Mary Blair

Mary Blair

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakMary Browne Robinson
JaiotzaMcAlester, 1911ko urriaren 21a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
BizilekuaLos Angeles
New York
Soquel
Lehen hizkuntzaingelesa
HeriotzaSoquel, 1978ko uztailaren 26a (66 urte)
Heriotza moduaberezko heriotza: garuneko odoljarioa
Familia
Ezkontidea(k)Lee Blair  (1934ko martxoaren 3a -
Hezkuntza
HeziketaSan José State University (en) Itzuli
Chouinard Art Institute (en) Itzuli
(1931 - 1933)
Hizkuntzakingelesa
Irakaslea(k)Pruett Carter (en) Itzuli
Morgan Russell
Millard Sheets (en) Itzuli
Jarduerak
Jarduerakilustratzailea, margolaria eta concept artist (en) Itzuli
Enplegatzailea(k)Iwerks Studio (en) Itzuli  (1930(e)ko hamarkada -  1930(e)ko hamarkada)
Metro-Goldwyn-Mayer cartoon studio (en) Itzuli  (1938 -  1940)
Walt Disney Studios  (1940ko apirilaren 11 -  1941eko ekainaren 13a)
Walt Disney Studios  (1941eko abuztuaren 8a -  1953ko otsailaren 1a)
Jasotako sariak
IMDB: nm0086304 Discogs: 2848494 Find a Grave: 92762161 Edit the value on Wikidata

Mary Blair, sortzez Mary Browne Robinson (McAlester, Oklahoma, AEB, 1911ko urriaren 21a - New York, 1978ko uztailaren 26a) estatubatuar artista, animatzaile eta diseinatzailea izan zen. Artearen eta animazioaren ekoizpenean nabarmendu zen The Walt Disney Company-rentzat, eta artearen kontzeptua marraztu zuen Alice in Wonderland,(Alizia Lurralde Miresgarrian) Peter Pan, Song of the South (Hegoaldeko Kanta) eta Cinderella (Errauskine) besteak beste.[1]Blair-ek atrakzio iraunkorretarako pertsonaien diseinuak ere sortu zituen, hala nola Disneyland's It's a Small World (Mundu txikia da) El Rio del Tiempo-ren jai-eszena Epcoteko Munduko Eskaparatean Mexiko-ko pabiloian, eta mosaiko erraldoi bat Disney-ren Modern Resort barruan. Bere lehen garaietako haurrentzako hainbat liburu ilustratuk nprimatuta jarraitzen dute, hala nola I Can Fly (Hegan egin dezaket) Ruth Krauss-ek eginda. Disney Legends-en taldean induzitu egin zuten Blair, 1991n.

Haurtzaroa eta ikasketak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mary Browne Robinson 1911ko urriaren 21ean jaio zen, McAlester-en (Oklahoma), eta Texasera joan zen bizitzera, ume txikia zela, eta, geroago, Morgan Hill hirira (Kalifornia) 1920ko hamarkadaren hasieran.[2] San Jose Estatu Unibertsitatean graduatu ondoren, han ikasita 1929 eta 1931 artean, Mary-k beka bat irabazi zuen Los Angeles-eko Chouinardeko Arte Instituturako,[3] non Pruett Carter, Morgan Russell eta Lawrence Murphy bezalako artistakzeuden irakasleen artean. Chouinarden 1933an graduatu zen. 1934an, unibertsitatea bukatu eta gutxira, beste artista batekin ezkondu zen, Lee Everett Blair-ekin (1911ko urriaren 1a – 1993ko apirilaren 19a). Bera zen Preston Blair animatzailearen (1908–1995) koinata. Lee senarrarekin batera, Kaliforniako Akuarela Eskolako[4] kide bihurtu zen eta berehala egin zen ezagun kolorista eta diseinatzaile irudimentsua izateagatik.

Ibilbidea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Animazio industrian Blair-en lehen lan profesionala animatzaile gisa izan zen Metro-Goldwyn-Mayer-ekin. Laster alde egin eta Lee Blair-ekin elkartu zen Ub Iwerks estudioan, Disney-ra joan aurretik. 1930eko hamarkadan California Water-Color Society berritzailearen parte ere bazen.

