Miệng phun thủy nhiệt

Miệng phun thủy nhiệt là một khe nứt trên bề mặt một hành tinh, tạo ra một vùng nước được hâm nóng bởi địa nhiệt. Miệng phun thủy nhiệt thường được tìm thấy gần những khu vực núi lửa hoạt động, những nơi mà các mảng kiến tạo đang rời xa nhau, vùng trũng đại dương và các điểm nóng.^[1]

Miệng phun thủy nhiệt rất phổ biến trên Trái Đất vì Trái Đất vừa có hoạt động địa chất mạnh, vừa có một lượng lớn nước trên bề mặt và trong vỏ của nó. Các dạng thường thấy ở trên cạn là suối nước nóng, hồ nước nóng và miệng hơi khói. Có lẽ miệng phun thủy nhiệt trên cạn nổi tiếng nhất là ở trong Công viên quốc gia Yellowstone, Hoa Kỳ. Những miệng phun thủy nhiệt ở dưới biển được gọi là ống khói đen.

Những khu vực xung quanh miệng phun thủy nhiệt dưới đáy biển là những nơi đa dạng về sinh học, thường là nơi trú ngụ của nhiều cộng đồng phức tạp được nuôi dưỡng bởi các chất hóa học hòa tan trong vùng nước nơi đấy. Các loài vi khuẩn hóa hợp cổ hình thành cái gốc của chuỗi thức ăn, nuôi sống nhiều sinh vật khác nhau như giun ống khổng lồ, thân mềm hai mảnh, tôm và các loại sên biển.

Người ta tin có những miệng phun thủy nhiệt hoạt động ở trên vệ tinh Europa của Sao Mộc và vệ tinh Enceladus của Sao Thổ,^[2]^[3] và có suy đoán rằng có cả những miệng phun thủy nhiệt cổ xưa ở trên Sao Hỏa.^[1]^[4]

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

^ ^a ^b Colín-García; M. A. Heredia; G. Cordero; A. Camprubí; A. Negrón-Mendoza; F. Ortega-Gutiérrez; H. Beraldi; S. Ramos-Bernal (2016). “Hydrothermal vents and prebiotic chemistry: a review”. Boletín de la Sociedad Geológica Mexicana. 68 (3): 599‒620.
^ Chang, Kenneth (ngày 13 tháng 4 năm 2017). “Conditions for Life Detected on Saturn Moon Enceladus”. New York Times. Truy cập ngày 14 tháng 4 năm 2017.
^ “Spacecraft Data Suggest Saturn Moon's Ocean May Harbor Hydrothermal Activity”. NASA. ngày 11 tháng 3 năm 2015. Bản gốc lưu trữ ngày 13 tháng 3 năm 2015. Truy cập ngày 12 tháng 3 năm 2015.
^ Paine, M. (ngày 15 tháng 5 năm 2001). “Mars Explorers to Benefit from Australian Research”. Space.com. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 2 năm 2006.

Đọc thêm[sửa | sửa mã nguồn]

Van Dover CL; Humphris SE; Fornari D; Cavanaugh CM; Collier R; Goffredi SK; Hashimoto J; Lilley MD; Reysenbach AL; Shank TM; Von Damm KL; Banta A; Gallant RM; Gotz D; Green D; Hall J; Harmer TL; Hurtado LA; Johnson P; McKiness ZP; Meredith C; Olson E; Pan IL; Turnipseed M; Won Y; Young CR 3rd; Vrijenhoek RC (2001). “Biogeography and ecological setting of Indian Ocean hydrothermal vents”. Science. 294 (5543): 818–23. Bibcode:2001Sci...294..818V. doi:10.1126/science.1064574. PMID 11557843.
Van Dover; Cindy Lee (2000). The Ecology of Deep-Sea Hydrothermal Vents. Princeton University Press. ISBN 0-691-04929-7.
Beatty JT, Overmann J, Lince MT, Manske AK, Lang AS, Blankenship RE, Van Dover CL, Martinson TA, Plumley FG (2005). “An obligately photosynthetic bacterial anaerobe from a deep-sea hydrothermal vent”. Proceedings of the National Academy of Sciences. 102 (26): 9306–10. Bibcode:2005PNAS..102.9306B. doi:10.1073/pnas.0503674102. PMC 1166624. PMID 15967984.
Glyn Ford and Jonathan Simnett, Silver from the Sea, September/October 1982, Volume 33, Number 5, Saudi Aramco World Lưu trữ 2006-11-12 tại Wayback Machine Accessed ngày 17 tháng 10 năm 2005
Ballard, Robert D., 2000, The Eternal Darkness, Princeton University Press.
http://www.botos.com/marine/vents01.html#body_4
Anaerobic respiration on tellurate and other metalloids in bacteria from hydrothermal vent fields in the eastern pacific ocean Lưu trữ 2012-09-11 tại Wayback Machine
Andrea Koschinsky; Dieter Garbe-Schönberg; Sylvia Sander; Katja Schmidt; Hans-Hermann Gennerich; Harald Strauss (tháng 8 năm 2008). “Hydrothermal venting at pressure-temperature conditions above the critical point of seawater, 5°S on the Mid-Atlantic Ridge”. Geology. 36 (8): 615–618. doi:10.1130/G24726A.1. Truy cập ngày 18 tháng 6 năm 2010.
Catherine Brahic (ngày 4 tháng 8 năm 2008). “Found: The hottest water on Earth”. New Scientist. Truy cập ngày 18 tháng 6 năm 2010.
Josh Hill (ngày 5 tháng 8 năm 2008). “'Extreme Water' Found at Atlantic Ocean Abyss”. The Daily Galaxy. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 11 năm 2017. Truy cập ngày 18 tháng 6 năm 2010.

