Nguyễn Xiển

Nguyễn Xiển
Chức vụ
Phó Chủ tịch Quốc hội Việt Nam
Nhiệm kỳ	15 tháng 7 năm 1960 – 19 tháng 4 năm 1987 26 năm, 278 ngày
Tổng Thư ký Đảng Xã hội Việt Nam
Nhiệm kỳ	1956 – 22 tháng 7 năm 1988
Kế nhiệm	giải thể
Vị trí	Việt Nam
Chủ tịch Ủy ban Địa cầu quốc tế Việt Nam
Nhiệm kỳ	1960 – 1976
Vị trí	Bắc Việt Nam
Bộ trưởng Bộ Cứu tế Việt Nam
Nhiệm kỳ	20 tháng 9 năm 1955 – 27 tháng 5 năm 1959 3 năm, 249 ngày
Tiền nhiệm	không có (thành lập)
Kế nhiệm	không có (giải thể)
Đại biểu Quốc hội khoá I, II,NIII, IV, V, VI, VII, VIII
Nhiệm kỳ	6 tháng 1 năm 1946 – 19 tháng 7 năm 1992 46 năm, 195 ngày
Thông tin cá nhân
Sinh	27 tháng 7 năm 1907 Vinh, Nghệ An, Liên bang Đông Dương
Mất	9 tháng 11, 1997(1997-11-09) (90 tuổi) Hà Nội, Việt Nam
Nơi ở	số 1 Tràng Tiền, Q. Hoàn Kiếm, TP. Hà Nội
Đảng chính trị	Đảng Xã hội Việt Nam
Vợ	Nguyễn Thúy An
Con cái	Giáo sư Nguyễn Toán Nhà báo Nguyễn Lưu
Học vấn	Cử nhân
Alma mater	Trường Quốc học Vinh Trường Trung học Bảo hộ-Trường Bưởi Đại học Toulouse
Tặng thưởng	Tập tin:Hochiminh Order.png

Nguyễn Xiển (27/7/1907–1997), đồng thời cũng là một chính khách Việt Nam. Ông từng giữ chức vụ Tổng Thư ký Đảng Xã hội Việt Nam (1956–1988) và Phó Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Quốc hội Việt Nam (từ năm 1960 đến 1987).

Tiểu sử

Ông sinh ngày 27 tháng 7 năm 1907 tại thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An, trong một gia đình nho học lâu đời. Thuở nhỏ, ông học tại trường Tiểu học, Trung học ở Vinh. Hồi còn học ở trường Quốc học Vinh (Nghệ An) ông đã là học sinh xuất sắc, đậu bằng Thành chung rồi ra Hà Nội học trường Bưởi.

Năm 1926, do tham gia cuộc bãi khoá để tang Phan Chu Trinh cho nên ông đã bị đuổi học và bị cấm thi tú tài bản xứ. Nhưng ông cùng một số bạn bãi khoá quyết chí tự học, đỗ đầu tú tài Tây ở Hà Nội và đoạt học bổng sang Pháp học Trường Đại học Toulouse (Pháp) và đã đỗ cử nhân.

Năm 1932, ông về nước, không nhận làm quan ở Huế mà ra Hà Nội dạy học.

Từ năm 1937 ông chuyển sang ngành khí tượng thủy văn. Năm 1941 ông phụ trách Đài khí tượng Phù Liễn Đông Dương tại tỉnh Kiến An hiện đại nhất Đông Nam Á lúc bấy giờ. Trong thời gian này ông cùng hợp tác với Hoàng Xuân Hãn nghiên cứu về lịch và lịch Việt Nam, và cùng các ông Hoàng Xuân Hãn, Đặng Phúc Thông, Nguyễn Duy Thanh, Nguyễn Đình Thuỵ, Nguỵ Như Kon Tum ra báo Khoa học phát hành cả Đông Dương, với mục đích truyền bá ý tưởng và phương pháp khoa học, xây dựng văn hoá mới cho quốc dân về phương diện khoa học.

Hoạt động chính trị

Cách mạng Tháng Tám thành công, ông được cử giữ chức Chủ tịch Ủy ban Hành chính Bắc bộ kiêm Giám đốc Nha khí tượng.

Năm 1946, ông được bầu làm Phó Tổng thư ký Đảng Xã hội Việt Nam.

Ông là đại biểu Quốc hội Việt Nam liên tục từ khoá I đến khoá VIII; Phó Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Quốc hội các khoá II^[1], III, IV,V,VI; Phó Chủ tịch Quốc hội khoá VII.

Từ sau ngày Toàn quốc kháng chiến (ngày 19 tháng 12 năm 1946), ông làm công tác khoa học giáo dục và trở thành một trong những người đầu tiên xây dựng ngành đại học Việt Nam.