Blair-ek Walt Disney Animation Studios-ekin bat egin zuen —hasieran nolabaiteko errezeloz— 1940an, eta artean lan labur bat egin zuen Dumbo-rentzat, Lady and the Tramp (Dama eta Arlotea) bertsio goiztiar bat, eta Fantasia-ren bigarren bertsio bat, "Baby Ballet" izenekoa, laurogeita hamarreko hamarkadaren amaierara arte kaleratu ez zena. Denboraldi baten ondoren, Blair-ek estudioa uztea erabaki zuen 1941ean, artistikoki murriztuta eta eman zioten lanarekin gustura ez zegoela sentituz.

Denboraldi labur batez estudiotik aldenduta egon ondoren, Blair Hego Amerikako hainbat herrialdetara joan zen Walt Disney, Lillian Disney eta beste artista batzuekin, Franklin D. Roosevelt presidentearen Auzoko Ona politikaren parte gisa egindako ikerketa bira batean. Biran zehar, Blair Hego Amerikako hainbat eszenatoki eta pertsona bere estiloan harrapatzeko gai izan zen. Bere kolore eta forma erabilerak Disney txunditu zuen eta Saludos Amigos (Agur Lagunok)eta The Three Caballeros (Hiru Zaldunak) film luze animatuetarako arte ikuskatzaile izendatu zuelarik.[5] Blair-ek bidaian ezagututako haurren margoak artearen kontzeptu eta inspirazio gisa geroago erabiliko ziren Disneyland-erako Mundu Txikia atrakziorako.[6]

Blair-ek 1943an hasi zuen lehen aldiz animazioa eta koloreen diseinua film nagusietan, eta hamarkada oso batez jarraitu zuen Disney-rentzako film animatuetan lanean. Hala ere, hori ez zuten asko ospatuko beste batzuek, haren ondoan lan egiten zuten animatzaile askok arazoak baitzituzten bere 2D margolanak bizitzara eramateko, eta askok nahastuta ziruditen bere koloreen erabilerarekin. Hala eta guztiz ere, bere animaziozko lana ez zen han amaitu, hala ere, horren ondoren, hainbat pakete filmetan lan egin zuen, Fun and Fancy Free,(Dibertsioa eta Fantasía Askea) filmetan izan ezik, eta partzialki animatutako bi filmetan —Song of the South eta So Dear to My Heart (Hegoaldeko Kanta eta Nire Bihotzean hain Maite) 1950eko hamarkadaren hasieran Disney-ren estudiorako denbora lanpetsua izan zen, ia urtero ateratako film animatuarekin. Mary Blair-i kolore estiloa aitortu zioten (1950),Cinderella (Errauskine) Alice in Wonderland (1951) (Alizia Lurralde Miresgarrian) eta Peter Pan (1953) filmetan, eta bere artearen kontzeptuaren eragin artistikoa indartsu sentitzen da film horietan, baita animatutako hainbat film laburretan ere, tartean Susie the Little Blue Coupe (Susie Topa txiki Urdina) eta The Little House,(Etxe Txikia) aldian diseinatu zituen. Mary Blair-en lanaren zati bat, bereziki So Dear to My Heart,(Nire bihotzean Hain Maite) lanean, edredoietan inspiratu zen. Walt Disney-ri idatzitako gutun batean, Blair-ek So Dear to My Heart lanean edredoiak txertatzeko interesa eztabaidatu zuen: "Badirudi edredoiak egitea arte bat dela herrialde honetan orain, eta horrek balio handiagoa ematen dio gure irudian adierazpide gisa erabiltzeari".[7]

