Tỉnh tự trị Nagorno-Karabakh

Tỉnh tự trị Nagorno-Karabakh
Tỉnh tự trị của Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Azerbaijan
← 1923–1991 →   →
Cờ Huy hiệu
Khẩu hiệu "Vô sản toàn thế giới, đoàn kết lại!" Бүтүн өлкәләрин пролетарлары, бирләшин! (tiếng Azerbaijan)
Quốc ca "Quốc ca Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Azerbaijan"
Vị trí của Nagorno–Karabakh
Thủ đô		Stepanakert
Chính phủ		Nhà nước Xô viết
Lịch sử
-	Thành lập	1923
-	Giải thể	1991
Diện tích
-	1979	4.388 km^2 (1.694 sq mi)
Dân số
-	1979	162.181
	Mật độ	37 /km^2  (95,7 /sq mi)
Hiện nay là một phần của		Azerbaijan

Tỉnh tự trị Nagorno-Karabakh (NKAO) là một tỉnh tự trị thuộc Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Azerbaijan, nơi đây là khu vực sinh sống chủ yếu của người Armenia.^[1][2][3]

Lịch sử

Các thành phố chính của Nagorno-Karabakh

Khu vực này từng là nơi tranh chấp giữa Armenia và Azerbaijan trong khoảng thời gian độc lập ngắn ngủi từ năm 1918 đến năm 1920. Sau khi thành lập chính quyền Xô viết tại Armenia và Azerbaijan, Kavbiuro quyết định giữ Nagorno-Karabakh trong Azerbaijan Xô viết với quyền tự trị khu vực rộng rãi và trung tâm hành chính đặt ở thành phố Shusha.^[4][5]

Ngày 7 tháng 7 năm 1923, Tỉnh tự trị Nagorno-Karabakh được thành lập với thủ phủ được chuyển đến Khankendi (sau này gọi là Stepanakert). Từ khi hình thành, tỉnh có diện tích 4.161km2 (1607 sq mi). Theo điều tra dân số năm 1926, dân số toàn tỉnh là 125.200 người trong đó người Armenia chiếm 89,2% (lớn nhất tỉnh). Tuy nhiên, đến năm 1989, tỉ lệ người Armenia bị giảm xuống còn 76,9% dân số toàn tỉnh.^[6] Những lý do cho điều này bao gồm chính sách của chính quyền Azerbaijan Xô viết để định cư người Azerbaijan trong tỉnh và một số người Armenia di cư khỏi vùng Karabakh cũng như tỷ lệ sinh người Azerbaijan cao hơn so với người Armenia.^[7]

Mặc dù câu hỏi về tình trạng của Nagorno-Karabakh không trở thành vấn đề của công chúng cho đến giữa những năm 1980, các nhà trí thức, lãnh đạo Armenia Xô viết và Karabakh Armenia đã định kỳ kháng nghị lên Moskva về việc chuyển giao khu vực này cho Armenia.^[7] Năm 1945, lãnh đạo Armenia Xô viết Grigory Arutyunov đã kêu gọi Stalin đưa khu vực Nagorno-Karabakh vào lãnh thổ Armenia, nhưng đều bị từ chối.^[7] Năm 1965, 13 quan chức đảng Karabakh Armenia đã viết thư cho ban lãnh đạo Liên Xô để bày tỏ sự bất bình về thái độ của các quan chức Azerbaijan Xô viết đối với Nagorno-Karabakh. Nhiều quan chức Armenia bị cách chức hoặc bị đưa về Armenia. Sự nổi lên Heydar Aliyev lãnh đạo Azerbaijan năm 1969 đã chứng kiến nỗ lực ngày càng tăng của chính quyền Baku nhằm thắt chặt quyền quản lý của mình tại khu vực Nagorno-Karabakh.^[7] Năm 1973–1974 Aliyev đã thanh trừng toàn bộ ban lãnh đạo tỉnh tự trị Nagorno-Karabakh, những người được coi là người Armenia theo chủ nghĩa dân tộc, và bổ nhiệm Boris Kevorkov, một người Armenia ngoài Karabakh làm chủ tịch đảng địa phương.