Từ năm 1955 đến 1959, ông làm Bộ trưởng Cứu tế xã hội.^[2]

Từ năm 1960 đến 1976, ông làm Giám đốc Nha Khí tượng Việt Nam, Chủ tịch Ủy ban địa cầu quốc tế Việt Nam, Phó Chủ nhiệm Ủy ban khoa học kỹ thuật nhà nước.

Năm 1956, ông làm Tổng thư ký Đảng Xã hội Việt Nam và giữ chức này cho đến khi đảng này giải thể năm 1988. Được mời, nhưng ông đã từ chối làm đơn xin gia nhập Đảng Cộng sản Việt Nam (nhắc đến trong cuốn Giáo sư Nguyễn Xiển: Cuộc đời và Sự nghiệp, 2007 ^[3]).

Ông còn là Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam khóa I, khóa II.^[4],^[5] Ông mất ngày 9 tháng 11 năm 1997, hưởng thọ 90 tuổi.

Gia đình

Nguyễn Xiển sinh ra trong một gia đình nghèo có 4 anh chị em ruột, 2 gái, 2 trai. Cụ Nguyễn Thị Lạc là chị cả, đã góp sức nuôi Nguyễn Xiển ăn học cho đến khi về nước. Anh trai của Nguyễn Xiển là Cụ Nguyễn Bành, liệt sĩ trong kháng chiến chống Pháp.^[6]

Phu nhân của Nguyễn Xiển là Cụ Nguyễn Thúy An (1907 - 1998), người Hà Nội, nổi tiếng về "Nữ công gia chánh"; mất sau ông đúng 100 ngày.

Con trai cả của Nguyễn Xiển là Nguyễn Toán - Giáo sư.

Con rể của Nguyễn Xiển là Nguyễn Hy Hiền (tức Lê Tâm), Giáo sư, Nguyên Ủy viên Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước; và Đỗ Quốc Sam (1929-2010), Giáo sư, Nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, hiệu trưởng Đại học Xây dựng Hà Nội

Con dâu Nguyễn Xiển là Bà Đặng Kim Chi, Giáo sư, Tiến sĩ; nguyên phó viện trưởng viện KH&CN Môi trường, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Bà là con của Giáo sư Đặng Vũ Hỷ và là cháu ngoại của Thượng thư Phạm Quỳnh.^[7]

Giải thưởng và tôn vinh

• Huân chương Sao Vàng ^[8]
• Huân chương Hồ Chí Minh
• Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 1 năm 1996 về các công trình khoa học: Đặc điểm khí hậu miền Bắc Việt Nam và Tập bản đồ khí hậu miền Bắc Việt Nam (1968)
• Tên ông đã được đặt cho một con đường thuộc phường Trần Thành Ngọ, quận Kiến An, thành phố Hải Phòng^[9]; và một phần đường vành đai 3 chạy qua phường Thanh Xuân Trung, Thanh Xuân Nam và Hạ Đình, quận Thanh Xuân, Thành phố Hà Nội. Trong quận 9, tpHCM có một con đường chạy qua từ Long Thuận, Nguyễn Duy Trinh qua thẳng Đồng Nai.

Tham khảo

1. “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 5 năm 2008. Truy cập ngày 2 tháng 10 năm 2012.
2. “Website Thủ tướng Chính phủ”. Cổng Thông tin Điện tử Chính phủ. Truy cập 11 tháng 3 năm 2015.
3. Giáo sư Nguyễn Xiển: Cuộc đời và Sự nghiệp, 2007, Nhà xuất bản Hội nhà văn xuất bản kỷ niệm 100 năm ngày sinh Giáo sư Nguyễn Xiển.
4. “Gioi thieu Mat tran To quoc Viet Nam”. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 7 năm 2013.
5. “Gioi thieu Mat tran To quoc Viet Nam”. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 7 năm 2013.
6. Sơ khảo Phả Họ Nguyễn - Bến Đền Vinh - Hà Nội, năm 2004.
7. [1] Lưu trữ 2009-12-09 tại Wayback Machine Nữ Giáo sư nghiên cứu môi trường làng nghề
8. Lâm Hiển (1 tháng 4 năm 2011). “Lễ truy tặng Huân chương bậc cao cho nguyên Lãnh đạo QH, các cơ quan của QH”. Cổng thông tin điện tử Quốc hội Việt Nam. Bản gốc lưu trữ ngày 3 tháng 10 năm 2022. Truy cập ngày 3 tháng 10 năm 2022.
9. [2]^{[liên kết hỏng]} Đường Nguyễn Xiển (thuộc phường Trần Thành Ngọ - quận Kiến An) - Trang Website Sở Xây dựng Hải Phòng.