La Civiltà Cattolica

La Civiltà Cattolica
Częstotliwość	dwutygodnik
Państwo	Włochy
Wydawca	Towarzystwo Jezusowe
Tematyka	katolicka
Pierwszy numer	1850
Redaktor naczelny	Antonio Spadaro SJ
Średni nakład	15 000 egz.
ISSN	0009-8167
	Strona internetowa

La Civiltà Cattolica (Kultura katolicka) – czasopismo jezuitów włoskich, podejmujące aktualne zagadnienia kultury z punktu widzenia katolickiego. Uznawane za prestiżowe wśród pism katolickich ze względu na bliskie związki ze Stolicą Apostolską.

Historia

Początki

Czasopismo zostało założone w Neapolu przez grupę jezuitów.

Inspiratorem był pierwszy jego dyrektor o. Carlo Maria Curci. Ideą przewodnią, która pchnęła go do wydawania nowego pisma, była obrona «kultury katolickiej» (la civiltà cattolica). Uważano ją wówczas za zagrożoną przez wrogów Kościoła, szczególnie przez liberałów i masonerię^[1], którzy kształtowali Włochy epoki odrodzenia:

Zjednoczyć idee i ruchy kulturowe z myślą katolicką, z którą wydaje się od trzech wieków były rozwiedzione.

Carlo Maria Curci

Pierwszy numer wyszedł 6 kwietnia 1850. Został wydany w języku włoskim na wyraźną prośbę Curciego, a nie po łacinie, jak chcieli tego przełożeni jezuiccy.

Curci otrzymał pełne poparcie Piusa IX, który poszukiwał jakiegoś instrumentu zdatnego do obrony myśli katolickiej, oraz od kardynała Giacomo Antonellego. Generał jezuitów Jan Roothaan nie był wielkim entuzjastą tej inicjatywy, obawiając się, iż jeśli pismo podejmie tematy polityczne, na jezuitów znów spadną prześladowania.

Wśród pierwszych redaktorów byli:

Luigi Taparelli D'Azeglio (1793-1862), filozof prawa.
Matteo Liberatore (1810-1892), miłośnik filozofii tomistycznej, prekursor katolickiej nauki społecznej, zaproszony przez Leona XIII do rozwinięcia Rerum novarum.
Antonio Bresciani (1798-1862), pisarz.
Giovanni Battista Pianciani (1784-1862), badacz nauk przyrodniczych.

Współpracowali także, wówczas jeszcze studenci: Carlo Piccirillo (1821-1888) i Giuseppe Oreglia di Santo Stefano (1823-1895).

Utworzą oni pierwsze Kolegium pisarzy, ustanowione „na zawsze” przez brewe apostolskie Gravissimum supremi Piusa IX, 12 lutego 1866. Do 1933 autorzy pisali anonimowo.

Pismo szybko nabrało charakteru polemicznego i zachowało go przez długi czas. Było to charakterystyczne dla epoki, szczególnie zaś dla przeciwników Kościoła.

Z powodu cenzury policyjnej Burbonów Królestwa Obojga Sycylii, redakcja została przeniesiona do Rzymu w 1850. Dostrzega się także w tym czasie prześladowanie ze strony «doradców i ministrów masonów przepełnionych duchem antypapieskim»^[2].

Po przenosinach La Civiltà Cattolica nabierała coraz bardziej charakteru wiernej wykładni myśli i zapatrywań Stolicy Apostolskiej.

W 1870, na skutek wkroczenia wojsk włoskich do Rzymu, publikacja została zawieszona na dwa miesiące. W latach 1871–1887 redaktorzy rezydowali we Florencji.

Zmagania XIX w

Jako uczestnik debat, które odbyły się we Włoszech i w Kościele w drugiej połowie XIX w., La Civiltà Cattolica wniosła znaczący wkład w Syllabus^[3], w Sobór watykański I (1869–1870) i, przede wszystkim, w powrót do myśli św. Tomasza, który osiągnie szczyty podczas pontyfikatu Leona XIII (1878–1903).

Odegrała również pierwszoplanową rolę na scenie politycznej Włoch, śledząc z uwagą wydarzenia, które doprowadziły do zjednoczenia politycznego kraju i powstania kwestii rzymskiej, stała się nieprzewidzianą przeszkodą dla liberalnej klasy politycznej. Nie rezygnowała również z polemik z modernizmem.

