Douglas XB-42 Mixmaster

XB-42 Mixmaster

XB-42 w locie
Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Douglas Aircraft Company
Typ	Samolot bombowy
Konstrukcja	metalowa
Załoga	3
Historia
Data oblotu	1944
Wycofanie ze służby	1949
Liczba egz.	2
Dane techniczne
Napęd	2 × silniki widlaste Allison V-1710
Moc	2 × 1,300 kW
Wymiary
Rozpiętość	21,49 m
Długość	16,36 m
Wysokość	5,74 m
Powierzchnia nośna	51,6 m²
Masa
Własna	9475 kg
Startowa	15 060 kg
Uzbrojenia	4 × km 12,7 mm do 4,536 kg bomb
Osiągi
Prędkość maks.	660 km/h
Prędkość przelotowa	505 km/h
Zasięg	2900 km (bojowy) 8700 km (maksymalny)
Dane operacyjne
Multimedia w Wikimedia Commons

Douglas XB-42 Mixmaster – eksperymentalny samolot bombowy zaprojektowany w amerykańskich zakładach Douglasa w 1943 jako prywatna inicjatywa tego przedsiębiorstwa^[1]. Pomimo niebywałych, jak na swoje czasy, osiągów^[2] (jest to najszybszy w historii bombowiec z napędem tłokowym^[3]) samolot nie wszedł do produkcji seryjnej, głównie z powodu zakończenia II wojny światowej i opracowania nowej technologii, jaką były silniki odrzutowe^[2]. Nazwa Mixmaster nawiązuje do dużych łopat śmigieł, które kojarzyły się z mikserem kuchennym o takiej nazwie^[4]. Mixmastera początkowo zaplanowano jako samolot szturmowy, ale jeszcze w czasie prac projektowych zmieniono jego przeznaczenie na bombowiec^[4][2]. Zbudowano tylko dwa egzemplarze, z czego pierwszy prototyp rozbił się 16 grudnia 1945 roku^[5], drugi (przemianowany na XB-42A) służył jako latające laboratorium do testowania silników odrzutowych 19XB-2A, obecnie znajduje się w National Air and Space Museum w Waszyngtonie^[6]. Bazując na XB-42, zaprojektowano także Douglas XB-43 Jetmaster, który był pierwszym amerykańskim bombowcem o napędzie odrzutowym^[7]. Planowano także konstrukcję wersji cywilnej, pasażersko-transportowej, ale projekt ten nie wyszedł poza fazę pierwszych studiów. Otrzymał tymczasową nazwę DC-8, która w późniejszym czasie została użyta ponownie na oznaczenie innego samolotu transportowego, Douglas DC-8^[8].

Historia

Na początku 1943 roku zespół projektowy pod kierownictwem Eda F. Burtona rozpoczął prace nad projektem dwusilnikowego bombowca zdolnego osiągnąć prędkość ponad 400 mil na godzinę (640 km/h), o udźwigu 2000 funtów (900 kg) i zasięgu 2000 mil (3200 km). Był to bardzo oryginalny projekt, w którym obydwa silniki umieszczono całkowicie w kadłubie, co znacznie polepszyło właściwości aerodynamiczne samolotu, dając mu „czyste” skrzydła. Projekt przedstawiono United States Army Air Forces w maju 1943 roku jako prywatną inicjatywę firmy^[1].

Nowy samolot przyjęto entuzjastycznie i 25 czerwca 1943 Douglas otrzymał kontrakt AC40188 na zbudowanie dwóch latających prototypów i jednego modelu statycznego. Początkowo nowy samolot zaklasyfikowano jako samolot szturmowy i nadano mu oznaczenie XA-42 (eXperimental Attack – eksperymentalny, szturmowy)^[9]; w tej fazie planowano trzy warianty uzbrojenia szturmowca – szesnaście karabinów maszynowych 12,7 mm lub armatę 75 mm i dwa karabiny maszynowe, lub dwa działka 37 mm (we wszystkich wariantach uzbrojenie miało być umieszczone w nosie)^[5]. 26 listopada oznaczenie samolotu zmieniono na XB-42 (eXperimental Bomber – eksperymentalny, bombowy), zdecydowano bowiem, że samolot lepiej rokuje jako średni bombowiec^[9].

