Thủy quân lục chiến Việt Nam Cộng hòa

Thủy quân lục chiến Quân lực Việt Nam Cộng hòa
Phù hiệu
Hoạt động	1955 – 1975
Quốc gia	Việt Nam Cộng hòa
Phục vụ	Quân lực Việt Nam Cộng hòa
Quân chủng	Quân thường trực
Phân loại	Chủ lực quân
Tên khác	Cọp Biển Sóng Thần
Khẩu hiệu	Chinh Nam dẹp Bắc Quyết tiến quyết tử
Tham chiến	- Trận Bình Giã - Mặt trận Mậu Thân 1968 - Hạ Lào - Lam Sơn 719 - Mùa hè đỏ lửa 1972 - Chiến dịch Huế - Đà Nẵng 1975
Các tư lệnh
Chỉ huy nổi tiếng	- Lê Nguyên Khang - Bùi Thế Lân Lệnh kỳ Quân kỳ

Sư đoàn Thủy quân Lục chiến Việt Nam Cộng hòa (tiếng Anh: Republic of Vietnam Marine Division, RVNMD) là Lực lượng tác chiến đổ bộ đường thủy. Đây là một trong số những đơn vị được đánh giá là thiện chiến của Việt Nam Cộng hòa nhờ được yểm trợ hỏa lực hạng nặng từ phi pháo, chiến hạm và phi cơ. Được hỗ trợ quân vận từ thủy xa lội nước LVT-5 của Hải quân Việt Nam Cộng hòa, nhiệm vụ chính của Binh chủng ban đầu là hành quân thủy bộ, kiểm soát vùng ven biển và sông ngòi miền Nam, về sau trở thành một đơn vị Tổng trừ bị trực thuộc Bộ Tổng Tham mưu sẵn sàng tác chiến trên cả bốn Vùng chiến thuật Việt Nam Cộng hòa và các mặt trận ngoại biên.

Đơn vị được tổ chức, huấn luyện và chiến đấu theo nguyên mẫu của Thủy quân Lục chiến Hoa Kỳ, được nhận xét là đơn vị dày dặn kinh nghiệm nhất trong Quân lực Việt Nam Cộng hòa. Thủy quân Lục chiến đã nhiều lần tham gia các chiến dịch lớn đối đầu bộ binh chủ lực của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại vùng vĩ tuyến 17, trong đó Trận Thành cổ Quảng Trị 81 ngày đêm là trận chiến ác liệt nhất mà Thủy quân lục chiến đã tham gia. Trong suốt chiều dài chiến tranh, phần lớn lực lượng Thủy quân lục chiến được án ngữ tại Vùng 1 chiến thuật cùng với đơn vị bạn là Sư đoàn Nhảy dù để đề phòng Quân đội nhân dân Việt Nam vượt vĩ tuyến 17 tấn công xuống phía Nam. Trong chiến dịch Huế - Đà Nẵng, Thủy quân lục chiến nhận lệnh phòng ngự Đà Nẵng, nhưng sớm tan rã và phần lớn binh sỹ bị bắt hoặc đầu hàng.

Bộ Tư lệnh Sư đoàn Thủy quân lục chiến đặt tại Trại Bạch Đằng, Sài Gòn. Dấu hiệu nhận biết:

• Bài ca chính thức là Thủy quân lục chiến hành khúc.
• Quân phục tác chiến mang họa tiết "rằn ri cọp" (tiger-stripe camouflage), phía Việt Nam Cộng hòa gọi là "Sóng thần" với phù hiệu Sư đoàn trên tay áo trái, phù hiệu Tiểu đoàn trên tay áo phải, nón beret màu xanh lục đội chếch bên phải có phù hiệu Binh chủng, bằng tốt nghiệp khóa huấn luyện căn bản Thủy quân Lục chiến may ở túi áo bên phải.

Lịch sử

Lực lượng Thủy Quân Lục chiến Việt Nam Cộng hòa có nguồn gốc từ thời kỳ Pháp thuộc. Năm 1949, theo Thỏa ước Pháp-Việt, lực lượng vũ trang của Chính phủ Quốc gia Việt Nam sẽ bao gồm lực lượng Hải quân, với tổ chức và huấn luyện do phía Hải quân Pháp đảm nhiệm. Năm 1951, Pháp đề nghị phương án phát triển Hải quân Việt Nam, theo đó sẽ thành lập hai Sư đoàn Hải quân, do Pháp chỉ huy. Tháng 3 năm 1952, Sắc lệnh số 2 của Đế chế Pháp chính thức xác lập Hải quân Việt Nam. Tới năm sau, hai Sư đoàn Hải quân được thiết lập.^[1]

Năm 1953, Chính phủ Pháp và Việt Nam đồng ý tăng Lục quân lên 57 Tiểu đoàn Bộ binh, đảm nhận nhiệm vụ tấn công. Các chiến dịch này mở rộng ra cả vùng duyên hải của Việt Nam, nên việc mở rộng Hải quân cũng được xét đến. Trong khi việc các đội Giang thuyền nên nằm dưới sự chỉ huy của Lục quân hay Hải quân còn chưa được định đoạt, thì phó Đô đốc Pháp Auboyneau đề xuất việc thành lập 1 Binh chủng Thủy quân Lục chiến Việt Nam. Năm 1954, khi người Pháp bắt đầu rút khỏi Việt Nam, thì Binh chủng Thủy quân Lục chiến đã bao gồm một Bộ chỉ huy, bốn Đại đội đường sông, một Tiểu đoàn đổ bộ.^[2]

Hình thành và phát triển

Thủy quân Lục chiến Việt Nam Cộng hòa được thành lập ngày 01/10/1954 tại Nha Trang với danh xưng ban đầu là Lực lượng Bộ binh Hải quân (Nghị định số 991/NĐ ngày 13/10/1954 của Phủ Thủ tướng) do Trung tá Lê Quang Trọng làm Chỉ huy trưởng đầu tiên. Bộ Chỉ huy đặt tại Bộ Tổng Tham mưu ở đường Trần Hưng Đạo, Sài Gòn. Trước đó, đơn vị đầu tiên của Sư đoàn, Tiểu đoàn 1 đổ bộ (về sau có danh hiệu là Quái Điểu) đã được thành lập tại Nha Trang vào tháng 8/1954. Đến ngày 01 tháng 6 năm 1955, Bộ Chỉ huy Bộ binh Hải quân dời về trại Cửu Long, Thị Nghè, Sài Gòn.