Reakcje laickie

Świat kultury laickiej zareagował na La Civiltà Cattolica fundacją w Turynie, pisma Il Cimento, wychodzącego od 1852 do 1856. W nim, filozof Bertrando Spaventa (1817-1883), bliski myśli Hegla i historyk literatury Francesco De Sanctis, zaoferowali się zbijać argumenty z artykułów pisma katolickiego.

Pierwsza połowa XX w.

Na początku XX w. pismo zwróciło się do większości katolickiej we Włoszech z propozycją utworzenia szkoły potrzebnej do przygotowania nowej klasy przywódczej, zdolnej sprostać przyszłym wyzwaniom, szczególnie po stopniowym zaniku takiej klasy, na skutek non expedit^[4].

Również podczas faszyzmu pismo kładło nacisk na formację elit, wśród których ewidentnie brakowało wybitnych katolików. W 1930, w klimacie konfrontacji państwa z Kościołem Enrico Rosa, ówczesny dyrektor współpracował z grupą antyfaszystów skupionych w partii monarchicznej.

W 1936 La Civiltà Cattolica podjęła temat godziwości kolonializmu. Temat podjęty przez o. Antonio Messineo (1897-1968) w prowokujących okolicznościach: Włochy były wówczas zaangażowane w podbicie Etiopii, co wywołało sprzeciw Ligi Narodów.

W 1937 opublikowała list z 1 lipca 1937^[5], w którym biskupi hiszpańscy zajęli stanowisko wobec hiszpańskiej wojny domowej, popierając dyktaturę gen. Francisco Franco.

W 1938 ukazał się artykuł podpisany przez Enrico Rosę^[6], w którym jezuita analizuje krytyki skierowane pod adresem pisma, za rzekome poparcie dla konfiskaty mienia i wygnania z Włoch Żydów w 1890. Odpowiedź podkreśla nieprawdopodobieństwo takiej postawy, która jest sprzeczna z duchem chrześcijańskim, a jeśli stanowisko było niewystarczająco jasno wyartykułowane, to tylko zw względu na okoliczności zewnętrzne. W tym samym artykule autor dystansuje się do rodzącego się antysemityzmu w faszystowskich Włoszech.

Po II wojnie światowej kluczowym tematem politycznym był komunizm we Włoszech i w Europie Wschodniej. O. Riccardo Lombardi (1908-1979) pisał odważne artykuły wzywające do organizowania się katolików w kampanii wyborczej 1948. Ujawniły się wówczas różnice wewnątrz redakcji co do sposobu działania: popierać istniejące już partie prawicowe czy tworzyć własne stronnictwa.

Po Soborze

Pismo zawiera szerokie informacje o Soborze Watykańskim II, w którym niektórzy z redaktorów uczestniczyli jako eksperci.

Do dziś nie pojawił się w czasopiśmie ton opozycji, lecz wciąż podejmuje dialog z współczesnym światem, nie ukrywając prawd chrześcijańskich, bezkompromisowo szukając dialogu między wiarą a kulturą.

Długi pontyfikat Jana Pawła II wpłynął w sposób nieunikniony na wybory tematów pisma, propagując perspektywy misyjne Kościoła i apologetyczne. Podejmując temat Nowej Ewangelizacji w świecie mającym wiele innych niż ewangeliczne punkty odniesień.

Polemiki aktualne

La Civiltà Cattolica i antyjudaizm

David Kertzer, w swojej książce Papieże przeciw Żydom.^[7] z 2001, oskarża Kościół katolicki o wspieranie antysemityzmu i antyjudaizmu totalitaryzmów XX w. Przypomina, że w 1882 La Civiltà Cattolica doniosła z satysfakcją o pierwszych współczesnychantysemickich ruchach politycznych, które organizowały kongresy międzynarodowe. Przytacza, że w 1890 pismo opublikowało trzy długie artykuły o kwestii żydowskiej, które to następnie zostały opublikowane w 90-stronnicowej książce^[8].

Książka stała się przedmiotem debaty w Corriere della Sera pomiędzy autorem a o. Giovannim Sale, SJ^[9]. W odpowiedzi, jezuita zauważył, iż faktycznie pojawiły się wypowiedzi antyjudaistyczne, lecz pismo zmieniło wkrótce swoje stanowisko... I zachęcone przez Piusa XI, począwszy od 1934, publikowało artykuły przeciw antysemityzmowi. Co więcej „La Civiltà Cattolica” była jedynym pismem, które opowiedziało się (już w sierpniu 1938) przeciw prawu rasowemu Mussoliniego z 1 września 1938.