Peter Pan amaitu ondoren, Blair-ek Disney-ri uko egin zion eta diseinatzaile grafiko independente eta ilustratzaile gisa lan egin zuen, Nabisco, Pepsodent, Maxwell House, Beatrice Foods eta beste enpresa batzuentzako publizitate kanpainak sortuz. Simon & Schuster argitaletxearentzako Little Golden Books (Urrezko Liburu Txikiak) ere ilustratu zituen, horietako batzuk gaur egun inprentan daudela, eta Radio City Music Hall-erako Gabon eta Pazko antzerki - dekoratuak ere diseinatu zituen. Blair-ek diseinu grafikoan eta animazioan lan egiteaz gain, Bonwit Teller-entzat (luxuzko denda kate bat N.Y.en) diseinatzaile gisa ere lan egin zuen eta antzerki dekoratuak sortu zituen.

Walt Disney-k eskatuta, Blair Disney-ren "mundu txiki bat" Disney-ren atrakzio berrian hasi zen lanean.[8] Jatorrian, Pepsi-Colak babestutako pabiloi bat, UNICEFi 1964ko New Yorkeko Munduko Azokan, mesede egiten ziona, Azoka itxi ondoren Disneyland-era eraman zuten, eta geroago Erresuma Magikoan erreplikatu zen Walt Disney World Resort-en, baita Disneyland Tokyo-n, Paris-eko eta Hong Kong Disneyland-en ere. Atrakzio honek kritikak eta onarpena jaso bazituen ere, Blairren formaren, kolorearen eta motibo kulturalen erabilera ausarta aintzat hartzen eta ospatzen jarraitzen dute.[9][10]

Disney-ko parkeetan, hoteletan eta Disney-k Kalifornia-tik Florida-ra dituen beste atrakzio batzuetan erakutsiko liratekeen muralak sortu zituen Blairrek. Mural horiek margotuta egoteaz gain, batzuk azulejuz apainduta zeuden.

1966an, Dr. Jules Stein filantropoak Walt Disney kontratatu zuen Kaliforniako Unibertsitatean (Los Angeles) ireki berri zuen Eye Institute-rako zeramikazko murala sortzeko. Mary Blair-ek diseinatu zuen Stein Doktorean Kirurgia Pediatrikoko itxaron gelarako murala. Stein. Waltek muralerako aukeratu zuen gaia Blair-ek diseinatutako "Mundu txiki bat da" atrakzioa izan zen. 1967an, Blair-ek horma-artea sortu zuen Tomorrowland pasealekurako. Antzeko zeramikazko bi horma-irudiak inguratu zuten sarrerako korridorea. Adventure Thru Inner Space-ri buruzko murala 1987an estali zen Star Tours-en irekierarekin; bestea, berriz, bere lekuan egon zen 1998ra arte, Rocket Rods-ek, Circle-Vision 360° ordezkatu zuenean eta mural berri bat gai berria islatzeko diseinatu zenean. 90-foot-high (27 m) oineko altuera (27 ) duen horma-irudi baten diseinua Disney's Modern Resort hoteleko (Walt Disney World) puntu fokala da oraindik ere, eta 1971n egin zen resort-aren inauguraziorako.

Mary Blair-ek Walt Disney-ren ohar txartelen serieak ere egin zituen Hallmark-entzat. 1968an, Blair kolore diseinatzaile gisa akreditatu zuten How To Succeed In Business Without Really Trying ( Nola arrakasta izan negozioan, benetan saiatu gabe) filmean. Azkenean, Blair Washington-era joango zen Lee Blair-en karrera militarragatik, eta gero New Yorke-ko Long Islanden zuen estudiora itzuliko zen.

Filmografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mary Blair-ek film hauetan egin zuen lan:

Blair dazlea ere izan zen:

  • Walt Disney's Wonderful World of Color (Walt Disney-ren kolorezko mundu zoragarria)
  • Once Upon a Wintertime (Behin bateko neguan)

Heriotza eta kultur ondarea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mary Blair Kaliforniara bueltatu zen, eta garuneko odoljario batek jota hil zen Soquel-en, Kalifornian,[11] 1978ko uztailaren 26an, 66 urte zituela.[12] Haren heriotza, ziurrenik, alkoholismo zorrotzak eragin zuen.[13]

1991n, Disney-ren kondaira bezala ohoratu zuten.[14] Hil ostean ere, ASIFA-Hollywood-eko Winsor McCay saria jaso zuen 1996an, Disney-ko beste bi animatzailerekin batera.