Năm 1977, một tác giả nổi tiếng người Armenia đã viết một bức thư ngõ cho Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô Leonid Brezhnev kêu gọi sáp nhập Nagorno-Karabakh vào Armenia.

Hành chính

Tỉnh tự trị Nagorno-Karabakh được chia thành 5 quận hoặc đơn vị hành chính:

• Quận Mardakert
• Quận Martuni
• Quận Shusha
• Quận Askeran
• Quận Hadrut

Nhân khẩu học

Dân số và thành phần dân tộc của Nagorno-Karabakh theo điều tra dân số toàn liên bang năm 1926–1989.

Quốc tịch	1926 Điều tra	%	1939 Điều tra	%	1959 Điều tra	%	1970 Điều tra	%	1979 Điều tra	%	1989 Điều tra	%
Tổng cộng	125.159	100,00%	150.837	100,00%	130.406	100,00%	150.313	100,00%	162.181	100,00%	189.085	100,00%
Armenia	111.694	89,24%	132.800	88,04%	110.053	84,39%	121.068	80,54%	123.076	75,89%	145.450	76,92%
Azerbaijan	12.592	10,06%	14.053	9,32%	17.995	13,80%	27.179	18,08%	37.264	22,98%	40.688	21,52%
Nga	596	0,48%	3.174	2,10%	1.790	1,37%	1.310	0,87%	1.265	0,78%	1.922	1,02%
Ukraina	35	0,03%	436	0,29%	238	0,18%	193	0,13%	140	0,09%	416	0,22%
Belarus	12	0,01%	11	0,01%	32	0,02%	35	0,02%	37	0,02%	79	0,04%
Hy Lạp	68	0,05%	74	0,05%	67	0,05%	33	0,02%	56	0,03%	72	0,04%
Tatar	6	0,00%	29	0,02%	36	0,03%	25	0,02%	41	0,03%	64	0,03%
Gruzia	5	0,00%	25	0,02%	16	0,01%	22	0,01%	17	0,01%	57	0,03%
Khác	151	0,12%	235	0,16%	179	0,14%	448	0,30%	285	0,18%	337	0,18%

Tham khảo

1. Ardillier-Carras, Françoise (2006). Sud-Caucase: conflit du Karabagh et nettoyage ethnique [South Caucasus: Nagorny Karabagh conflict and ethnic cleansing] (bằng tiếng Pháp). tr. 409–432.
2. “UNHCR publication for CIS Conference (Displacement in the CIS) – Conflicts in the Caucasus” (bằng tiếng Anh). United Nations High Commissioner for Refugees.
3. Yamskov, A. N. (1991). Ethnic Conflict in the Transcausasus: The Case of Nagorno-Karabakh. Theory and Society (bằng tiếng Anh). 20. tr. 659.
4. “Q&A with Arsène Saparov: No Evidence that Stalin 'Gave' Karabakh to Azerbaijan”. armenian.usc.edu. 10 tháng 12 năm 2018. Of all the documents I have seen, there is no direct evidence of Stalin doing or saying something in those 12 days in the summer of 1921 that [resulted in this decision on Karabakh]. A lot of people just assume that since Stalin was an evil person, it would be typical of someone evil to take a decision like that.
5. “Document about creation of Nagorno-Karabakh Autonomous Oblast (in Russian)”. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 11 năm 2020. Truy cập ngày 6 tháng 3 năm 2021.
6. “All-Union Population Census of 1926. Ethnic composition of the population by regions of the republics of the USSR”. demoscope.ru. 1926.
7. ^ De Waal, Thomas (2003). Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War. New York and London: New York University Press. tr. 137–140.

Ghi chú