Tháng 4/1956, Lực lượng Bộ binh Hải quân cải danh thành Thủy quân Lục chiến, trực thuộc Quân chủng Hải quân và đặt dưới quyền điều động của Bộ Tư lệnh Hải quân. Cũng trong năm này, Tiểu đoàn 2 Trâu Điên khét tiếng được thành lập tại Rạch Dừa, sau đó chuyển về Cam Ranh. Thành tích nổi bật nhất của Tiểu đoàn chính là Chiến thắng Đầm dơi tại Cà Mau.

Năm 1957, Tiểu đoàn 3, biệt danh là Sói Biển được thành lập, Tiểu đoàn được Việt Nam Cộng hòa ghi nhận thành tích sau trận Đông Hà trong mùa hè 1972, với sự kiện 700 tay súng của Tiểu đoàn đã tham gia cùng các đơn vị khác ngăn cản thành công đà tiến của Quân đội Nhân dân Việt Nam có chiến xa và phi pháo yểm trợ suốt thời gian trách nhiệm cho đến khi Tiểu đoàn có lệnh bàn giao vùng trách nhiệm cho đơn vị bạn.

Cùng năm, Binh chủng Thủy Quân Lục Chiến được nâng cấp thành Liên đoàn với quân số 2.300 quân nhân do Thiếu tá Lê Nguyên Khang chỉ huy.

Năm 1961, Tiểu đoàn 4, biệt danh là Kình Ngư được thành lập tại Thị xã Vũng Tàu và đặt hậu cứ ở trong Thị xã, khi vừa mới thành lập, Tiểu đoàn đã cùng với Hải Quân mở ngay chiến dịch truy quét Tiểu đoàn U Minh tại vùng rừng U Minh.

Từ năm 1960 cho đến khi tan hàng vào năm 1975, ngoại trừ Tiểu đoàn 4 đóng ở Vũng Tàu, Bộ Tư lệnh cùng các đơn vị Yểm trợ đóng ở Thị Nghè, Sài Gòn thì toàn bộ phần còn lại của Sư đoàn đều đóng ở hậu cứ Sóng Thần, Rừng Cấm, quận Thủ Đức.

Ngày 01 tháng 1 năm 1962, Liên đoàn Thủy quân Lục chiến được cải danh thành Lữ đoàn, tách khỏi Hải quân và được đặt dưới quyền điều động trực tiếp của Bộ Tổng tham mưu. Cũng trong năm này, để yểm trợ cho các Tiểu đoàn Thủy quân Lục chiến, Tiểu đoàn 1 Pháo binh Lôi Hỏa được thành lập gồm 2 pháo đội 75 ly và 1 pháo đội 105 ly.

Lúc này Lữ đoàn đã có quân số là 3.300 quân gồm 1 Bộ Chỉ huy Lữ đoàn, 4 Tiểu đoàn tác chiến và 1 Tiểu đoàn Pháo binh cơ hữu cùng với các đơn vị Yểm trợ.

Năm 1963, Tiểu đoàn 2 Trâu Điên đã đánh trận đầu tiên ở Đầm Dơi thuộc Tiểu khu An Xuyên. Cũng trong năm này, toàn bộ Lữ đoàn đã mở 2 cuộc hành quân "Sóng tình thương" vào Mật khu Đỗ Xá tuy nhiên không có xảy ra giao tranh.

Năm 1964, Lữ đoàn thành lập Tiểu đoàn 5 Hắc Long. Đây cũng là năm đen tối của Thủy quân Lục chiến khi Tiểu đoàn 4 Kình Ngư lọt vào ổ phục kích của Trung đoàn 27 Bình Giã của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam ở vùng rừng cao su Bình Giã thuộc Tiểu khu Phước Tuy. Trong trận Bình Giã, Tiểu đoàn chịu thiệt hại nặng và thương vong hơn 60% quân số, Tiểu đoàn trưởng và Tiểu đoàn phó đều tử trận.

Năm 1965, Lữ đoàn Thủy quân Lục chiến có 5 Tiểu đoàn tác chiến, 1 Tiểu đoàn Pháo Binh và các Đại đội Yểm trợ Thủy bộ, Quân Y, Công Binh, Viễn Thám và Huấn luyện. Do nhu cầu chiến thuật tăng phái đi từng Khu chiến thuật nên Lữ đoàn chia thành 2 Chiến đoàn A và B. Chiến đoàn A (còn gọi là Chiến Đoàn An Dương Vương), Chiến Đoàn B (còn gọi là Chiến Đoàn Bắc Bình Vương).

Cũng trong năm này, Lữ đoàn Thủy quân Lục chiến cùng với Sư đoàn Nhảy dù và các Liên đoàn Biệt động quân, trở thành các Lực lượng Tổng trừ bị dưới quyền điều động trực tiếp của Bộ Tổng tham mưu.

