Phó Chủ tịch Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (gọi rút ngắn là Phó Chủ tịch Quốc hội Việt Nam hay Phó Chủ tịch Quốc hội) là chức vụ cao thứ hai trong Quốc hội Việt Nam, sau Chủ tịch Quốc hội Việt Nam – người đứng đầu cơ quan lập pháp Quốc hội Việt Nam và Ủy ban Thường vụ Quốc hội – cơ quan thường trực của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Theo Hiến pháp Việt Nam năm 2013, Phó Chủ tịch Quốc hội được Quốc hội bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm do Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề cử.[2] Phó Chủ tịch Quốc hội là thành viên của Ủy ban Thường vụ của Quốc hội, có nhiệm kỳ tương đương với Quốc hội cùng khóa. Phó Chủ tịch Quốc hội Việt Nam được bầu bởi các đại biểu Quốc hội trong kỳ họp đầu tiên của một nhiệm kỳ Quốc hội.
Trong lịch sử, Phó Chủ tịch Quốc hội còn được gọi với các chức danh Phó Trưởng Ban Thường trực Quốc hội (1945–1960) và Phó Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Quốc hội (1960–1976). Từ năm 2007, Phó Chủ tịch Quốc hội gồm 4 chức danh: Thường trực; Phụ trách Tài chính – Ngân sách; Phụ trách Quốc phòng – An ninh và Phụ trách Pháp luật.
Ngày 2 tháng 3 năm 1946, Quốc hội Việt Nam khóa I được tổ chức, trong kỳ họp thứ nhất đã bầu ông Nguyễn Văn Tố làm Trưởng ban Thường trực Quốc hội và hai Phó Trưởng ban là Phạm Văn Đồng và Cung Đình Quỳ.[3] Tại kỳ họp thứ hai, Bùi Bằng Đoàn đã kế nhiệm chức vụ Trưởng ban, các vị Phó Trưởng ban tiếp theo là Tôn Đức Thắng và Tôn Quang Phiệt.[4] Đến tháng 5 năm 1947, Phêrô Phạm Bá Trực được bầu vào chức vụ này và giữ chức cho đến khi qua đời vào ngày 5 tháng 10 năm 1954, ông là người công giáo đầu tiên đảm nhiệm chức vụ Phó Trưởng ban Thường trực Quốc hội, đồng thời là một trong số ít các linh mục tham gia hoạt động trong Quốc hội.[5] Ngày 20 tháng 9 năm 1955, Tôn Đức Thắng kế nhiệm Bùi Bằng Đoàn để đảm nhiệm chức vụ Trưởng ban Thường trực Quốc hội,[6] với hai Phó trưởng ban tiếp theo là Tôn Quang Phiệt và Hoàng Văn Hoan. Hoàng Văn Hoan trở thành vị Phó Trưởng ban Thường trực Quốc hội đầu tiên được bầu vào Bộ Chính trị liên tục trong hai khóa II[7] và III.[8] Hoàng Văn Hoan rời khỏi Bộ Chính trị vào năm 1976, khi quan hệ giữa Việt Nam – Trung Quốc ngày càng căng thẳng. Đến năm 1979, sau khi Chiến tranh biên giới Việt Nam – Campuchia và Chiến tranh biên giới Việt – Trung nổ ra, khi vẫn còn đương nhiệm chức vụ Phó Chủ tịch Quốc hội, ông lấy cớ sang Đông Đức để chữa bệnh rồi bỏ trốn sang Bắc Kinh. Tại đây, Hoàng Văn Hoan đã công khai chỉ trích chính quyền Việt Nam cũng như các chính sách của Lê Duẩn. Ngày 26 tháng 6 năm 1980, Hoàng Văn Hoan bị nhà nước Việt Nam xử tử hình vắng mặt, trước đó, ông cũng đã bị khai trừ khỏi Đảng Cộng sản Việt Nam và tước hết mọi chức vụ.[9]
Phó Chủ tịch Quốc hội Việt Nam thường được các nhân vật trong Đảng Cộng sản Việt Nam đảm nhiệm, nhưng cũng từng được nhiều nhân vật thuộc các Đảng phái khác nhau đảm nhiệm. Nguyễn Xiển, một thành viên của Đảng Xã hội Việt Nam và trở thành Tổng thư ký của Đảng này vào năm 1956, đã trở thành Phó Chủ tịch Quốc hội liên tiếp trong sáu khóa từ năm 1960 đến năm 1987.[10][11] Tương tự đó, Trần Đăng Khoa, một thành viên nổi bật và là Phó Tổng thư ký của Đảng Dân chủ Việt Nam, đã trở thành Phó Chủ tịch Quốc hội liên tiếp trong năm khóa từ năm 1960 đến năm 1981.[12]
