Gregorij Rožman
| biskup ordynariusz lublański | ||
| ||
| ||
| Kraj działania |
Królestwo SHS | |
|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | ||
| Data i miejsce śmierci | ||
| Miejsce pochówku | ||
| Biskup koudiator lublański | ||
| Okres sprawowania |
1929–1930 | |
| Biskup ordynariusz lublański | ||
| Okres sprawowania |
1929–1959 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Prezbiterat |
1907 | |
| Sakra biskupia |
1929 | |
| Data konsekracji |
1929 | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Konsekrator | |||||
| Współkonsekratorzy | |||||
| |||||
Gregorij Rožman (ur. 9 marca 1883 w Dolinčicach w Austro-Węgrzech[1], zm. 16 listopada 1959 w Cleveland w USA)[1] – lublański biskup, jugosłowiański duchowny Kościoła rzymskokatolickiego, ważna postać z czasów II wojny światowej w Słowenii, antykomunista. Pod koniec II wojny światowej uciekł ze Słowenii na Zachód i przez komunistyczne sądy został skazany zaocznie na karę 18 lat więzienia, ciężkiej pracy i pozbawienia obywatelstwa[2]. Wyrok został uchylony po upadku reżimu komunistycznego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Dolinčicach niedaleko Bleiburgu w wielodzietnej rodzinie jako najmłodszy z siódemki rodzeństwa. Ukończył szkołę podstawową w Šmihelu, gimnazjum w Klagenfurcie. W 1904 roku rozpoczął studia w klagenfurcikim Wyższym Seminarium Duchownym. W sierpniu 1907 roku przyjął święcenia kapłańskie, a następnie posługiwał we wsi Borovlije. Następnie pojechał do Wiednia na dalsze studia teologiczne, które ukończył w 1912 roku. Powrócił potem do Klagenfurtu, gdzie w seminarium wykładał prawo kanoniczne, a w latach 1914–1919 był profesorem teologii moralnej i prawa kanonicznego tamże. W wyniku powojennych układów terytorium diecezji zostało podzielone pomiędzy Austrię a nowo powstałe Królestwo SHS. W lipcu 1919 Rožman został doradcą wikariusza generalnego Matijia Raindla. Po założeniu Wyższego Seminarium Duchownego w Lublanie zaczął tam wykładać prawo kanoniczne. W marcu 1929 został mianowany biskupem koudiatorem diecezji lublańskiej. Rok później 1 sierpnia 1930 został biskupem diecezjalnym tamtejszej diecezji. W 1935 współuczestniczył w pracach mających zawarcie konkordatu pomiędzy Jugosławią a Watykanem[1]. Po wybuchu II wojny światowej Rožman w przededniu okupacji włoskiej zlikwidował archiwa biskupie, żeby nie wpadły w ręce okupanta. Jesienią 1941 biskup otrzymał order z rąk włoskiego duce[3]. Zgodnie z encykliką Divini Redemptoris, w której komunizm został przedstawiony jako pierwsze zło (,,primum malum”) Kościół w Słowenii ogłosił, że jego wrogiem są komuniści, także ci z partyzantki komunistycznej na terenie Jugosławii. Wielu księży diecezji lublańskiej zniechęcało młodych do wstępowania do podziemia lewicowego, przyzwalając natomiast na nabór do grupek faszystowskich[4]. W 1944 opublikowano broszurę „Co każdy Słoweniec powinien wiedzieć o Froncie Wyzwolenia”, w której działalność tej komunistycznej partyzantki jako walczącą z Kościołem, Bogiem i kulturą chrześcijańską[5]. Jednak Rožman kontakty z władzami okupacyjnymi wykorzystywał również do innych celów. Wielokrotnie interweniował w sprawie prześladowanych Żydów i Serbów, dzięki czemu wielu z nich udało się uratować[5]. Sprzeciwiał się także wykorzystywaniu przez Włochów ludności słoweńskiej, o czym napisał w liście pasterskim z maja 1942. O działaniach okupantów względem narodu podbitego poinformował papieża Piusa XII. Sam osobiście zaprotestował w październiku 1942 do Wysokiego Komisarza Policji Prowincji Lublany. Domagał się zwolnienia wszystkich, przetrzymywanych bez uzasadnionego powodu. 