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Ocean Explorer (www.oceanexplorer.noaa.gov) - Public outreach site for explorations sponsored by the Office of Ocean Exploration.
Hydrothermal Vents Video - The Smithsonian Institution's Ocean Portal
Vent geochemistry
a good overview of hydrothermal vent biology, published in 2006 Lưu trữ 2014-11-27 tại Wayback Machine (PDF)
Images of Hydrothermal Vents in Indian Ocean- Released by National Science Foundation
How to Build a Hydrothermal Vent Chimney
NOAA, Ocean Explorer YouTube Channel

Bài viết này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.

[:0-1] Colín-García; M. A. Heredia; G. Cordero; A. Camprubí; A. Negrón-Mendoza; F. Ortega-Gutiérrez; H. Beraldi; S. Ramos-Bernal (2016). “Hydrothermal vents and prebiotic chemistry: a review”. Boletín de la Sociedad Geológica Mexicana. 68 (3): 599‒620.

[NYT-20170413-2] Chang, Kenneth (ngày 13 tháng 4 năm 2017). “Conditions for Life Detected on Saturn Moon Enceladus”. New York Times. Truy cập ngày 14 tháng 4 năm 2017.

[3] “Spacecraft Data Suggest Saturn Moon's Ocean May Harbor Hydrothermal Activity”. NASA. ngày 11 tháng 3 năm 2015. Bản gốc lưu trữ ngày 13 tháng 3 năm 2015. Truy cập ngày 12 tháng 3 năm 2015.

[4] Paine, M. (ngày 15 tháng 5 năm 2001). “Mars Explorers to Benefit from Australian Research”. Space.com. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 2 năm 2006.

[1]

[2]

[3]

[4]

x t s Sinh thái học: Hệ sinh thái mẫu: Các thành phần dinh dưỡng
Tổng quan	Abiotic component Abiotic stress Tập tính Chu trình sinh địa hóa Biomass Biotic component Biotic stress Carrying capacity Competition Hệ sinh thái Sinh thái học hệ sinh thái Mô hình hệ sinh thái Loài chủ chốt Tập tính ăn ở động vật Metabolic theory of ecology Năng suất Resource
Sinh vật sản xuất	Hóa tổng hợp Foundation species Mixotrophs Myco-heterotrophy Mycotroph Organotrophs Sinh vật hóa dưỡng Sinh vật quang dưỡng Sinh vật quang dị dưỡng Sinh vật tự dưỡng Quang hợp Photosynthetic efficiency Primary nutritional groups Primary production
Sinh vật tiêu thụ	Động vật ăn thịt đầu bảng Bacterivore Động vật ăn thịt Chemoorganotroph Foraging Generalist and specialist species Intraguild predation Động vật ăn cỏ Sinh vật dị dưỡng Heterotrophic nutrition Động vật ăn côn trùng Mesopredators Mesopredator release hypothesis Động vật ăn tạp Optimal foraging theory Săn mồi Prey switching
Sinh vật phân hủy	Chemoorganoheterotrophy Phân hủy Sinh vật ăn mùn bã Detritus
Vi sinh vật	Cổ khuẩn Thể thực khuẩn Environmental microbiology Lithoautotroph Lithotrophy Microbial cooperation Microbial ecology Microbial food web Microbial intelligence Microbial loop Microbial mat Microbial metabolism Phage ecology
Lưới thức ăn	Biomagnification Ecological efficiency Kim tự tháp sinh thái Dòng năng lượng Chuỗi thức ăn Bậc dinh dưỡng
Lưới thức ăn điển hình	Lỗ phun lạnh Miệng phun thủy nhiệt Intertidal Rừng tảo bẹ Hồ North Pacific Subtropical Gyre Sông San Francisco Estuary Soil Tide pool
Quá trình	Ascendency Bioaccumulation Cascade effect Climax community Competitive exclusion principle Consumer-resource systems Copiotrophs Dominance Ecological network Diễn thế sinh thái Chất lượng năng lượng Energy Systems Language f-ratio Hệ số chuyển đổi thức ăn Feeding frenzy Mesotrophic soil Nutrient cycle Oligotroph Paradox of the plankton Trophic cascade Trophic mutualism Trophic state index
Phòng ngự/Phản công	Màu sắc động vật Cơ chế tự vệ của động vật Ngụy trang Deimatic behaviour Herbivore adaptations to plant defense Bắt chước Plant defense against herbivory Predator avoidance in schooling fish