Ngày 08/04/1965, Tiểu đoàn 2 Trâu Điên được tăng phái cho Sư đoàn 22 Bộ Binh đã đánh bại 1 Trung đoàn thuộc Sư đoàn 3 Sao Vàng tại Phụng Dư, Tiểu khu Bình Định.

Năm 1966, Tiểu đoàn 2 Trâu Điên được tăng phái dưới quyền điều động của Sư đoàn 1 Bộ binh,^[3] từ An Hòa (Huế) di chuyển ra Quảng Trị và bị phục kích tại Phong Điền, Thừa Thiên. Tiểu đoàn đã phản phục kích và đánh lui Trung đoàn của Mặt trận Giải phóng miền Nam Việt Nam tại đây nhưng mất Tiểu đoàn trưởng Lê Hằng Minh^[4] cùng với 42 quân nhân khác tử trận và gần 100 người bị thương trong đó có Trung úy Nguyễn Xuân Phúc. Năm này cũng là năm Tư lệnh Thủy quân Lục chiến, Thiếu tướng Lê Nguyên Khang được thăng lên cấp Trung tướng. Cuối năm 1966, Tiểu đoàn 6 Thần Ưng được thành lập

Năm 1968 là năm tác chiến ác liệt của Thủy quân Lục chiến khi tất cả các Tiểu đoàn đều tham gia các cuộc hành quân giải tỏa quanh thành phố Sài Gòn, Chiến đoàn A hành quân tác chiến tại Huế trong dịp Tết Mậu Thân 1968. Ngày 01 tháng 1 năm 1968, Lữ đoàn được nâng lên cấp Sư đoàn, Chiến đoàn A được cải danh thành Lữ đoàn 147 (gồm các Tiểu đoàn 1, 4 và 7), Chiến đoàn B cải danh thành Lữ đoàn 258 (gồm các Tiểu đoàn 2, 5 và 8). Các đơn vị Yểm trợ như Quân y, Truyền tin, Công binh, Viễn thám, Huấn luyện được biên chế lên cấp Tiểu đoàn. Cuối năm 1969, Tiểu đoàn 8 Ó Biển và Tiểu đoàn 9 Mãnh Hổ cùng với Tiểu đoàn 2 Pháo Binh Thần Tiễn được thành lập, đồng thời thành lập Lữ đoàn 369 (gồm các Tiểu đoàn 3, 6 và 9). Quân số của Sư đoàn lúc này đạt mức 9.300 quân nhân. Đầu năm 1970, Tiểu đoàn 3 Pháo binh Nỏ Thần và Bệnh viện Lê Hữu Sanh thuộc Tiểu đoàn Quân y được thành lập.

Cho đến khi nổ ra các cuộc hành quân tiến sang Campuchia của Quân Lực Việt Nam Cộng hòa, Sư đoàn đã hoàn chỉnh gồm Bộ chỉ huy Sư đoàn, 3 Lữ đoàn tác chiến và các đơn vị yểm trợ, Tiểu đoàn Huấn luyện, Khối Bổ Sung, Bệnh viện Lê Hữu Sanh. Tổng quân số của toàn Sư đoàn là 16.000 quân nhân.

Năm 1971, Sư đoàn được trực thăng vận đến Khe Sanh tham gia Chiến dịch Lam Sơn 719, các Lữ đoàn làm nút chặn cho các đơn vị khác là Sư đoàn Nhảy dù, Sư đoàn 1 Bộ binh, Lữ đoàn 1 Thiết giáp Kỵ binh và Liên đoàn 1 Biệt động quân rút lui. Lữ đoàn 147 gồm các Tiểu đoàn 1, 4, 7 chịu thiệt hại nặng, mất hơn 70% quân số khi Quân Giải Phóng mở cuộc tấn công vào phòng tuyến của Lữ đoàn. Đây được coi là chiến dịch thất bại nặng nề nhất của Sư đoàn Thủy quân Lục chiến tính đến thời điểm đó.

Sau Chiến dịch Lam Sơn 719, Tiểu đoàn 9 được tăng phái cho Sư đoàn 1 Bộ binh Quân lực Việt Nam Cộng hòa giải tỏa Động A Tây do Trung đoàn 6 Quân giải phóng đang chiếm giữ, thu hồi 100 thi hài đồng ngũ.

Trong năm 1972, Lữ đoàn 147 Thủy quân Lục chiến cùng với Sư đoàn 3 Bộ binh thay phiên nhau chống đỡ cuộc tấn công dữ dội và thần tốc của Quân Giải Phóng. Sau khi Quảng Trị mất, Lữ đoàn 258 và Lữ đoàn 369 nhận lệnh trấn đóng tuyến đầu của Quân đoàn I chặn đối phương tại tuyến sông Mỹ Chánh để Lữ đoàn 147 mở các cuộc tấn công giới hạn qua bên kia sông nhằm phá hủy các nỗ lực tiếp liệu và tuyến tiếp vận của đối phương, sau đó cùng với Sư đoàn Nhảy dù mở cuộc phản công tái chiếm Cổ thành Đinh Công Tráng (Quảng Trị) với phần lớn sức tấn công là từ yểm trợ hoả lực của Không lực Hoa Kỳ. Quân Giải Phóng đã trụ vững tại Cổ thành suốt 81 ngày đêm, làm phá sản kế hoạch chiếm thành cổ trong 2 tuần của Trung tướng Ngô Quang Trưởng và Sư đoàn Thủy quân Lục chiến. Quân Giải Phóng chỉ bắt đầu rút từ đêm ngày 14/09 đến cuối ngày 15 do nước lũ dâng cao không thể tiếp tục chi viện và tiếp tế cho các tuyến phòng thủ trong thành. Tuy phải rút nhưng họ đã giành được lợi thế về mặt chiến lược, giúp Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam có lợi thế lớn trên bàn đàm phán tại Hoà đàm Paris, đồng thời làm phá sản ý đồ tái chiếm bờ bắc sông Thạch Hãn của Quân Lực Việt Nam Cộng hoà. Ngày 16/09/1972, lính của 2 Tiểu đoàn 3 và 6 Thủy quân Lục chiến đã kéo cờ Việt Nam Cộng Hoà lên Cổ thành Quảng Trị. Để tái chiếm được Cổ Thành, hơn 3.500 lính Thủy quân Lục chiến tử trận và hàng ngàn lính khác bị thương. Đây cũng là lần cuối cùng mà các Tiểu đoàn Thủy quân Lục chiến dành chiến thắng về mặt chiến thuật (dù kết quả này có được là nhờ sự giúp sức rất lớn của Hoa Kỳ) trước khi Hoà đàm Paris được ký kết.