Stałe

Relacja ze Stolicą Apostolską

Specyficzną cechą La Civiltà Cattolica jest jej szczególna relacja ze Stolicą Apostolską. Gdy numer jest jeszcze w korekcie zostaje posłany do Sekretariatu Stanu do ostatecznego zatwierdzenia.

Osąd Stolicy Apostolskiej zawiera zasadniczo trzy punkty:

Zgodność artykułów z oficjalnym nauczaniem Kościoła w sprawach wiary i moralności: niektóre artykuły o szczególnym znaczeniu teologicznym i moralnym są sprawdzane także przez Kongregację Doktryny Wiary lub inne kompetentne dykasterie Kurii Rzymskiej.
Zgodność, a przynajmniej nie sprzeczność, ze strategią działań Stolicy Apostolskiej wobec państw, w tym szczególnie wobec Włoch.
Celowość, lub nie, publikowania niektórych artykułów w szczególnych okolicznościach.

W poniedziałek poprzedzający datę publikacji, dyrektor zostaje przyjęty na audiencji w Sekretariacie Stanu, gdzie zostaje poinformowany o dokonanych obserwacjach. Uwagi są omawiane w celu wyjaśnienia, które są niezbędne do wdrożenia, a które pozostawione pod rozwagę dyrektora.

Niemniej odpowiedzialność za pismo spoczywa na Kolegium pisarzy i oni wychodzą z inicjatywą podejmowanych tematów. Konsultacja z Watykanem nie oznacza, że La Civiltà Cattolica jest organem oficjalnym Stolicy Apostolskiej. Oznacza jedynie, że publikowane treści, nie są w opozycji do Watykanu, odnośnie do omawianych problemów.

Struktura numeru

Wychodzi w pierwszą i trzecią sobotę miesiąca.

We wszystkich numerach, od pierwszego począwszy, znajdują się następujące działy:

artykuł wstępny, który podejmuje tematy ważne ze względu na człowieka, społeczeństwo i Kościół;
artykuły podejmujące refleksję teologiczną, filozoficzną, społeczną, polityczną, nad literaturą;
noty i komentarze, inspirowane doniesieniami prasowymi lub książkami, starające się odczytywać je z punktu widzenia katolickiego;
trzy kroniki: życie Kościoła, Włochy, świat;
rubryka bibliograficzna z recenzjami i zapowiedziami oraz prezentacja filmu lub sztuki teatralnej.

Redakcja

Dyrektor wyznaczany jest przez Przełożonego Generalnego Towarzystwa Jezusowego za akceptacją Stolicy Apostolskiej.

Kolegium redakcyjne nosi nazwę: Kolegium pisarzy La Civiltà Cattolica (według obowiązujących po dziś dzień statutów nadanych przez Piusa IX). Składa się wyłącznie z jezuitów. To Kolegium jest współodpowiedzialne za wszystko, co się publikuje. Pismo jest więc dziełem zespołowym.

Aktualny skład redakcji (2008):

GianPaolo Salvini, dyrektor
Michele Simone, wicedyrektor, dział – polityka
Guido Valentinuzzi, sekretarz
Virgilio Fantuzzi, dział – wydarzenia artystyczne
Luciano Larivera, dział – ekonomia
Giovanni Marchesi, dział – teologia dogmatyka i kronika życia Kościoła
GianDomenico Mucci, dział – kultura i duchowość
Giovanni Sale, dział – historia
Antonio Spadaro, dział – literatura
PierSandro Vanzan, dział – teologia pastoralna

Emerytowani redaktorzy: Ferdinando Castelli, Giuseppe De Rosa, Angelo Macchi, Giuliano Raffo, Giovanni Rulli.

La Civiltà Cattolica i Wikipedia

Ręką o. Antonio Spadaro pismo poświęciło Wikipedii artykuł^[10]. Analizuje on historię Wikipedii, jej znaczenie we włoskim kontekście kulturowym, oraz zalety i ograniczenia.

Jego wnioski są następujące:

Z przeprowadzonego opisu i analizy rozumiemy dobrze, jak Wikipedia realizując oświeceniowy sen o opisaniu świata, zderza się z trudnościami uwiarygodnienia się jako kompendium wiedzy, zachowując równocześnie anonimowość autorów, płynność i stałe otwarcie na nowych współtwórców. W tym samym czasie ta «utopia» rujnuje sen o encyklopedii tradycyjnej, rozumianej jako konstrukcji miarodajnej, mającej swe źródła w wiedzy i z niej komponowanej. Wikipedia jest właściwie jakby organizmem żywym: rośnie (w tempie 7% miesięcznie (Włochy, 2005)), «choruje», tworzona i niszczona, narażona jest na wzrost i nieustanne skracanie.
Ale przede wszystkim Wikipedia kryje inną utopię, na swój sposób dwuznaczną: demokracja absolutna wiedzy i współpraca wielu umysłów rodząca pewien typ umysłu zbiorowego. Ta utopia może ukrywać w sobie nową formę wieży Babel, która ma swoją piętę Achillesa, nie tylko w swojej małej wiarygodności, ale także w relatywizmie.