Disneyrekin zuen elkartetik kanpo sortu zuen arte fina eta ilustratzaile lana oso ezaguna ez den bitartean, Blair-en kolore diseinu ausart eta berritzaileak gaur egungo diseinatzaile eta animatzaile garaikide asko inspiratzen ditu oraindik. Google-ren doodle bat 2011ko urriaren 21ean sortu zen, bere jaiotzaren mendeurrena ospatzeko. Doodle-k Mary bezalako ilustratzaile baten irudia aurkezten zuen, bere marrazki bizidunen mundu ezaguna osatzen zuten eredu eta forma soilez inguratua.[15] Simon & Schusterrek Pocket Full of Colors(Kolorez beteko Poltsikoa) argitaratu zuen, Mary Blair-ri buruzko irudi liburuaren biografia bat, 2017ko abuztuan. Amy Guglielmo-k eta Jacqueline Tourville-k idatzi zuten liburua, eta Brigette Baranger-ek ilustratu zuen, behin Disney-n artista gisa lan egin zuenak.

Mary Blair-i Walt Disney-ri arte-estilo modernistak sartu izana eta horiek aztertzeko kolore primarioak erabili izana aitortu diote, kontraste bizia sortzeko eta irudikatzen ari diren irudiari berezkoak ez zaizkion koloreak sortzeko.[16]

Blair-en artelana The Colors of Mary Blair (Mary Blair-en Koloreak) artelanean erakutsi zuten Arte Garaikideko Museoan, Tokion, 2009ko uztailean. 2014ko martxoaren 13tik irailaren 7ra, Magic, Color, Flair: The World of Mary Blair (Magia, Kolorea, Estiloa: Mary Blair-en Mundua) erakusketa Walt Disney Familiaren Museoan izan zen ikusgai, San Francisco Presidio, Kalifornian.[17]

2022an, Blair-en mural bat agertu zen bere jaioterrian, McAlester-en, Oklahoman. Carmen Taylor bertako artistak margotutako horma-irudiak Blair irudikatzen du, mahats fantastikoz eta urrezko kronometro batez inguratuta; Cinderella (1950) (Errauskina) eta Alice in Wonderland (Alizia Lurralde Miresgarrian)(1951) lanei buruzko erreferentziak dira, hurrenez hurren. Murala Honey Beene boutiquearen ondoan dago, McAlester-en erdian.

Blair-en irudikapen bisual bat dago Disneyland-en It's A Small World-en atrakzioan Eiffel dorrearen erdibidean dagoen neskato bihurtu da, globo bati eusten.[18]

Artelan hautatuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Blair, Mary (1941), Street Market Card, South America (Kale merkatu txartela, Hego Amerika)
    Blair, Mary (1941), Street Market Card, South America (Kale merkatu txartela, Hego Amerika)
  • .(Mosaikoa. Garaiko Resorta)
    Blair, Mary. (1971). «Mosaic» Contemporary Resort. Disney..(Mosaikoa. Garaiko Resorta)
  • Concept art for "It's a Small World" by Mary Blair. On display at the Disneyland Hotel. (Arte konzeptuala Mundu Txiki Bat da- rentzat. Disneyland-eko Hotelean erakusgai)
    Concept art for "It's a Small World" by Mary Blair. On display at the Disneyland Hotel. (Arte konzeptuala Mundu Txiki Bat da- rentzat. Disneyland-eko Hotelean erakusgai)

Lanak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Blair, Mary; McHugh, Gelolo. (2010). Baby's House. in: Little Golden Books. Simon & Schuster ISBN 978-0-375-85460-6... (Haurtxoaren Etxea Urrezko liburu txikietan)
  • Blair, Mary; Krauss, Ruth. (1992). I Can Fly. in: Little Golden Books. Simon & Schuster ISBN 0-307-00146-6... ( Hegan egin neike Urrezko liburu txikietan)
  • Blair, Mary; Lloyd, Norman. (1955). The New Golden Song Book. Golden Press.. ( Urrezko Kanta Liburua Berria)