20 kwietnia 1944 odprawił uroczystą mszę świętą dla słoweńskiej policji, w której nie uczestniczyli przedstawiciele Niemców, którzy okupowali Słowenię od 1943 roku. Odmówił uczestnictwa w przysiędze, uzasadniając to bólem gardła[1]. Gdy Jugosławię wyzwalały oddziały komunistycznej partyzantki, Rožman wraz z Leonem Rupnikiem i dr. Janezem Kraljićem uciekli do Klagenfurtu, który był w brytyjskiej strefie okupacyjnej Austrii[6]. Władze Jugosławii zwróciły się z prośbą do Brytyjczyków o wydanie im Rožmana. Wielka Brytania wskutek nacisków Watykanu nie wydała biskupa[1]. W maju 1945 Rožman został uznany przez media jugosłowiańskie za zbrodniarza wojennego[7], a 15 lipca 1945 o to oskarżyły go władze Jugosławii[7]. Biskupa sądzono w jednym procesie co generała Leona Rupnika, szefa administracji prowincji Lublany, z jego sekretarzem Milko Vizjakiem, generała SS Erwina Rösenera, komendanta policji Lovro Hacinem i dr. Mihou Krekem[2]. Rožman został uznany za zdrajcę ojczyzny i kolaboranta i skazany zaocznie na 18 lat więzienia, ciężką pracę i pozbawienie obywatelstwa[2]. W listopadzie 1947 z pomocą amerykańskiego kapelana wojskowego został przeniesiony do Salzburga, skąd udał się do Szwajcarii w marcu 1948. Po tym jak się dowiedział, że Jugosławia naciska na Szwajcarię, żeby przestała udzielać mu schronienia wniósł wniosek w ambasadzie USA w Zurychu o otrzymanie wizy. 1 lipca 1948 roku wyjechał do USA, gdzie mieszkał w Cleveland do swojej śmierci w 1959 roku[1].
Rehabilitacja
[edytuj | edytuj kod]W 1998 prokurator generalny Anton Drobnič zgłosił wniosek o rehabilitację biskupa, jednak nie został on przekazany nigdy sądowi. Ostatecznie diecezja lublańska wzniosło skargę o naruszenie prawa w procesie sądowym Rožmana. W 2007 roku Sąd Najwyższy Republiki Słoweńskiej uchylił wyrok na biskupie z 1946 roku za sprzeczności i niespójności[8]. Ostatecznie w kwietniu 2009 zakończono postępowanie prawne przeciwko Rožmanowi[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f GRIESSER–PEČAR: Ljubljanski škof dr. Gregorij Rožman. s. /web.archive.org. [dostęp 2020-03-18].
- ↑ a b c Peter Jambrek: Crimes committed by totalitarian regimes [pdf]. s. www.gov.si. [dostęp 2020-03-18]. (słoweń.).
- ↑ NUŠA, Fister: Problem množičnih grobišč v Sloveniji [pdf. Ljubljana: Univerza v Ljubljani – Fakulteta za družbene vede, 2004]. s. www.dk.fdv.uni-lj.si. [dostęp 2020-03-18].
- ↑ Nusa: Problem množičnih grobišč v Sloveniji. 2004, s. 20–21.
- ↑ a b Pinovar Hardvik: Kdo je druga stran. Dnevnik.si. s. www.dnevik.si. [dostęp 2020-03-18]. (słoweń.).
- ↑ Ramet Sarbina: The three Yugoslavias: state-building and legitimation, 1918-2005.. 2006. s. www.booksgoogle.cz. [dostęp 2020-03-18]. (słoweń.).
- ↑ a b GUŠTIN Damijan: Satisfaction of the Victors and Confirmation of the Defeated. Persecuting War Criminals in Slovenia 1945. In: ČEPIČ, Zdenko. 1945 – a break with the past a history of central European countries at the end of World War Two = 1945 – prelom s preteklostjo.. s. www.sistory.si/. [dostęp 2020-03-18]. (słoweń.).
- ↑ Sodba proti Rožmanu razveljavljena. s. www.rtvslo.si. [dostęp 2020-03-18]. (słoweń.).
- ↑ Kazenski postopek proti škofu Rožmanu ustavljen. s. www.webarchiwe.org. [dostęp 2020-03-18]. (słoweń.).