Soria

Soria
Escudo de Soria ^(es)
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella y Lleón
Provincia	provincia de Soria
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Soria	Carlos Martínez Mínguez
Nome oficial	Soria (es)[1]
Nome llocal	Soria (es)
Códigu postal	42001–42005
Xeografía
Coordenaes	41°46′N 2°28′W / 41.77°N 2.47°O / 41.77; -2.47
Soria Soria (España)
Superficie	271.8 km²
Altitú	1063 m
Llenda con	Garray, Velilla de la Sierra, Alconaba, Los Rábanos, Golmayo, Cidones, Vinuesa, El Royo, Abejar, Cabrejas del Pinar, Vadillo, Navaleno, Canicosa de la Sierra, Regumiel de la Sierra, Duruelo de la Sierra, Covaleda, Molinos de Duero, Ólvega, Borobia, Noviercas y Sierra de Urbión ^(es)
Demografía
Población	40 096 hab. (2023) - 18 579 homes (2019) - 20 819 muyeres (2019)
Porcentaxe	45.18% de provincia de Soria
Densidá	147,52 hab/km²
Xentiliciu	soriana (femenín singular)[2] sorianes (femenín plural)[2] soriano (xéneru neutru)[2] sorianos (masculín plural)[2] sorianu (masculín singular)[2]
Más información
Prefixu telefónicu	975
Estaya horaria	UTC+01:00
Llocalidaes hermaniaes	Collioure y Meharrize ^(es)

Soria^[3] ye una ciudá de Castiella y Llión asitiada na provincia de Soria.

Historia

Etimoloxía

Soria entró na Historia de la mano de los romanos. Sicasí, nel actual cuetu del Castiellu afayáronse restos d'un asentamientu más antiguu supeditáu, ensin dulda, a la esistencia de Numancia. Bartolomé de Torres, na so Topografía de la ciudá de Numancia, asegura que'l castiellu d'esta ciudá tomó'l nome de Oria d'un caballeru griegu llamáu Dóricu, capitán de los dorios, que llegó a Soria dende Acaya. D'esta noticia deducen dél historiadores que los primeros pobladores de l'actual Soria fueron los dorios. Sicasí, nada a esti respectu acotó l'arqueoloxía y p'otru grupu d'espertos los primeros pobladores de Soria fueron los suevos, que los sos reis, según Tutor y Malu nel so Compendiu historial de los dos Numancias, establecieron nella una de les sos cortes.

Dambes hipótesis cayeron en desusu col pasu del tiempu porque nengún documentu acredítales de manera fidedigna. Paez lóxicu suponer que la pallabra «Soria» deriva de dauria, de la mesma derivada de daurius, esto ye, Duero. A estes versiones, sobre l'orixe del nome de Soria, sumir la de Pedro de Rúa, que deriva Soria de Sarra, nome de la ciudá de Tiru, y de sarranos, los sos moradores, d'onde vien sorianos. Nun llibru d'armes nárrase que cuando Alfonsu VII, l'Emperador reedificó Soria afayóse una gran piedra con un signu grabáu que recordaba a una «S», la cual añadióse al castiellu de Oria y dio l'actual voz Soria.

Nel añu 869, en plena conquista árabe, Soria saltó de nuevu a les páxines de la Historia con motivu del llevantamientu de Solimán ben Abús contra l'emir de Córdoba qu'unvió al so fíu, Al-Hakan, pa encalorar l'alzamientu.

La conquista cristiana

Mientres el sieglu XI convirtióse nun importante enclave estratéxicu pola so situación xunto al Duero y marcó la llende ente los dominios cristianos y musulmanes na denominada «marca del Duero» o «llinia del Duero». A empiezos del sieglu XII, el rei Alfonsu I el Batallador conquistóla definitivamente a los musulmanes (árabes) y repoblóla asitiando la frontera más al sur; asina queda reflexáu na lleenda "Cabeza de Estremadura" nel escudu de Soria, lema impuestu pola denominación que se-y axudicaba a les tierres reconquistaes a los moros polos reis cristianos. Sicasí, Soria siguió siendo un enclave estratéxicu por cuenta de les lluches pol territoriu ente los reinos de Castiella y Lleón (a que la so tutela pasó en 1134), Navarra y Aragón.

Ermita de la Virxe del Mirón.

Alfonsu VIII caltuvo la independencia del Reinu de Castiella gracies a l'ayuda emprestada polos sorianos y, n'agradecimientu, dio a la ciudá una serie de privilexos. En 1195, Sancho'l Fuerte tomó la ciudá y a empiezos del sieglu XIII conoció unu de los sos periodos más florecientes gracies a la so situación fronteriza. El comerciu, en manes de los xudíos, fixo de Soria una ciudá importante. Los xudíos ampliaron l'aljama, asitiada nes llendes del castiellu, y dieron parte de la so riqueza a la ciudá. Según Martel «nel castiellu de Soria, dientro del muriu principal, hai un cuerpu espaciosu nel cual d'antiguo hubo trescientes cases y un templu, que güei dura, anque arruináu. Munches d'estes cases dicen que yeren de xudíos, y aquella población, cola qu'había per fuera, llamábase alhama». En 1266 foi elevada Soria de la categoría de villa a la de ciudá na bulda de Clemente IV.