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «Mary Blair» The Art of Disney Animation. Canal blog 2009-01-18..
  2. ↑ Taylor, Robert. (March 10, 2014). «Walt Disney Museum exhibit focuses on bold colorful world of Mary Blair» San Jose Mercury News.
  3. ↑ «MAGIC, COLOR, FLAIR: the world of Mary Blair» waltdisney.org.
  4. ↑ Canemaker, John. «About Mary Blair» www.magicofmaryblair.com/.
  5. ↑ (Ingelesez) Cook, Greg. (2016-02-15). «Modernist Cute: Mary Blair's Art For 'Dumbo,' Golden Books, 'It's A Small World'» www.wbur.org.
  6. ↑ (Ingelesez) Schmidt, Chuck. (2014-04-23). «Disney's It's a Small World can trace its roots to famous trip to South America in 1941» silive.
  7. ↑ Brown, Bronwen. (2006). «A Companion to Contemporary Art since 19452006334Edited by Amelia Jones. A Companion to Contemporary Art since 1945. Oxford and Malden, MA: Blackwell 2006. xx + 628 pp. £60/$89.95 (hbck); £19.99/$39.95 (pbck), Txantiloi:Text: 1 4051 0794 4 Blackwell Companions in Art History» Reference Reviews 20 (6): 50–51.  doi:10.1108/09504120610687416. ISSN 0950-4125..
  8. ↑ Brooks, Katherine. (March 22, 2014). «One Of Disney's Most Influential Female Artists Finally Gets Her Due» The Huffington Post.
  9. ↑ (Ingelesez) «Designing "it's a small world" - Song by the Sherman Brothers» Designing Disney.
  10. ↑ Nooshin, Laudan. (2004). «Circumnavigation with a Difference? Music, Representation and the Disney Experience: "It's a Small, Small World"» Ethnomusicology Forum 13 (2): 236–251.  doi:10.1080/1741191042000286239. ISSN 1741-1912..
  11. ↑ Taylor, Robert. (March 10, 2014). «Walt Disney Museum exhibit focuses on bold colorful world of Mary Blair» San Jose Mercury News.
  12. ↑ Disney Plus. (2022-03-20). The Art of Disney Legend Mary Blair | Women's History Month | Disney+. (Noiz kontsultatua: 2024-10-22).
  13. ↑ «Soquel Artist Mary Blair Finally Gets Her Due - SantaCruz.com» www.santacruz.com.
  14. ↑ «Mary Blair» IMDb.
  15. ↑ Neild, Barry. (21 October 2011). «Google doodle celebrates influential Walt Disney artist Mary Blair» The Guardian (UK).
  16. ↑ «MAGIC, COLOR, FLAIR: the world of Mary Blair» www.waltdisney.org/.
  17. ↑ (Ingelesez) «Walt Disney Museum exhibit focuses on bold colorful world of Mary Blair» The Mercury News 2014-03-10.
  18. ↑ Five Things You Might Have Missed in 'it's a small world' at Disneyland Park. April 2014.

Bibliografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Canemaker, John. (2003). The Art and Flair of Mary Blair: An Appreciation. Disney Press ISBN 0-7868-5391-3... (Mary Blair-en Artea eta Estiloa: Balioespen bat)
  • Clark Potter, Miriam. (1953). The Golden Book of Little Verses. Simon & Schuster.. ( Bertso Txikien Urrezko Liburua)

Bibliografia osagarria

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Johnson, Mindy; Foray, Ekaina 2017, Ink & Paint: the women of Walt Disney's animation (Tinta eta Pintura: Walt Disney-ren animazioaren emakumeak)
  • Nathala Hollt, The Queens of Animation (Animazioaren Erreginak), Little Brown, 2019.  ISBN 9780316439152

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Animation