Cuối năm 1972 đầu năm 1973, Sư đoàn tham gia các cuộc hành quân "Sóng Thần" nhằm tái chiếm khu vực phía Bắc sông Thạch Hãn của tỉnh Quảng Trị, nhưng đều bị Quân Giải Phóng đánh lui, với hơn 4000 thương vong. Đến cuối tháng 1/1973, khi Hoà đàm Paris được ký, Sư đoàn cũng đã kiệt sức do tổn thất quá lớn, không còn khả năng hành quân nữa mà chỉ được dùng để bảo vệ phần Nam sông Thạch Hãn cùng các lực lượng Địa phương quân và nghĩa quân.

Từ cuối năm 1973 đến giữa năm 1974, thành lập Biệt đội Sóng Thần với quân số hơn 100 tay súng, sau đó giải tán và sáp nhập vào Tiểu đoàn 2 Trâu Điên.

Đầu năm 1975, Sư đoàn thành lập thêm Lữ đoàn 468 do Đại tá Ngô Văn Định^[5], Lữ đoàn trưởng Lữ đoàn 258 kiêm chỉ huy gồm 3 Tiểu đoàn 14, 16, 18 và Tiểu đoàn 4 Pháo binh. Lữ đoàn mới này tiếp nhận hậu cứ Sóng Thần và được tăng phái hành quân tảo thanh tại Long An, sau đó ra Vùng I chiến thuật để gia nhập các cuộc hành quân chung của Sư đoàn Thủy quân Lục chiến. Quân số lúc này của Sư đoàn Thủy quân Lục chiến là 20.000 quân nhân. Là một trong 2 Sư đoàn có quân số cao nhất trong tổng số các đại đơn vị thuộc Quân Lực Việt Nam Cộng hoà (Sư đoàn còn lại là Sư đoàn Nhảy Dù).

Sư đoàn Thủy quân Lục chiến là đơn vị cơ động nhất trong Quân Lực Việt Nam Cộng hoà. Đơn vị được thành lập theo đà phát triển của chiến tranh, chia sẻ gánh nặng với các đơn vị bạn. Sư đoàn Thủy quân Lục chiến được đánh giá là một trong những đơn vị chiến đấu tốt nhất của Quân Lực Việt Nam Cộng hoà, lời nhận xét này được đưa ra từ nhận định của các sỹ quan Hoa Kỳ, đặc biệt là Thủy quân Lục chiến Hoa Kỳ. Tất cả các quân nhân trong Sư đoàn Thủy quân Lục chiến, từ binh sĩ cho đến sĩ quan đều là tình nguyện. Sư đoàn đã lập được nhiều thành tích, tham gia nhiều mặt trận, từ rừng rậm, thành phố, các vùng duyên hải ven biển và đồng bằng lầy lội... Với những thành tích đạt được, Sư đoàn được tặng thưởng dây biểu chương ba màu Tam hợp Bảo quốc Huân chương trên ngực áo.

Tan rã và đầu hàng

Tháng 3 năm 1975, Sư đoàn Thủy quân Lục chiến nhận lệnh bỏ tuyến phòng ngự phía nam sông Thạch Hãn rút về phòng ngự Đà Nẵng, nhưng do mệnh lệnh lung tung và phối hợp không đồng nhất nên Lữ đoàn 147 gồm 1 Chi đoàn Thiết giáp Kỵ binh (tăng phái), các Tiểu đoàn 1, 4, 7 và Tiểu đoàn 1 Pháo binh đang chờ tại cửa Thuận An (Huế) để tàu Hải quân vào đón với quân số hơn 4.000 quân bị Quân Giải Phóng bao vây tấn công, chỉ có hơn 200 sĩ quan và binh sĩ được tàu Hải quân vào đón, số còn lại chống cự cho đến khi hết đạn hoặc vứt bỏ vũ khí và bỏ trốn khỏi đơn vị, phần còn lại của Lữ đoàn bị bắt, Lữ đoàn chính thức tan hàng tại đây. Lữ đoàn 369 gồm các Tiểu đoàn 3, 6, 9 và Tiểu đoàn 3 Pháo binh đóng tại Đại Lộc, Tiểu khu Quảng Nam được lệnh rút về Đà Nẵng thì Trung tá Nguyễn Xuân Phúc Lữ đoàn trưởng và Lữ đoàn phó Trung tá Đỗ Hữu Tùng^[6] bị mất tích (đến nay vẫn chưa tìm thấy tin tức, được xem như đã tử trận) khi đang điều động các đơn vị chiến đấu. Lữ đoàn 369 thủy quân lục chiến phải lùi về An Đông, Mỹ Khê và bị Sư đoàn 2 (Quân khu 5) hợp vây. Hơn 3.000 tân binh Quân lực Việt Nam Cộng hoà tại trại Hòa Cầm nổi loạn, bắn giết các sĩ quan chỉ huy, phá doanh trại, ra hàng Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam hoặc bỏ chạy về quê quán.