Antonio Spadaro, La Civiltà Cattolica

Przypisy

↑ Masoneria posiadała w połowie XIX w. ponad 300. deputowanych do Parlamentu włoskiego.
↑ Andrea Morigi "La Civiltà Cattolica" (1850-2000), nr 3
↑ Zbiór 80 twierdzeń zebranych i potępionych przez Piusa IX w 1864, w encyklice Quanta cura.
↑ Zakaz wydany katolikom przez Piusa IX udziału czynnego w życiu politycznym Włoch.
↑ Zob. Tekst. List został zignorowany nawet przez L’Osservatore Romano.
↑ Kwestia żydowska i „La Civiltà Cattolica”, w: La Civiltà Cattolica, anno 89 – Vol. IV, 1 października 1938, nr 2119
↑ Tytuł oryginału: The Popes against the Jews, Alfred A. Knopf Inc. 2001
↑ Por. I papi contro gli ebrei
↑ Oba wystąpienia znajdują się w przeglądzie prasy watykanisty Sandro Magistera
↑ La Civiltà Cattolica III, 2005 ss. 130-138. [dostęp 2008-03-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)].

Bibliografia

Francesco Dante, Storia della „Civiltà Cattolica” (1850-1891). Il laboratorio del Papa, Studium, Roma 1990.
Marco Invernizzi, Il movimento cattolico in Italia dalla fondazione dell'Opera dei Congressi all'inizio della Seconda Guerra Mondiale (1874-1939), Mimep-Docete, Pessano (Milano) 1995.
Giovanni Sale S.J., „La Civiltà Cattolica” nei suoi primi anni di vita, w: La Civiltà cattolica, anno 150°, vol I, nr 3570, 20-3-1999, ss. 544-557.
Giuseppe De Rosa S.J., La Civiltà Cattolica. 150 anni al servizio della Chiesa. 1850-1999, La Civiltà Cattolica, Roma 1999.

Linki zewnętrzne

Strona oficjalna La Civiltà Cattolica: zawiera skróty wszystkich artykułów oraz niektóre w całości
Indeks analityczny od nr 3565 (1999). ananiainrete.it. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-21)].
Andrea Morigi, La Civiltà Cattolica (1850-2000)
Przemówienie Jana Pawła II do redakcji La Civiltà Cattolica (22 kwietnia 1999) (en., it., sp.)
Matteo Luigi Napolitano, La Santa Sede e la seconda guerra mondiale. Memoria e ricerca storica nelle pagine della "Civiltà Cattolica", „Studi Urbinati di Scienze giuridiche, politiche ed economiche”, a. LXVII, 1999-2000, nuova serie n. 51.2, ss. 171-243.
E. Rosa SJ, La questione giudaica e "La Civiltà Cattolica", La Civiltà Cattolica, Vol. IV (1 X 1938), nr 2119.
Antonio Spadaro SJ, WIKI. Utopie e limiti di una forma di «intelligenza collettiva», La Civiltà Cattolica Vol. III (2005) ss. 130-138.

[1] Masoneria posiadała w połowie XIX w. ponad 300. deputowanych do Parlamentu włoskiego.

[2] Andrea Morigi "La Civiltà Cattolica" (1850-2000), nr 3

[3] Zbiór 80 twierdzeń zebranych i potępionych przez Piusa IX w 1864, w encyklice Quanta cura.

[4] Zakaz wydany katolikom przez Piusa IX udziału czynnego w życiu politycznym Włoch.

[5] Zob. Tekst. List został zignorowany nawet przez L’Osservatore Romano.

[6] Kwestia żydowska i „La Civiltà Cattolica”, w: La Civiltà Cattolica, anno 89 – Vol. IV, 1 października 1938, nr 2119

[7] Tytuł oryginału: The Popes against the Jews, Alfred A. Knopf Inc. 2001

[8] Por. I papi contro gli ebrei

[9] Oba wystąpienia znajdują się w przeglądzie prasy watykanisty Sandro Magistera

[10] La Civiltà Cattolica III, 2005 ss. 130-138. [dostęp 2008-03-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]