Trilussa

Carlo Alberto Salustri
Persona informo
Carlo Alberto Salustri
Naskonomo Romo
Naskiĝo 26-an de oktobro 1871 (1871-10-26)
en Romo
Morto la 21-an de decembro 1950
en Romo, Latio, Italio
Tombo Campo Verano (en) Traduki Redakti la valoron en Wikidata vd
Nacieco Itala
Lingvoj itala • roma dialekto vd
Loĝloko Romo vd
Ŝtataneco Italio (1946–1950)
Reĝlando Italio (1871–1946) Redakti la valoron en Wikidata vd
Alma mater Liceo Classico S. Giuseppe De Merode (en) Traduki Redakti la valoron en Wikidata vd
Partio senpartia Redakti la valoron en Wikidata vd
Profesio
Alia nomo Trilussa • Maria Tegami vd
Okupo poeto
Aktiva en Romo vd
Verkado
Verkoj rom-dialektaj poeziaĵoj
vd Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Trilussa, anagrama pseŭdonimo de Carlo Alberto Camillo Mariano Salustri[1] (Romo, 26a de oktobro 1871 – Romo, 21a de decembro 1950), estis itala poeto, verkisto kaj ĵurnalisto, ĉefe konata pro siaj verkaĵoj en roma dialekto.

Biografio

[redakti | redakti fonton]

Infanaĝo kaj lernado (1871-1886)

[redakti | redakti fonton]

Carlo Alberto Camillo Salustri estis duanaskito de Vincenzo, devena el Albano Laziale, kaj Carlotta Poldi, Bolonjo, tajlorino. Jaron poste, en 1872, ŝia fratino Elisabetta mortis en la aĝo de tri jaroj pro difterio. La ĝenon infanaĝo de la juna Karlo denove trafis du jarojn poste, la 1an de aprilo 1874, pro la morto de lia patro Vincenzo. Carlotta Poldi, post la morto de ŝia edzo, decidis translokiĝi kun malgranda Carlo al strato Ripetta, kie ili restis nur dekunu monatojn, kaj poste transloĝiĝis al la palaco de la markizo Carlo Ermenegildo Del Cinque, la baptopatro de Carlo, en placo de Pietra. Probable estis la markizo Del Cinque kiu konigis al li Filippo Chiappini, roma poeto adepto de Belli; fakte Chiappini, en la soneto Ar marchese Riminigirdo Der Cinque, adresita al la bapto-patro de Carlo Alberto, ŝajnas rilati al Carlotta Poldi kaj lia filo kiam, en la fina triverso, li skribas en la roma dialekto:
"S'aricordi de me: non facci sciupo de la salute sua, ch'adesso è bbona, un zaluto a Ccarlotta e un bacio ar pupo".
("Memoru min: ne ruinigu vian sanon, nun ke ĝi estas bona, saluton al Carlotta kaj kison al la infano").

En lernejo Carlo ne montriĝis multe lernema kaj devis ripeti plurajn studjarojn ĝis kiam en 1886, li eĉ forlasis la regulajn studojn malgraŭ la protestoj de la familianoj.

Komenco de lia aktivado kaj la Steloj de Roma (1887-1890)

[redakti | redakti fonton]
Portreto de Filippo Chiappini, mentoro de Trilussa, kiu insistis, ke li daŭrigu siajn studojn; en letero adresita al lia patrino Carlotta, Chiappini skribas: «Sendu lin por fari ĉi tiun ekzamenon en Rieti, en Terni aŭ en iu alia urbo, kie li ne suferu humiligon, kiu estus dolora por li, kaj reveninte ĉi tie kun sia permesilo, ke li enskribiĝu en Instituto kaj lasu lin studi Kontadon. Kun tri jaroj da instituto li povas preni la teknikan permesilon kaj povas ricevi registaran laborpostenon [...] Ne diru al mi, ke malfruas, ĉar ĝi ne estas vera.» [2]

En 1887, je la aĝo de dek ses jaroj, Carlo prezentis sian komponaĵon al Giggi Zanazzo, dialekta poeto, direktoro de Rugantino, petante ĝian publikigon. La soneto inspirita de tiuj de Belli, titolita La invento de presado, pri la invento de Johano Gutenbergo, rezultigis, pro la lastaj triversoj, kritikon de la tiutempa gazetaro.