Khác với số phận của 2 Lữ đoàn trên, Lữ đoàn 258 và Lữ đoàn 468 đang đóng tại đèo Hải Vân may mắn được tàu Hải quân vào đón nên còn nguyên vẹn quân số rút về Vũng Tàu, và chỉ còn 6000 quân.

Vào những ngày cuối tháng 4, Lữ đoàn 258 đặt dưới quyền điều động của Quân đoàn III, Lữ đoàn 468 phòng ngự ở Tổng kho Long Bình, còn Lữ đoàn 147 và 369 tái bổ sung tại Vũng Tàu. Ngày 22/04/1975, Trung tá Nguyễn Đằng Tống được Tư lệnh Sư đoàn là Thiếu tướng Bùi Thế Lân cử giữ chức Lữ đoàn trưởng 468 thay thế Đại tá Ngô Văn Định được điều động về chỉ huy Lữ đoàn 147. Lực lượng Thủy quân Lục chiến cuối cùng ở nội thành Sài Gòn đã phối hợp cùng với một số xe thiết giáp và chiến hạm ven sông lập chốt phòng ngự tại Cầu Thị Nghè để phòng ngự trụ sở bộ tư lệnh Hải quân Việt Nam Cộng hòa. Sau chiến dịch Xuân Lộc, Lữ đoàn 468 phòng thủ Bộ tư lệnh Hải quân còn Tiểu đoàn 2 Trâu Điên giữ Thủ Đức và cầu Thị Nghè để ngăn cản Quân giải phóng tiến vào Dinh Độc Lập. Ngày 28/4, những đơn vị còn lại của Lữ đoàn 468 Thủy quân Lục chiến và Chiến đoàn 322 Quân lực Việt Nam Cộng hòa mới được điều từ lực lượng dự bị ra đã dùng hơn 20 tàu đổ bộ của hải quân bất ngờ mở cuộc phản kích vào Lữ đoàn Pháo binh 164 và Sở Chỉ huy Sư đoàn 325. Trung đoàn Pháo binh 84 (thuộc Sư đoàn 325) và Trung đoàn Cao xạ 824 (Sư đoàn Phòng không 673) đã lập tức dùng hỏa lực pháo bắn thẳng phá vỡ đội hình phản kích của Quân lực Việt Nam Cộng hòa, bắn chìm 7 tàu của Quân lực Việt Nam Cộng hòa. Đến 15 giờ chiều ngày 28 tháng 4, Trung đoàn 101 (Sư đoàn 325) đã tiếp cận chiến trường, giành lại trận địa, đẩy các lực lượng phản kích của Quân lực Việt Nam Cộng hòa lùi về Cát Lái. Sáng 29 tháng 4, Sư đoàn 304 Quân giải phóng tổ chức hai mũi đột kích vu hồi gồm Trung đoàn 24, Trung đoàn 9 và một Đại đội Xe tăng của Lữ đoàn 203 đánh bật Lữ đoàn 468 vào rừng cao su. Đến 10 giờ cùng ngày, các đơn vị này đã dập tắt các ổ đề kháng của Lữ đoàn 258 Thủy quân lục chiến Quân lực Việt Nam Cộng hòa, làm chủ tình hình ở khu vực Nước Trong và ngã ba Đường 15. 14 giờ chiều 29 tháng 4, Quân đoàn 2 đã đánh chiếm các mục tiêu còn lại tại Nhơn Trạch, bến phà Cát Lái, khu kho hậu cần Thành Tuy Hạ, vượt sông Đồng Nai đánh chiếm căn cứ hải quân Cát Lái.

Đa số binh sĩ Thủy quân Lục chiến hạ vũ khí khi Tổng thống Dương Văn Minh ra lệnh đầu hàng. Riêng đơn vị Tiểu đoàn 2 Trâu Điên Thủy quân Lục chiến đang đóng tại Thủ Đức vẫn còn chống cự tới chiều tối cùng ngày mới đầu hàng. Họ làm lễ chào cờ đơn vị lần cuối và bàn giao toàn bộ vũ khí cho Quân đội Nhân dân Việt Nam.

Các chiến trận tham gia

• Trận Đầm Dơi (An Xuyên)
• Trận Bình Giã
• Chiến dịch Ba Gia
• Các cuộc hành quân giải tỏa tại Sài Gòn và Huế trong dịp Tết Mậu Thân 1968
• Chiến dịch Lam Sơn 719
• Trận tái chiếm Cổ thành Đinh Công Tráng Quảng Trị
• Trận Cửa Việt
• Chiến dịch Huế - Đà Nẵng