Pierwsza makieta XA-42/XB-42 powstała we wrześniu 1943 roku. Po jej obejrzeniu USAAF zdecydowały się na kontynuację projektu i zatwierdziło budowę dwóch pierwszych prototypów. Budowa pierwszego z nich (numer seryjny 43-50224) została zakończona w maju 1944 roku^[9], a pierwszy lot odbył się 6 maja^[10].

Opis konstrukcji

Wersja z pojedynczą owiewką kabiny

XB-42 był dwusilnikowym średniopłatem o konstrukcji całkowicie metalowej, napędzanym przez dwa trójłopatowe śmigła w konfiguracji przeciwbieżnej znajdujące się z tyłu kadłuba i pchające samolot^[10].

Napęd stanowiły dwa silniki widlaste Allison V-1710-125 o układzie V-12, chłodzone cieczą i zamontowane obok siebie za kabinami załogi; każdy napędzał jedno śmigło. Wloty powietrza potrzebnego dla chłodnic silników znajdowały się na krawędzi natarcia skrzydła, blisko kadłuba. Prawy silnik napędzał tylne śmigło, a lewy – przednie. Pod ogonem znajdował się dolny statecznik pionowy, którego dodatkowym zadaniem była ochrona śmigieł przed ewentualnym uderzeniem w ziemię przy starcie i lądowaniu^[10].

Samolot miał podwozie trójkołowe z kołem przednim oraz skrzydło laminarne z podwójnymi klapami na wewnętrznej części krawędzi spływu i lotkami na części zewnętrznej^[10]. Załogę stanowiły trzy osoby: nawigator/bombardier, znajdujący się w przeszklonym nosie samolotu, oraz pilot i drugi pilot, siedzący w jednej kabinie, ale przykrytej dwiema osobnymi owiewkami kroplowymi^[10].

Uzbrojenie obronne stanowiły dwie zdalnie sterowane wieżyczki, każda wyposażona w dwa karabiny maszynowe 12,7 mm, które znajdowały się na krawędzi spływu skrzydła, pomiędzy klapami a lotkami. Kiedy wieżyczki nie były używane, wciągano je do wnętrza skrzydła. Pole ostrzału wynosiło ±25° w płaszczyźnie poziomej i +30°/-15° w płaszczyźnie pionowej. Sterowane były przez drugiego pilota, celownik znajdował się z tyłu owiewki jego kabiny. Pole ostrzału było raczej ograniczone, ale uważano, że duża prędkość bombowca czyniła atak z innej strony niż od tyłu bardzo mało prawdopodobnym^[10].

W dużej komorze bombowej mieścił się ładunek czterech bomb 2000-funtowych (908 kg), przy częściowo otwartym luku bombowym Mixmaster mógł także przenosić pojedynczą bombę 10 000-funtową (4 536 kg)^[10].

Pierwsze loty

Widok na przeciwbieżne śmigła XB-42A

W czasie pierwszego lotu samolot pilotował oblatywacz Bob Brush. Ze względów bezpieczeństwa trasa wiodła nad poligonem Palm Springs Army Air Base. Próby potwierdziły obliczone teoretycznie osiągi nowej konstrukcji: prędkość maksymalna różniła się tylko o 1% od wartości teoretycznej, a zasięg i prędkość wznoszenia okazały się lepsze niż oczekiwano^[10]. W porównaniu z Mosquito B.XVI, który miał taką samą moc silników, XB-42 był szybszy, mając przy tym dwukrotnie większy maksymalny udźwig bomb na krótkich dystansach (3600 kg wobec 1800 kg)^[2]. Na długim dystansie 3000 km udźwig Mixmastera był prawie czterokrotnie większy (1700 kg w porównaniu z 450 kg). Dodatkowo Mixmaster był uzbrojony w cztery karabiny maszynowe do obrony, a Mosquito B.XVI nie był uzbrojony^[1].