Casi toles actividaes económiques de la Edá Media soriana xiraben en redol a la llana. Cabecera de delles cañaes reales, Soria controlaba'l esquileo branizu de los sos fatáu y l'unviada del preciáu vellón escontra Burgos y los puertos del norte de la península Ibérica. Esti gran negociu reguláu pola Mesta garantizaba la preeminencia de los propietarios ganaderos: los Llinaxes nobles que controlaben la vida municipal. Como amuesa del so pujanza, Soria consiguió unu de los preciaos puestos de representación ente les 16 ciudaes con derechu a unviar procuradores a les Cortes del reinu de Castiella, y foi sede de della de les sos xuntes. En contrapartida, la inestabilidá política del postreru terciu del sieglu XIV dexó qu'Enrique II la venciera como pagu al mercenariu francés Bertrand Du Guesclin, qu'atopó cola abierta hostilidá d'una población que nun deseyaba abandonar el dominiu real.

Decadencia

En 1492, el decretu d'espulsión de los xudíos, traxo la decadencia económico y social de Soria. Mientres el reináu de los Reis Católicos atayóse la narración histórica de Soria porque tres la unión de los reinos d'Aragón, Navarra y Castiella la ciudá dexó de ser un enclave estratéxicu. Esta situación enllargóse mientres la Edá Moderna, na que'l cayente de la rentabilidá de la ganadería punxo a la ciudá nuna coxuntura de deterioru económicu y demográficu bien grave. Per otra parte, los dirixentes locales de finales del sieglu XVI nun quixeron o nun pudieron sofitar l'atapecíu plan del obispu Acosta pa treslladar la sede de la diócesis d'Osma a Soria, que solliviara en parte la decadencia de la ciudá.

Soria recupera'l so protagonismu estratéxicu-militar na historia d'España cola guerra de Socesión, al defender la causa de Felipe V, y protexer de les pretensiones aragoneses la llinia fronteriza (1706-1707).

En 1808, tres la invasión francesa de la España, constituyóse en Soria una Xunta d'Armamentu y Defensa qu'entamó'l reximientu o Batallón de Numantinos activu nos frentes de Logroño y Sigüenza. El 20 de payares de 1808 les tropes franceses presentáronse a les puertes de Soria y apurriéronse al saquéu. La ciudá quedó en llapaes y hubo qu'esperar a la segunda metá del sieglu XIX por que recuperara los sos índices de población y riqueza.

A la cayida del Antiguu Réxime la llocalidá de constitúi en conceyu constitucional na rexón de Castiella la Vieya, partíu de Soria^[4] que nel censu de 1842 cuntaba con 942 llares y 5400 vecinos.

A finales del sieglu XX^[5] crez el términu del conceyu porque incorpora a Oteruelos y a Pedrajas.

Actualidá

Na actualidá Soria puede definise como una capital pequeña (39.344 habitantes), pero activa gracies a la industria del turismu, que caltién en parte'l so calter histórico y medieval, y rincones, que rezumen esa maxa que sedució a los viaxeros de tolos tiempos. La ciudá trata de rentabilizar la pátina lliteraria dada pol so protagonismu en delles de les Lleendes de Gustavo Adolfo Bécquer (^[6]) o nos versos d'Antonio Machado (^[7]) y Gerardo Diego (^[8]).

Per otru llau les comunicaciones son escases, lo que contribúi al estancamientu de la so crecedera. Les oportunidaes d'estudiu y de trabayu pa los mozos vense amenorgaes. Son munchos los qu'abandonen la ciudá pa estudiar y nun tornen. Los ésitos de los atletes empobinaos pol sorianu Enrique Pascual (Abel Antón, Fermín Cacho, Reyes Estévez) y de los equipos de fútbol y voleibol del Club Deportivo Numancia apurrieron a Soria cierta sonadía deportiva que repercute nel aumentu del númberu de visitantes de fin de selmana. Soria tuvo nestos últimos años un descomanáu ésitu nel deporte español destacando los atletes Abel Antón (bicampeón del mundu de maratón) y Fermín Cacho, oru olímpicu en Barcelona 92.

Lemas

Dellos lemas y títulos daos a Soria son:

"La Bien Noble y Bien Lleal Ciudá de Soria". "Soria Pura, Cabeza de Estremadura". "Soria, La Bien Cantada". "Soria, Ciudá de los Poetes".

Referencies

1. Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
2. «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 30 payares 2022.
3. Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: sorianu, -a, -o
4. Conceyu Códigu INE -42173
5. Ente'l Censu de 1981 y l'anterior
6. Gustavo Adolfo Bécquer: El monte de les ánima (Lleenda de Soria) monte_de_les_%C3%A1nimas
7. Antonio Machado: Campos de Soria [1]
8. Gerardo Diego. Soria. Galería d'estampes y efusiones, Valladolid: Llibros p'amigos, 1923

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Soria.

• Soria n'OpenStreetMap.