Đơn vị trực thuộc

Stt	Đơn vị		Stt	Đơn vị
1	Lữ đoàn 147[7]	-Tiểu đoàn 1 (Quái Điểu) -Tiểu đoàn 4 (Kình Ngư) -Tiểu đoàn 7 (Hùm Xám)	10	Tiểu đoàn Yểm trợ	-Phân đội 147 -Phân đội 258 -Phân đội 369 -Phân đội 468 (Phối thuộc 4 Lữ đoàn)
2	Lữ đoàn 258	-Tiểu đoàn 2 (Trâu Điên) -Tiểu đoàn 5 (Hắc Long) -Tiểu đoàn 8 (Ó Biển)	12	Tiểu đoàn Quân y
3	Lữ đoàn 369	-Tiểu đoàn 3 (Sói Biển) -Tiểu đoàn 6 (Thần Ưng) -Tiểu đoàn 9 (Mãnh Hổ)	13	Tiểu đoàn Truyền tin
4	Lữ đoàn 468 (Tân lập)	-Tiểu đoàn 14 -Tiểu đoàn 16 -Tiểu đoàn 18	14	Tiểu đoàn Công binh
5	Đại đội Viễn thám	-Đại đội 147 -Đại đội 258 -Đại đội 369 -Đại đội 468 (Phối thuộc 4 Lữ đoàn)	15	Trung tâm huấn luyện	Căn cứ Sóng Thần
6	Bộ chỉ huy Tổng hành dinh[8]		16	Tiểu đoàn Huấn luyện	Căn cứ Sóng Thần
7	Đại đội Trinh sát	Dưới quyền điều động trực tiếp của Tư lệnh Sư đoàn	17	Khối Bổ sung
8	Đại đội Quân cảnh 202		18	Bệnh viện Lê Hữu Sanh
9	Biệt đội Tác chiến Điện tử		19	Bộ chỉ huy Pháo binh	-Tiểu đoàn 1 (Lôi Hỏa) -Tiểu đoàn 2 (Thần Tiễn) -Tiểu đoàn 3 (Nỏ Thần) -Tiểu đoàn 4 (Tân lập) (Phối thuộc 4 Lữ đoàn)
11	Đại đội diệt tăng

Bộ Tư lệnh Sư đoàn và các Lữ đoàn tháng 4/1975

• Chức danh Chỉ huy và Tham mưu sau cùng:

Stt	Cấp bậc	Họ và tên	Chức vụ		Chú thích
1	Thiếu tướng	Bùi Thế Lân Võ khoa Thủ Đức K4[9]	Tư lệnh
2	Đại tá	Nguyễn Thành Trí[10] Sĩ quan Thủ Đức K5	Tư lệnh phó
3	Đại tá	Lê Đình Quế[11] Võ khoa Thủ Đức K4	Tham mưu trưởng
				Cấp bậc	Tiểu đoàn trưởng
4	Đại tá Trung tá	Nguyễn Thế Lương[12] Võ khoa Thủ Đức K4 Nguyễn Đằng Tống Võ bị Đà Lạt K16	Chỉ huy Lữ đoàn 147 Chỉ huy phó	Thiếu tá	-Dương Văn Hưng Tiểu đoàn 1 -Đinh Long Thành Tiểu đoàn 4 -Phạm Cang[13] Tiểu đoàn 7
5	Đại tá Trung tá	Nguyễn Năng Bảo[14] Võ bị Địa phương Bắc Việt Đỗ Đình Vượng Võ khoa Thủ Đức K4p	Chỉ huy Lữ đoàn 258 Chỉ huy phó	Thiếu tá Thiếu tá Trung tá	-Trần Văn Hợp[15] Tiểu đoàn 2 -Phạm Văn Tiền Tiểu đoàn 5 -Nguyễn Đăng Hòa[16] Tiểu đoàn 8
6	Trung tá Trung tá	Nguyễn Xuân Phúc[17] Võ bị Đà Lạt K16 Đỗ Hữu Tùng Võ bị Đà Lạt K16	Chỉ huy Lữ đoàn 369 Chỉ huy phó	Thiếu tá Trung tá Thiếu tá	-Nguyễn Văn Sử Tiểu đoàn 3 -Lê Bá Bình[18] Tiểu đoàn 6 -Lâm Tài Thạnh[19] Tiểu đoàn 9
7	Đại tá	Ngô Văn Định[20] Võ khoa Thủ Đức K4p (Khóa 10B Trừ bị Đà Lạt)	Chỉ huy Lữ đoàn 468	Trung tá Thiếu tá Thiếu tá	-Nguyễn Văn Cảnh Tiểu đoàn 14 -Đinh Xuân Lãm[21] Tiểu đoàn 16 -Trần Ngọc Toàn[22] Tiểu đoàn 18
8	Trung tá	Đặng Bá Đạt[23] Võ khoa Thủ Đức K6	Chỉ huy trưởng Pháo binh	Thiếu tá	-Nguyễn Hữu Lạc[24] Tiểu đoàn 1 -Võ Đằng Phương[25] Tiểu đoàn 2 -Nguyễn Tấn Lộc Tiểu đoàn 3 -Hà Tiến Chương Tiểu đoàn 4

Chỉ huy Lữ đoàn qua các thời kỳ

Stt	Đơn vị	Họ và tên	Cấp bậc	Tại chức	Chú thích
	Lữ đoàn 147				Năm 1965, được thành lập với danh xưng ban đầu là Chiến đoàn A. Năm 1968 Binh chủng Thủy quân Lục chiến được nâng lên cấp Sư đoàn. Chiến đoàn được đổi tên thành Lữ đoàn 147.
1		Hoàng Tích Thông[26] Võ khoa Thủ Đức K4	Trung tá[27]	1965-1971	Sau cùng là Đại tá
2		Nguyễn Năng Bảo Võ bị Địa phương Bắc Việt		1971-1974	Sau cùng là Đại tá
3		Nguyễn Thế Lương Võ khoa Thủ Đức K4	Đại tá	1974-1975
4		Phạm Cang Võ bị Đà lạt K20	Thiếu tá	1/1975-4/1975	Xử lý thường vụ chức vụ Lữ đoàn trưởng
	Lữ đoàn 258				Năm 1965 được thành lập với danh xưng ban đầu là Chiến đoàn B. Năm 1968 được đổi tên thành Lữ đoàn 258
1		Tôn Thất Soạn[28] Võ khoa Thủ Đức K4	Trung tá	1965-1970	Sau cùng là Đại tá Tỉnh trưởng tỉnh Hậu Nghĩa
2		Nguyễn Thành Trí Sĩ quan Thủ Đức K5		1970-1971	Sau cùng là Đại tá Tư lệnh phó Sư đoàn Thủy quân Lục chiến
3		Ngô Văn Định		1971-1974
4		Nguyễn Năng Bảo	Đại tá	1974-1975
	Lữ đoàn 369				Được thành lập năm 1969
1		Ngô Văn Định	Trung tá	1969-1970
2		Phạm Văn Chung[29] Võ bị Đà Lạt K10B[30]		1970-1972	Sau chuyển đi làm Tư lệnh phó Sư đoàn 3 Bộ binh và sau cùng là Đại tá Tỉnh trưởng tỉnh Quảng Nam
3		Nguyễn Thế Lương		1972-1974
4		Nguyễn Xuân Phúc		1974-1975
	Lữ đoàn 468				Thành lập vào thượng tuần tháng 4/1975
1		Ngô Văn Định	Đại tá