Pierwszy lot ujawnił pewne problemy z nowym samolotem. Złym rozwiązaniem okazały się osobne owiewki kabin, które utrudniały komunikację między członkami załogi. Samolot miał problemy z lotem w linii prostej w osi poziomej („myszkowanie”). Wykryto nadmierne wibracje łopat śmigieł (szczególnie przy otwartej komorze bombowej)^[10] i skłonność do przegrzewania się silników z powodu zbyt małego przepływu powietrza przez chłodnice^[5].

Drugi prototyp (43-50225) odbył pierwszy lot 1 sierpnia 1944 roku. Otrzymał nowsze silniki V-1710-129. Po pierwszym locie zmodyfikowano osłonę kabiny, wprowadzając jedną owiewkę zamiast dwóch osobnych. W grudniu 1945 roku samolot ten odbył lot z Long Beach w Kalifornii do Boiling Fields (niedaleko Waszyngtonu) ze średnią prędkością 697,8 km/h. 16 grudnia uległ zniszczeniu w katastrofie podczas kolejnego lotu testowego, załoga zdążyła opuścić samolot^[5].

Dalsze losy

XB-42A w locie

Pomimo znakomitych osiągów nie zdecydowano się na rozpoczęcie produkcji seryjnej. Głównymi powodami było zakończenie wojny – nie potrzebowano już żadnych nowych samolotów w przyspieszonym trybie, liczono także, że nowa technologia silników odrzutowych pozwoli na zaprojektowanie samolotów o jeszcze lepszych osiągach, zdecydowano się jednak na dalsze używanie ocalałego XB-42 do różnego typu testów^[5].

Jedną z modyfikacji wprowadzonych w tym czasie była wymiana silników Allison-125 na model 133 o mocy 1375 KM. Dodatkowo pod skrzydłami zamontowano po jednym silniku turboodrzutowym Westinghouse 19XB-2A o ciągu 7,1 kN. Tak zmodyfikowany samolot otrzymał oznaczenie XB-42A. Jego pierwszy lot odbył się 27 maja 1947 roku; przeprowadzono na nim 22 loty o łącznym czasie trwania 17 godzin. W czasie jednego z lotów osiągnięto prędkość maksymalną 785 km/h^[6].

15 sierpnia XB-42A został uszkodzony w czasie lądowania i mimo że wkrótce go naprawiono, program rozwojowy XB-42A został zakończony 30 czerwca 1949 roku. Po zakończeniu programu samolot przekazano do Narodowego Muzeum Lotnictwa i Astronautyki^[6].

Jetmaster

Na bazie XB-42 zaprojektowano pierwszy amerykański bombowiec o napędzie odrzutowym Douglas XB-43 Jetmaster, który odbył pierwszy lot 17 maja 1946.

Przypisy

1. R. Francillon, McDonnell Douglas..., s. 361
2. R. Francillon, McDonnell Douglas..., s. 360
3. Peter M. Bowers: Unconventional aircraf. Blue Ridge Summit, PA: TAB Books, 1990, s. 139-141. ISBN 0-8306-2450-3.
4. B. Yenne, McDonnell Douglas: a tale of two giants, ss. 40-42
5. R. Francillon, McDonnell Douglas..., s. 364
6. R. Francillon, McDonnell Douglas..., s. 365
7. R. Francillon, McDonnell Douglas..., s. 406
8. B. Yenne, McDonnell Douglas: a tale of two giants, s. 136
9. R. Francillon, McDonnell Douglas..., s. 362
10. R. Francillon, McDonnell Douglas..., s. 363

Bibliografia

• Bill Yenne: McDonnell Douglas: a tale of two giants. London: Arms and Armour, 1985. ISBN 0-85368-706-4. Brak numerów stron w książce
• René J. Francillon: McDonnell Douglas aircraft since 1920. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 1988. ISBN 0-87021-428-4. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Muzeum samolotów. nationalmuseum.af.mil. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-16)]. USAF (ang.)
• Galeria zdjęć Mixmastera (fr.)
• Sposób malowania prototypu (ang.)