Günter Qrass

Günter Qrass
alm. Günter Grass‎
Doğum adı	Günter Wilhelm Grass
Doğum tarixi	16 oktyabr 1927(1927-10-16)[1][2]^[…]
Doğum yeri	Qdansk[6]
Vəfat tarixi	13 aprel 2015(2015-04-13)[3][4]^[…] (87 yaşında)
Vəfat yeri	Lübek, Almaniya Federativ Respublikası[3][6]
Vəfat səbəbi	infeksiya
Uşağı	8[5]
Fəaliyyəti	söz yazıçısı^[d], ssenarist, şair, heykəltaraş, romançı, dramaturq, esseist, avtobioqraf^[d], rəssam, qrafika ustası^[d], illüstrasiyaçı^[d], yazıçı, rəssam-qravürçü^[d], fotoqraf, incəsənət xadimi, librettoçu
Fəaliyyət illəri	1956-cı ildən
Tanınmış əsərləri	Tənəkə təbili
Üzvlüyü	Berlin İncəsənət Akademiyası^[d] (–bilinmir), Kral Ədəbiyyat Cəmiyyəti^[d], Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyası (1970–)
Mükafatları
grass-stiftung.de
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Günter Qrass (alm. Günter Wilhelm Grass‎; 16 oktyabr 1927^[1][2][…], Qdansk^[6] – 13 aprel 2015^[3][4][…], Lübek, Almaniya Federativ Respublikası^[3][6]) — alman yazıçı, heykəltaraş, rəssam, esseist, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1999).

Həyatı

Günter Qrass İkinci Dünya müharibəsinə qədər Almaniya ərazisi olan Dantsiqdə (hazırda Polşanın Qdansk şəhəri) qarışıq ailədə doğulmuşdu. Atası protestant-alman, anası isə katolik polyak idi. Kiçik yaşlarından katolik ənənələri ruhunda tərbiyə edilmişdi.

Gələcək yazıçının yeniyetməlik və ilk gənclik illəri alman tarixinin çətin, mürəkkəb dövrünə düşmüşdü. Təhsil həyatına Dantsiq gimnaziyasında başlayan Günter də əksər həmyaşıdları kimi faşist gənclər təşkilatının — Hitleryugendin üzvü olmuşdu. Evlərindəki "boğucu katolik ab-havasından qurtarmaq üçün" 15 yaşında sualtı qayıqda xidmətə düzəlməyə çalışmışdı. Lakin əvəzində onu əmək batalyonuna yazmışdılar. 17 yaşında isə orduya çağrılmışdı. Uzun illər boyu onun faşist ordusundakı xidmətinin təfərrüatları qaranlıq qalmışdı.

Yalnız 2006-cı ilin avqustunda dünya şöhrətli alman yazıçısının Himmlerin tabeliyindəki elitar Vaffen-SS hissələrində xidmət etdiyi aşkara çıxmışdı. Bu Almaniyada və Polşada böyük qalmaqal yaratmışdı. Həmvətənləri Günter Qrassı saxtakarlıqda, simasızlıq və ikiüzlülükdə, altmış il ərzində bioqrafiyasının ləkəli, utancverici faktlarını cəmiyyətdən gizlətməkdə təqsirləndirmişdilər. Polşanın eks-prezidenti Leh Valensa da daxil olmaqla polyak opponentlər elitar faşist hərbi hissələrində xidmət etmiş şəxsin Qdanskın fəxri vətəndaşı statusuna malik olmasını yolverilməz saymışdılar. Lakin bütün çağırışlara baxmayaraq şəhər əhalisi Qrassın fəxri vətəndaşlıqdan məhrum edilməsinə razılıq verməmişdi. Yazıçı özü Vaffen SS-dəki xidmətini gənclik təcrübəsizliyi ilə əlaqələndirmiş, döyüş əməliyyatlarında iştirak etmədiyini, bir güllə də atmadığını bildirmişdi.

1945-ci ilin aprelində Günter Qrass yaralı halda amerikalılara əsir düşmüşdü. Federativ Almaniyaya qaytarıldıqdan sonra şaxtaçı və bənna kimi çalışmışdı. 1948-ci ildə Drüsseldorf İncənət Akademiyasına daxil olmuş, ardınca Berlin Ali Təsviri Sənət məktəbində heykəltaraşlıq və rəssamlığın sirlərini öyrənməyə çalışmışdı. Bədii yaradıcılığa isə 40-cı illərin sonunda, şeirlə başlamışdı.

Onun 1959-cu ildə çap olunan "Tənəkə təbil" adlı ilk romanı uğurlu alınmışdı. Roman Dantsiq (Qdansk), faşizm və müharibə haqqında idi. Əsərin qəhrəmanı gənc Oskar Matserat ətrafındakı hər şeyə nifrət edir. Onu həyatla bağlayan yeganə tel anasının bağışladığı ucuz təbildir. Oskar bu təbildən ayrılmır, daim çalır. Başqa sözlə desək, həyata, insanlara, hadisələrə münasibətini təbil döyəcləməklə ifadə edir. Təbil çala-çala tribuna önündən keçən bu gənc əslində XX əsr Almaniyasında bütöv bir nəslin ümumiləşdirmiş obrazı idi. Alman rejissoru Folker Şlyondorfun romanın motivləri əsasında çəkdiyi eyniadlı film (1979) Kann festivalının ən yüksək mükafatına — Qızıl Palmaya və ən yaxşı xarici filmlər üçün təsis edilmiş Oskara layiq görülmüşdü.