Zanazzo konsentis publikigi la soneton, kiu aperis en la eldono de la 30a de oktobro 1887 subskribita ĉe la fundo kun la pseŭdonimo Trilussa. De ĉi tiu unua eldono li komencis fortan kunlaboradon kun la roma gazeto, danke al la subteno kaj instigo de Edoardo Perino, eldonisto de Rugantino, kiu gvidos la junan Trilussa-n eldoni inter 1887 kaj 1889 kvindek poeziaĵojn kaj kvardek unu prozaĵojn.[3]

Inter la multaj poemoj presitaj inter la paĝoj de Rugantino, rikoltis grandegan sukceson la Steloj de Romo, serio de ĉirkaŭ tridek madrigaloj, kiuj honoris iujn el la plej belaj knabinoj de Romo; ĝi estis plena sukceso. Ekde la unua stelo, publikigita la 3an de junio, la poemoj dediĉitaj al la romiaj junulinoj iom post iom fariĝis tiel popularaj, ke ili implikis la tutan redaktistaron de la Rugantino. Pluraj aŭtoroj, kaŝitaj malantaŭ pseŭdonimoj, konkurencis en la verkado de poemoj titolitaj steloj laŭ la linioj de la trilusaj. La populareco de liaj komponaĵoj instigis Trilussa-n elekti dudek el ili kaj post reviziado dum kiu li faris grandajn modifojn al la elektitaj poemoj, li publikigis ilin en sia unua kolekto de poemoj Stelle de Roma. Versi romaneschi, eldonita en 1889 de Cerroni kaj Solaro. Tamen, la subita populareco kunportis la kritikojn de la Belli-anoj, kiuj atakis lin pro la temoj kaj akuzis lin pri uzado de ia roma dialekto iamaniere miksita kun la itala. Inter ili estis la sama Filippo Chiappini, kiu kun la pseŭdonimo de Mastro Naticchia moketis sian lernanton per du poemoj publikigitaj en Rugantino.[3][4]

Post la publikigo de lia unua laboro, kunlaboroj kun la Rugantino malpliiĝis laŭ frekvenco; tamen Trilussa restis forte ligita al la eldonisto Perino, kun kiu li publikigis, en 1890, la almanakon Er Mago de Bborgo. Lunario pe 1890, revivigo de la samnoma almanako kreita en 1859 de la roma poeto Adone Finardi, realigita en kunlaboro kun Francesco Sabatini, artnome Padron Checco, kaj la dezajnisto Adriano Minardi, en arto Silueto. Trilussa verkis por la almanako soneton por ĉiu monato de la jaro, kun aldona ferma komponaĵo kaj kelkaj romdialektaj prozaĵoj.[3][5]

La Donkiĥoto kaj la fabloj modernigitaj (1891-1900)

[redakti | redakti fonton]

La sperto de la lunario ripetiĝis ankaŭ la sekvan jaron kun Er Mago de Bborgo. Lunario pe 1891: ĉi-foje la tekstoj estis ĉiuj de Trilussa, sen la kunlaborado de Francesco Sabatini, sed denove akompanata de la desegnoj de Silueto.[6] Dume la roma poeto kunlaboris kun diversaj gazetoj, eldonante poemojn kaj prozojn en Il Ficcanaso. Populara almanako kun karikaturoj por la jaro 1890, Il Cicerone kaj La Frusta. Sed la plej grava kunlaboro por Trilussa venis en 1891, kiam li komencis verki por la Donkiĥoto de La Manĉo, nacia ĉiutaga gazeto, alternante satirajn artikolojn kiuj celis la politikon de Crispi kaj urbajn kronikojn. Produktado en la ĵurnalo pliiĝis en 1893, kiam la ĵurnalo ŝanĝis sian nomon al Donkiĥoto de Romo, kaj Trilussa, dudek-du-jara, fariĝis parto de la redakta komitato de la gazeto.[3][7]

En la gazeto de Luigi Arnaldo Vassallo naskiĝis inter 1885 kaj 1899, la Trilussa fablisto: estas dekdu modernigitaj fabloj kiuj aperis en la Donkiĥoto; la unua estis La Cecala e la Formica, publikigita la 29an de novembro 1895, kiun Diego De Miranda, la redaktoro de la rubriko Tra piume e strascichi, en kiu la fablo estis publikata, prezentis tiel:

Citaĵo
„ Fabloj antikvaj kun nova moralo. Trilussa, de iom da tempo, ne publikas sonetojn: ne publikas ĉar li studas ilin. Oni dirus ke, akirante la konsciencon de la intelekta matureco, la juna romdialekta verkisto sentas la devon doni la ĝustan mezuron de kion li povas doni, de sia originaleco. Kaj observas kaj provas fari malsame de kiom farita ĝis nun. Kaj havis ideon spritan kaj genian: refari la antikvajn fablojn de Ezopo por meti en ilin la kurantan moralon ”
La tombo de la poeto ĉe la tombejo Verano en Romo

Verkoj

[redakti | redakti fonton]

Inter 1887 kaj 1950 Trilussa publikigis siajn poeziaĵojn:

  • Steloj de Romo. Rom-dialektaj versoj (1889)
  • Er Mago de Bborgo. Lunario pe 1890 (1890)
  • Er Mago de Bborgo. Lunario pe 1891 (1891)
  • Kvardek romaj sonetoj (1894)
  • Aliaj sonetoj. Antaŭita de letero de Isaac de David Spizzichino, uzuristo (1898)
  • Romaj fabloj, Romo, Enrico Voghera, 1901.
  • Caffè-konĉerto, Romo, Enrico Voghera, 1901.
  • Er serrajo, Romo, Enrico Voghera, 1903.
  • Romaj sonetoj, Romo, Enrico Voghera, 1909.
  • Naŭ poemoj, Romo, Enrico Voghera, 1910 (interrete)
  • Romo en 1911: la Ekspozicio vidita en flugo de korvo: ŝercaj sestinoj, Romo, Tip. V. Ferri kaj C., 1911.
  • La rakontoj, Romo, Enrico Voghera, 1913.
  • Homoj kaj Bestoj, Romo, Enrico Voghera, 1914.
  • La vispa Teresa, Romo, eldonejo M. Carra e C., de L. Bellini, 1917.
  • . . . Loĝantaj kaj biskvitaj poemoj Romo, Carra, 1918.
  • La fikcioj de la vivo. Rocca San Casciano, Licinio Cappelli, Eldonisto, 1918.
  • Lupoj kaj ŝafidoj, Romo, Enrico Voghera, 1919.
  • Aĵoj, Romo-Milano, A. Mondadori, 1922.
  • La sonetoj , Milan, A. Mondadori, 1922.
  • La Gente, Milano, A. Mondadori, 1927.
  • Picchiabbò, ossia La moje der ciambellano: spupazzata dall'autore stesso, Romo, Edizioni d'arte arte Fauno, 1927.
  • Libro n. 9, Milano, A. Mondadori, 1930.
  • Vivu Trastevere: poemoj, skizoj, historio de la festivalo "de nojantri", diversaĵoj, Trilussa kaj aliaj, Romo, Casa edit. Autocultura, 1930.
  • La blanka porketino, Milano, A. Mondadori, 1930.
  • Jupitero kaj la bestoj, Milano, A. Mondadori, 1932.
  • Cento favole, Milano, A. Mondadori, 1934.
  • Libro muto, Milano, A. Mondadori, 1935.
  • La fabloj, Milano, A. Mondadori, 1935.
  • Ducent sonetoj, A. Milano, Mondadori, 1936.
  • Ses rakontoj de Trilussa: komentita de Guglielmo Guasta Veglia (Guasta), Bari, Tip. Laterza kaj Polo, 1937.
  • Mamma primavera: rakontoj de Trilussa: kun komentario de Guglielmo Guasta Veglia: desegnoj de Giobbe, Bari, Tip. Laterza kaj Polo, 1937.
  • La spegulo kaj aliaj poemoj, Milano, A. Mondadori, 1938.
  • Sincereco kaj aliaj fabloj malnovaj kaj novaj, Milano, A. Mondadori, 1939.
  • Akvo kaj vino, Romo, A. Mondadori (Tip. Romia Laboristo), 1945.
  • Prozo de Rugantino kaj Don Quixote kaj alia prozo, de Anne-Christine Faitrop Porta, 2 vols., Romo, Salerno, 1992. ISBN 88-8402-105-7 .

Notoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ↑ Kelkaj biografiistoj kiel Claudio Rendina aldonas Marianum kiel kvara nomo (Rendina, p. 19)
  2. ↑ Jannattoni & p. 42 Jannattoni 1979
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Felici e Costa Cronologia (1887-1890), pp. LXXXIII-LXXXVII
  4. ↑ Felici e Costa Poesie sparse, pp. 1692-1693
  5. ↑ Felici e Costa Poesie sparse, p. 1720
  6. ↑ Felici e Costa Poesie sparse, pp. 1722-1723
  7. ↑ Felici e Costa Cronologia (1891-1900), pp. LXXXVII-XCIX

Bibliografio

[redakti | redakti fonton]
  • Trilussa, Poesie, a cura di Claudio Rendina, Milano, Newton Compton, 1994.
  • Trilussa, Tutte le poesie, a cura di Lucio Felici e Claudio Costa, Milano, Arnoldo Mondadori Editore, 2012.
  • Livio Jannattoni, Roma fine ottocento. Trilussa dal madrigale alla favola, Roma, Newton Compton, 1979.
  • Mario Corsi, Ecco Trilussa, Roma, Cosmopolita, 1945.
  • Giuseppe D'Arrigo, Trilussa: il tempo, i luoghi, l'opera, Roma, Arti Grafiche Scalia, 1968.

Eksteraj ligiloj

[redakti | redakti fonton]
Bibliotekoj