Tư lệnh qua các thời kỳ

• Từ năm 1954-1962, được gọi là Chỉ huy trưởng

Stt	Họ và tên	Cấp bậc	Tại chức	Chú thích
1	Lê Quang Trọng[31] Võ bị Huế K2	Trung tá	10/1954-06/1956	Thủy quân Lục chiến khi mới thành lập (1954) danh xưng là: Bộ binh Hải quân.
2	Phạm Văn Liễu[32] Võ bị Lục quân Chapa, Yên Bái Võ bị Đà Lạt K5	Thiếu tá	06/1956-08/1956	Tháng 4/1956, Bộ binh Hải quân đổi tên thành Thủy quân Lục chiến.
3	Bùi Phó Chí Võ bị Tông Sơn Tây	Đại úy	08/1956-10/1956	Giải ngũ ở cấp Đại úy. Là Nhạc phụ của Trung tướng Phan Trọng Chinh
4	Lê Nhữ Hùng[33] Võ bị Huế K1	Thiếu tá	10/1955-04/1960	Năm 1957, đổi tên thành Liên đoàn Thủy quân Lục chiến.
5	Lê Nguyên Khang Võ khoa Nam Định	Thiếu tá Trung tá (1/1962)	04/1960-11/1963	Đầu năm 1962, Liên đoàn TQLC đổi tên thành Lữ đoàn. Thiếu tá Khang trở thành Tư lệnh lần thứ 1
6	Nguyễn Bá Liên Võ khoa Thủ Đức K3p (Trừ bị Đà Lạt K9B)	Trung tá	11/1963-02/1964	Sau cùng là Đại tá Phụ tá Tư lệnh Quân đoàn II kiêm Tư lệnh Biệt khu 24 (Kontum-Pleiku). Năm 1969 tử trận được truy thăng Chuẩn tướng
7	Lê Nguyên Khang	Đại tá Chuẩn tướng (8/1964) Thiếu tướng (10/1964) Trung tướng (11/1966)	02/1964-05/1972	Tư lệnh lần thứ 2. Sau cùng là Trung tướng Phụ tá Tổng tham mưu trưởng đặc trách Hành quân
8	Bùi Thế Lân	Đại tá Chuẩn tướng (6/1972) Thiếu tướng (1/4/1975)	05/1972-04/1975	Tư lệnh sau cùng

Tướng lĩnh xuất thân từ binh chủng

Stt	Họ và tên	Cấp bậc	Thời gian phục vụ	Chú thích
1	Lê Nguyên Khang	Trung tướng	1952-1972	Thiểu uý, Trung úy: Lực lượng Bổ bộ Hải quân (1952-1955). Đại úy, Thiếu tá: Tiểu đoàn trưởng TQLC (1955-1960). Thiếu tá, Trung tá, Đại tá: Liên đoàn trưởng TQLC (1960-1964). Chuẩn tướng: Tư lệnh Lữ đoàn TQLC (1964). Thiếu tướng, Trung tướng: Tư lệnh Sư đoàn Thủy quân Lục chiến (1964-1972)
2	Bùi Thế Lân	Thiếu tướng	1954-1975	Thiếu úy, Trung úy, Đại úy: Đại trưởng, Tiểu đoàn trưởng TQLC (1954-1964). Thiếu tá, Trung tá, Đại tá: Tham mưu trưởng Lữ đoàn, Tư lệnh phó Sư đoàn TQLC (1964-1972). Chuẩn tướng, Thiếu tướng: Tư lệnh Sư đoàn Thủy quân Lục chiến (1972-1975)
3	Nguyễn Bá Liên	Chuẩn tướng (Truy thăng)	1956-1964	Năm 1956 đang là sĩ quan cơ hữu ở Quân trường Đồng Đế, tình nguyện sang binh chủng TQLC. Thiếu úy, Trung úy Đại đội trưởng TQLC (1956-1958). Đại úy: Trưởng phòng 1 Tiểu đoàn, Tiểu đoàn trưởng, Liên đoàn phó TQLC (1958-1963). Thiếu tá, Trung tá: Liên đoàn phó, Chỉ huy trưởng Liên đoàn Thủy quân Lục chiến (1963-1964). Sau chuyển sang Bộ binh
4	Trần Văn Nhựt Võ bị Đà Lạt K10	Chuẩn tướng	1954-1964	Thiếu úy: Đại đội trướng, Trung úy: Tiểu đoàn phó Tiểu đoàn 1/TQLC (1955-1956) (1959-1960), Đại úy: Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 1/TQLC (1960-1961) (1962-1963), Thiếu tá: Tư lệnh phó kiêm Tham mưu trưởng Liên đoàn TQLC (1963-1964)