Quốc hội Việt Nam khóa IX diễn ra vào năm 1992 đã bầu ra ba Phó Chủ tịch Quốc hội là Nguyễn Hà Phan, Trung tướngĐặng Quân Thụy và Phùng Văn Tửu. Nguyễn Hà Phan được bầu vào Bộ Chính trị vào tháng 12 năm 1993 và kiêm nhiệm thêm chức Thường trực Ban Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam. Ông trở thành nhân vật được dự đoán là sẽ kế nhiệm chức vụ Thủ tướng Chính phủ Việt Nam thay ông Võ Văn Kiệt. Không lâu sau đó, đã có hàng loạt đơn thư tố cáo Nguyễn Hà Phan "đã từng khai báo nghiêm trọng" khi bị bắt vào năm 1958 và khi ra tù đã nhận lời làm nội gián cho địch. Sau một thời gian điều tra, ngày 17 tháng 4 năm 1996, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa VII đã họp biểu quyết khai trừ Nguyễn Hà Phan ra khỏi Đảng, sau đó ông bị cách chức hết tất cả các chức vụ trong Đảng. Đến tháng 10 năm 1996, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội Việt Nam khóa IX đã quyết định bãi nhiệm chức vụ Phó Chủ tịch Quốc hội và Đại biểu Quốc hội của ông.[13]
Sau sự từ chức Chủ tịch Quốc hội Việt Nam của Vương Đình Huệ vào ngày 2 tháng 5 năm 2024,[14][15] Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn được phân công Phụ trách điều hành hoạt động Quốc hội.[16] Đến ngày 20 tháng 5 năm 2024, ông được bầu làm Chủ tịch Quốc hội, trở thành một trường hợp đặc biệt khi khác với yêu cầu là đảm nhiệm một trong bốn chức vụ trong Tứ trụ Việt Nam phải đủ một nhiệm kỳ là thành viên trong Bộ chính trị trở lên.[17][18]
^Quốc Phương (ngày 14 tháng 2 năm 2009). "Số phận ông Hoàng Văn Hoan". BBC Tiếng Việt. Lưu trữ bản gốc ngày 18 tháng 1 năm 2025. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2025. {{Chú thích web}}: dấu thời gian |ngày lưu trữ= / |url lưu trữ= không khớp; đề xuất ngày 25 tháng 11 năm 2012 (trợ giúp)
Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án Trung tâm tài chính khu vực và quốc tế
Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển ngành công nghiệp bán dẫn
Ban Chỉ đạo quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn và chất độc hóa học sau chiến tranh
Ban Chỉ đạo các công trình trọng điểm, dự án quan trọng quốc gia lĩnh vực đường sắt
Ban Chỉ đạo rà soát và tổ chức thực hiện việc xử lý vướng mắc trong hệ thống pháp luật
Ban Chỉ đạo Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp
Ban Chỉ đạo quốc gia về kinh tế tập thể
Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương về an toàn thực phẩm
Ban chỉ đạo quốc gia về phát triển ngành dược Việt Nam giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045
Ban chỉ đạo về giải quyết các vấn đề khó khăn, vướng mắc các dự án tồn đọng
Ban Chỉ đạo Trung ương triển khai xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước
Ban Chỉ đạo Nhà nước về Du lịch
Ban Chỉ đạo của Chính phủ về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06
Ban Chỉ đạo quốc gia về tìm kiếm, quy tập và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ
Ban Chỉ đạo quốc gia triển khai thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu
Ban Chỉ đạo Trung ương các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025
Ban chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai
Ban Chỉ đạo Nhà nước các dự án trọng điểm về dầu khí
Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển điện lực
Ban Chỉ đạo Trung ương về cải cách chính sách tiền lương, bảo hiểm xã hội và ưu đãi người có công
Ban Chỉ đạo Trung ương tổng kết 20 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể
Ban Chỉ đạo tổng kết thi hành Luật Đất đai và xây dựng Dự án Luật Đất đai (sửa đổi)
Ban Chỉ đạo Quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (Ban Chỉ đạo quốc gia về IUU)
Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia
Ban Chỉ đạo trung ương thực hiện Chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững giai đoạn 2021 - 2025
Ban Chỉ đạo quốc gia về tăng trưởng xanh
Ban chỉ đạo về triển khai thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội
Ban Chỉ đạo Nhà nước các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành Giao thông vận tải
Ban Chỉ đạo của Chính phủ triển khai thực hiện Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông và Dự án Cảng hàng không Quốc tế Long Thành