Dantsiq və 20-30-cu illərin alman gəncliyi müəllifin "Siçan-pişik" (1961) və "İt illəri" (1963) romanlarının da mərkəzində dayanmışdı. "Tənəkə təbil" də əlavə olunmaqla bu əsərləri çox vaxt "Dantsiq trilogiyası" adlandırırlar. Hər üç romanda ictimai tənqid və qrotesk elementləri çox güclüdür.

Günter Qrass müasir alman həyatının problemlərinə də yad deyildir. Onun "İlbizin gündəliyi" (1972), "Kambala" (1977) romanları mövcud cəmiyyətin üzləşdiyi siyasi, mənəvi və əxlaqi problemlərə toxunur. Müəllifin uğurlu əsərləri sırasına tarixi-fantastik "Telqtdə görüş" (1979), "Uydurmalar" (1982) povestlərinin və "Yarasa" (1985) romanının da adları daxil edilə bilər.

Siyasi baxışlarına görə Günter Qrass həmişə sosial-demokratlara rəğbəti ilə seçilmişdir. O, 1982-ci ildən Almaniya Sosial-Demokrat partiyasının üzvləri sırasına daxil olmuşdu. Nə qədər qəribə səslənsə də, Qrass iki Almaniyanın birləşməsinə qarşı çıxan azsaylı alman intellektuallarından biri kimi tanınmışdı. Yazıçı bunu birləşmiş Almaniyanın dünya üçün yenidən hərbi təhlükə mənbəyinə çevrilmək ehtimalı ilə əlaqələndirmişdi.

1999-cu ildə Günter Qrass "çoxmənalı və qorxulu pritçaları ilə tarixin yaddan çıxmış obrazını işıqlandırdığına görə" Nobel mükafatı laureatı olmuşdur. Nobel mühazirəsini çağdaş dünyanın problemlərinə həsr edən yazıçı "qardaşı sosializm o biri dünyaya yola salınandan sonra kapitalizmin nəhənglik maniyasından əziyyət çəkdiyindən" şikayətlənmiş, laureatlara verilən pul mükafatının əslində dinamitdən çıxdığını xatırladaraq ədəbiyyatı həyatda və cəmiyyətdə dinamit rolunu oynamağa yox, daha nəcib və humanist məqsədlərə xidmət etməyə çağırmışdı.

Yazıçı bu məsələdə şəxsi nümunə göstərərək 2001-ci ildə Qdanskda müharibə dövründə itirilmiş, yaxud qənimət kimi ələ keçirilmiş incəsənət əsərlərinin toplandığı birgə alman-polyak muzeyinin yaradılması ideyası ilə çıxış etmişdi. Bəzən ekstravaqant təşəbbüsləri ilə seçilən Qrass 1985-ci ildən başlayaraq alman cazmeni Günter Zammerin caz musiqisinin müşayiəti ilə özünün ifasında bir çox əsərlərinin CD disklərini hazırlayıb yaymaqla məşğul olur.

Uzunmüddətli sükutdan sonra yazdığı "Müdrik xərçəng" (2001) romanında Günter Qrass müasir Almaniyada üzərindən sükutla keçilən mövzuya — Qırmızı ordunun amansız təqiblərinə məruz qalan Rusiya və Şərqi Avropa almanlarının faciəli taleyinə işıq salmağa çalışmışdı.

Günter Qrass xeyli müddət paytaxda deyil, Lübek şəhərində yaşamışdır. O, 2005-ci ildə burada "Lübek ədəbi görüşləri" adlı dərnək yaratmışdır.

Yazıçı 13 aprel 2015-ci ildə Lübekdə vəfat etmişdir.

Əsərləri

Dantsiq triologiyası

• Tənəkə təbili / Die Blechtrommel (1959)
• Pişik və siçan/ Katz und Maus (1961)
• İt illəri / Hundejahre (1963)

Roman və povestləri

• Yerli narkoz altında / Örtlich betäubt (1969)
• İlbisin gündəliyindən/ Aus dem Tagebuch einer Schnecke (1972)
• Dilbalığı / Der Butt (1977)
• Düşüncələr / Kopfgeburten (1982)
• Telqetdə görüşlər/ Das Treffen in Telgte (1979)
• Siçovul/ Die Rättin (1986)
• Mənim yüz illiyim / Mein Jahrhundert (1999)
• Xərcəng yolu/ Im Krebsgang (2002)

Mənbə

• Hanspeter Brode: Günter Grass. Beck, München 1979, ISBN 3-406-07437-5.
• Claudia Mayer-Iswandy: Günter Grass. Deutscher Taschenbuch-Verlag, München 2002, ISBN 3-423-31059-6.

İstinadlar

1. Грасс Гюнтер // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
2. Günter Grass (nid.).
3. http://www.bbc.com/news/world-europe-32285705.
4. Gunter Grass // Encyclopædia Britannica (ing.).
5. https://www.ndr.de/kultur/geschichte/koepfe/Guenter-Grass-Multitalent-und-Moralist,biografiegrass101.html.
6. Catalog of the German National Library (alm.).

Mənbə

• Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.

Xarici keçidlər

Həmçinin bax