Phù hiệu các Tiểu Đoàn Tác Chiến và Pháo Binh TQLC

• Tiểu Đoàn 1
  Tiểu Đoàn 1
• 
  Tiểu Đoàn 2
• Tiểu Đoàn 3
  Tiểu Đoàn 3
• Tiểu Đoàn 4
  Tiểu Đoàn 4
• Tiểu Đoàn 5
  Tiểu Đoàn 5
• Tiểu Đoàn 6
  Tiểu Đoàn 6
• Tiểu Đoàn 7
  Tiểu Đoàn 7
• Tiểu Đoàn 8
  Tiểu Đoàn 8
• Tiểu Đoàn 9
  Tiểu Đoàn 9
• 
  TĐ 1 Pháo Binh
• TĐ 2 Pháo Binh
  TĐ 2 Pháo Binh
• TĐ 3 Pháo Binh
  TĐ 3 Pháo Binh

Xem thêm

• Hải lực Việt Nam Cộng hòa

Chú thích

1. Brush, Peter (1966). “The Vietnamese Marine Corps”. Viet Nam Generation: A Journal of Recent History and Contemporary Issues. Vol. 7:1-2. tr. 73–77. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 6 năm 2010. Truy cập ngày 24 tháng 8 năm 2010.
2. Victor J. Croizat, "Vietnamese Naval Forces: Origin of the Species," U.S. Naval Institute Proceedings, (February, 1973), tr 48-58.
3. Do Đại tá Ngô Quang Trưởng làm Tư lệnh
4. Cố Trung tá Lê Hằng Minh sinh năm 1935 tại Gia Định, tốt nghiệp khóa 5 Sĩ quan Trừ bị Thủ Đức.
5. Đại tá Ngô Văn Định sinh năm 1935 tại Bắc Ninh.
6. Trung tá Đỗ Hữu Tùng sinh năm 1939, tốt nghiệp khóa 16 Võ bị Đà Lạt.
7. Từ Lữ đoàn 147 (số 1) đến Đại đội Viễn thám (số 5) là các đơn vị tác chiến.
8. Từ BCH Tổng hành dinh (số 6) đến BCH Pháo binh (số 18) là các đơn vị yểm trợ
9. Trường Sĩ quan Trừ bị Thủ Đức
10. Đại tá Nguyễn Thành Trí sinh năm 1935 tại Sóc Trăng.
11. Đại tá Lê Đình Quế sinh năm 1933 tại Nam Định.
12. Đại tá Nguyễn Thế Lương sinh năm 1933 tại Thanh Hóa.
13. Thiếu tá Phạm Cang tốt nghiệp khóa 20 Võ bị Đà Lạt
14. Đại tá Nguyễn Năng Bảo sinh năm 1931 tại Hà Đông.
15. Thiếu tá Trần Văn Hợp tốt nghiệp khóa 19 Võ bị Đà Lạt
16. Trung tá Nguyễn Đăng Hòa tốt nghiệp khóa 2 Sĩ quan Hiện dịch Đặc biệt Đồng Đế, Nha Trang.
17. Trung tá Nguyễn Xuân Phúc sinh năm 1938 tại Hà Nội
18. Trung tá Lê Bá Bình tốt nghiệp khóa 12 Sĩ quan Trừ bị Thủ Đức.
19. Thiếu tá Lâm Tài Thạnh sinh năm 1945, tốt nghiệp khóa 17 Sĩ quan Trừ bị Thủ Đức.
20. Đại tá Ngô Văn Định sinh năm 1935 tại Bắc Ninh
21. Thiếu tá Đinh Xuân Lãm sinh năm 1940, tốt nghiệp khóa 17 Võ bị Đà Lạt.
22. Trung tá Trần Ngọc Toàn sinh năm 1940, tốt nghiệp khóa 16 Võ bị Đà Lạt.
23. Trung tá Đặng Bá Đạt sinh năm 1936.
24. Thiếu tá Nguyễn Hữu Lạc sinh năm 1938 tại Sài Gòn, tốt nghiệp khóa 8 Sĩ quan Trừ bị Thủ Đức.
25. Thiếu tá Võ Đằng Phương sinh năm 1939, tốt nghiệp khóa 7 Sĩ quan Trừ bị Thủ Đức.
26. Đại tá Hoàng Tích Thông sinh năm 1928 tại Hà Nội.
27. Cấp bậc khi nhậm chức
28. Đại tá Tôn Thất Soạn sinh năm 1933 tại Đà Lạt (Nguyên quán ở Huế).
29. Đại tá Phạm Văn Chung sinh năm 1931 tại Hà Nội.
30. Còn gọi là khóa 4 phụ sĩ quan trừ bị Thủ Đức hoặc khóa 10B trừ bị Đà Lạt
31. Trung tá Lê Quang Trọng sinh năm 1925 tại Thừa Thiên. Năm 1963 giải ngũ ở cấp Đại tá.
32. Đại tá Phạm Văn Liễu sinh năm 1927 tại Nam Định. Chức vụ sau cùng: Đại tá Tham vấn Hòa đàm Paris.
33. Thiếu tá Lê Nhữ Hùng sinh năm 1926 tại Huế. Năm 1963 giải ngũ ở cấp Trung tá.

Tham khảo

• Trần Ngọc Thống, Hồ Đắc Huân, Lê Đình Thụy (2011). Lược sử Quân lực Việt Nam Cộng hòa.

Liên kết

• Website chính thức
• Các đơn vị QLVNCH Lưu trữ 2013-01-27 tại Wayback Machine