zhōnghuá Mínguó Xiànfǎ Zēngxiū Tiáowén Chú âm phù hiệu ㄓㄨㄥ ㄏㄨㄚˊ ㄇㄧㄣˊ ㄍㄨㄛˊ ㄒㄧㄢˋ ㄈㄚˋ ㄗㄥ ㄒㄧㄡ ㄊㄧㄠˊ ㄨㄣˊ Quốc ngữ La Mã tự Jonghwa Min'gwo Shiannfaa Tzengshiou Tyauwen Wade–Giles Chung¹-hua² Min²-kuo² Hsien⁴-fa³ Tseng¹-hsiu¹ T'iao²-wen² Bính âm Thông dụng Jhonghuá Mínguó Siànfǎ Zengsiou Tiáowún MPS2 Jūnghuá Mínguó Shiànfǎ Tzēngshiōu Tiáuwén Tiếng Khách Gia Latinh hóa Chûng-fà Mìn-koet Hien-fap Chen-siû Thiàu-vùn Tiếng Mân Nam POJ tiếng Mân Tuyền Chương Tiong-hôa Bîn-kok Hiàn-hoat Cheng-siu Tiâu-bûn Tâi-lô Tiong-hûa Bîn-kok Hiàn-huat Tsing-siu Tiâu-bûn

Tu chính Hiến pháp Trung Hoa Dân Quốc, hay gọi đầy đủ là Các Điều sửa đổi, bổ sung Hiến pháp Trung Hoa Dân quốc (tiếng Trung: 中華民國憲法增修條文, Trung Hoa Dân Quốc Hiến pháp Tăng tu điều văn), là bản tu chính hiến pháp cần thiết trong bối cảnh Trung Hoa Dân quốc đặt ở Đài Loan. Văn bản thường đính kèm theo Hiến pháp gốc, có lời mở đầu riêng, và các điều khoản được sắp xếp theo thứ tự khác.^[1]

Từ năm 1991 các Điều sửa đổi, bổ sung là luật cơ bản của Đài Loan, được sửa đổi lần cuối năm 2005.

Đặc điểm

Vùng Tự do

Sau cuộc Nội chiến Trung Quốc, Chính phủ Trung Hoa Dân quốc mất hết sự điều khiển lãnh thổ đại lục, làm việc tổ chức bầu cử toàn quốc khó khăn nên các Điều sửa đổi, bổ sung lập ra Vùng Tự do (chữ Hán phồn thể: 自由地區, Quan thoại Đài Loan: Zìyóu Dìqū, tiếng Phúc Kiến Đài Loan: Chū-iû Tē-khu, tiếng Khách Gia Đài Loan: Chhṳ-yù Thi-khî) để định rõ lãnh thổ và dân số thuộc về chủ quyền thật tế của chính quyền. Chỉ công dân ở Vùng Tự do mới có thể hoàn toàn hành sử các quyền chính trị và công dân, bao gồm quyền bỏ phiếu.

Bầu cử tổng thống trực tiếp

Các Điều sửa đổi, bổ sung quy định Tổng thống do dân Vùng Tự do bầu lên.^[2] Cuộc bầu cử trực tiếp đầu tiên tổ chức năm 1996. Theo nguyên Hiến pháp thì Tổng thống do Quốc dân Đại hội bầu gián tiếp.

Cải cách chính phủ và cải tổ

Các Điều sửa đổi, bổ sung cải tổ chính phủ Trung Hoa Dân Quốc từ chế độ đại nghị thành chế độ bán tổng thống. Quốc dân Đại hội bị giải thể và các quyền hành của cơ quan sau do công dân Vùng Tự do hành sử trực tiếp. Ngũ viện được duy trì, nhưng bây giờ hoạt động giống tam quyền phương Tây hơn.

Trưng cầu ý dân hiến pháp

Sau khi các Điều sửa đổi, bổ sung được phê chuẩn ngày 7 tháng 6 năm 2005, tu chính án hiến pháp hoặc việc thay đổi lãnh thổ đất nước phải được quá nửa cử tri Vùng Tự do phê chuẩn trong cuộc trưng cầu ý dân sau khi được đa số ba phần tư các Lập pháp Viện chấp nhận. Trước kia thì chỉ cần Quốc dân Đại hội phê chuẩn.