x t s Sinh thái học: Hệ sinh thái mẫu: Các thành phần khác
Sinh thái học quần thể	Abundance Allee effect Depensation Ecological yield Effective population size Intraspecific competition Hàm Lôgit Mô hình phát triển Malthus Maximum sustainable yield Overpopulation in wild animals Overexploitation Population cycle Population dynamics Population modeling Population size Phương trình Lotka–Volterra Recruitment Resilience Small population size Stability
Các loài	Đa dạng sinh học Density-dependent inhibition Ecological effects of biodiversity Ecological extinction Các loài đặc hữu Flagship species Gradient analysis Indicator species Loài du nhập Loài xâm lấn Latitudinal gradients in species diversity Minimum viable population Neutral theory Occupancy–abundance relationship Population viability analysis Priority effect Rapoport's rule Relative abundance distribution Relative species abundance Species diversity Species homogeneity Species richness Phân bố loài Species-area curve Loài bảo trợ
Tác động giữa các loài	Antibiosis Tương tác sinh học Commensalism Community ecology Ecological facilitation Cạnh tranh khác loài Mutualism Storage effect Ký sinh Cộng sinh
Sinh thái học không gian	Địa lý sinh học Cross-boundary subsidy Ecocline Ecotone Ecotype Disturbance Edge effects Foster's rule Habitat fragmentation Ideal free distribution Intermediate Disturbance Hypothesis Island biogeography Landscape ecology Landscape epidemiology Landscape limnology Metapopulation Patch dynamics r/K selection theory Source–sink dynamics
Ổ	Ổ sinh thái Ecological trap Kỹ sư hệ sinh thái Environmental niche modelling Guild Sinh cảnh Sinh cảnh đại dương Limiting similarity Niche apportionment models Niche construction Niche differentiation
Các mạng lưới khác	Assembly rules Bateman's principle Bioluminescence Ecological collapse Ecological debt Ecological deficit Ecological energetics Ecological indicator Ecological threshold Ecosystem diversity Nguyên lý đột sinh Extinction debt Kleiber's law Quy luật cực tiểu của Liebig Marginal value theorem Thorson's rule Xerosere
Khác	Allometry Alternative stable state Cân bằng sinh thái Biological data visualization Constructal theory Ecocline Ecological economics Dấu chân sinh thái Ecological forecasting Ecological humanities Ecological stoichiometry Ecopath Ecosystem based fisheries Endolith Evolutionary ecology Functional ecology Industrial ecology Macroecology Microecosystem Môi trường tự nhiên Regime shift Systems ecology Urban ecology Theoretical ecology

x t s Hải dương học vật lý
Sóng	Thuyết sóng Airy Thang Ballantine Mất ổn định Benjamin–Feir Xấp xỉ Boussinesq Sóng vỡ Sóng bập bềnh Sóng hình nêm Phân tán Sóng cạnh Sóng xích đạo Sóng trọng lực Sóng độc Năng lượng sóng Sóng biển Mô hình sóng biển
Hải lưu	Hoàn lưu khí quyển Lệch áp Dòng ranh giới Lực Coriolis Lực Coriolis–Stokes Lực cuốn Craik–Leibovich Dự án phân tích dữ liệu đại dương toàn cầu Gulf Stream Thí nghiệm lưu thông đại dương Thế giới
Thủy triều	Điểm Amphidromos Thủy triều trái đất Đầu thủy triều Thủy triều trong Thủy triều dòng chảy Nước hẹp Khoan thủy triều Lực thủy triều Năng lượng thủy triều Phạm vi thủy triều Cộng hưởng thủy triều
Địa mạo	Quạt biển thẳm Đồng bằng biển thẳm Rạn san hô vòng Guyot Thủy văn học Núi ngầm Hẻm núi ngầm Núi lửa ngầm Rãnh đại dương Đáy đại dương Lỗ phun lạnh Rìa lục địa Chân lục địa Thềm lục địa Thủy đạc học
Kiến tạo mảng	Ranh giới hội tụ Ranh giới phân kỳ Fracture zone Miệng phun thủy nhiệt Địa chất biển Sống núi giữa đại dương Bề mặt Mohorovičić Giả thuyết Morley-Vine-Matthews Vỏ đại dương Outer trench swell Ridge push Tách giãn đáy đại dương Slab pull Slab suction Slab window Hút chìm Ranh giới chuyển dạng Cung núi lửa
Các vùng đại dương	Đáy nước Deep ocean water Deep sea Cận duyên Mesopelagic Oceanic Pelagic Photic Surf Swash
Mực nước biển	Deep-ocean Assessment and Reporting of Tsunamis Future sea level Global Sea Level Observing System North West Shelf Operational Oceanographic System Sea-level curve Mực nước biển dâng Hệ thống trắc địa thế giới WGS
Liên quan	Argo Màu nước DSV Alvin Biển cận biên Năng lượng biển Ô nhiễm biển Trung tâm dữ liệu hải dương học quốc gia Đại dương Thăm dò đại dương Quan sát đại dương Hải dương học Nước biển Cột nước Atlas Đại dương thế giới
Thể loại Commons