So sánh cơ cấu tổ chức

Chế độ chính trị hiện tại do các Điều sửa đổi, bổ sung 2005 quy định.^[3]

Cơ cấu chính phủ	Nguyên Hiến pháp (1947)	Các Điều sửa đổi, bổ sung (2005)
Nguyên thủ quốc gia	Tổng thống và Phó Tổng thống do Quốc dân Đại hội bầu riêng, có nhiệm kỳ 6 năm.	Tổng thống và Phó tổng thống ứng cử chung một liên danh, do công dân Vùng Tự do bầu ra, có nhiệm kỳ 4 năm, giới hạn 2 nhiệm kỳ.
Người đứng đầu chính phủ	Viện trưởng Hành chính viện do Tổng thống đề cử và được Lập pháp Viện phê chuẩn.	Viện trưởng Hành chính viện do Tổng thống bổ nhiệm.
Lập pháp	Chế độ ba viện: Quốc dân Đại hội, Lập pháp viện và Giám sát viện. Đại biểu Quốc dân Đại hội dân cử, có nhiệm kỳ 6 năm Ủy viên Lập pháp viện dân cử, có nhiệm kỳ 3 năm Thành viên Giám sát viện do các Hội đồng địa phương bầu ra, có nhiệm kỳ 6 năm.	Chế độ một viện: Lập pháp viện. Quốc dân Đại hội bị giải thể và những quyền hạn do công dân Vùng Tự do thực hiện trực tiếp. 113 ủy viên Lập pháp viện dân cử, có nhiệm kỳ 4 năm. Giám sát viện chỉ là cơ quan kiểm toán, gồm 29 thành viên do Tổng thống đề cử và Lập pháp Viện phê chuẩn, có nhiệm kỳ 6 năm.
Tư pháp	Đại thẩm phán do Tổng thống bổ nhiệm, có Giám sát Viện phê chuẩn, có nhiệm kỳ suốt đời	15 Đại thẩm phán do Tổng thống bổ nhiệm, có Lập pháp Viện phê chuẩn, có nhiệm kỳ 8 năm
Chính quyền địa phương	Chế độ hai cấp: cấp tỉnh và cấp huyện	Tỉnh được đơn giản hóa, huyện và thành phố của tỉnh trực thuộc Hành chính viện.

Điều khoản

Các Điều sửa đổi, bổ sung được tu chính bảy lần từ thập niên 90.

Tu chính án	Ngày phê chuẩn	Cơ quan phê chuẩn	Ngày hữu hiệu	Tổng thống	Chú thích
1st	Ngày 22 tháng 4 năm 1991	Quốc dân Đại hội khóa I	Ngày 1 tháng 5 năm 1991	Lý Đăng Huy	Các Điều sửa đổi, bổ sung ban hành
2nd	Ngày 27 tháng 5 năm 1992	Quốc dân Đại hội khóa II	Ngày 28 tháng 5 năm 1992
3rd	Ngày 28 tháng 7 năm 1994		Ngày 1 tháng 8 năm 1994
4th	Ngày 18 tháng 7 năm 1997	Quốc dân Đại hội khóa III	Ngày 21 tháng 7 năm 1997
5th	Ngày 3 tháng 9 năm 1999		Ngày 15 tháng 9 năm 1999		Bị Tư pháp Viện bãi bỏ trong Giải thích số 499
6th	Ngày 24 tháng 4 năm 2000		Ngày 25 tháng 4 năm 2000
7th	Ngày 7 tháng 6 năm 2005	Quốc dân Đại hội lâm thời	Ngày 10 tháng 6 năm 2005	Trần Thủy Biển	Hiện hành

Hiện tại các Điều sửa đổi, bổ sung gồm có 12 điều khoản:

• Điều 1: Trưng cầu ý dân về tu chính án hiến pháp và thay đổi lãnh thổ đất nước
• Điều 2: Tổng thống và Phó Tổng thống
• Điều 3: Viện trưởng và Hành chính Viện
• Điều 4: Lập pháp Viện
• Điều 5: Tư pháp Viện
• Điều 6: Khảo thí Viện
• Điều 7: Giám sát Viện
• Điều 8: Lương bổng thành viên Lập pháp Viện
• Điều 9: Chính quyền địa phương
• Điều 10: Quốc sách cơ bản
• Điều 11: Quan hệ lưỡng bờ (các quyền và nghĩa vụ của dân Vùng Tự do với Đại lục)
• Điều 12: Thủ tục sửa đổi hiến pháp

Xem thêm

• Hiến pháp Trung Hoa Dân Quốc
• Điều khoản lâm thời thời kỳ kham loạn động viên
• Chính trị Đài Loan
• Lịch sử Đài Loan từ năm 1945

Tham khảo

1. Office of the president — Constitution of the Republic of China (Taiwan)
2. Presidential and Vice Presidential Election and Recall Act
3. “中華民國憲法與其相關法規彙編 by Hsien-Mo Liao”. Bản gốc lưu trữ ngày 3 tháng 3 năm 2016. Truy cập ngày 17 tháng 4 năm 2020.

Đường dẫn ngoài

• Các Điều sửa đổi, bổ sung Hiến pháp trên Phủ Tổng thống, Trung Hoa Dân quốc (Đài Loan)
• Bản dịch tiếng Anh các Điều sửa đổi, bổ sung Hiến pháp (cải cách 2005)
• Bản dịch Hiến pháp của Taiwan Documents Project
• Ngày hiến pháp và chính phủ lập hiến