Thanh Nga

Nghệ sĩ Ưu tú

Thanh Nga
Biệt danh	Nữ hoàng sân khấu
Thông tin cá nhân
Sinh
Tên khai sinh	Juliette Nguyễn Thị Nga
Ngày sinh	31 tháng 7, 1942
Nơi sinh	Tây Ninh, Liên bang Đông Dương
Mất
Ngày mất	26 tháng 11, 1978(1978-11-26) (36 tuổi)
Nơi mất	Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam
Nguyên nhân	Bị ám sát
An nghỉ	Nghĩa trang Chùa Nghệ Sĩ
Giới tính	nữ
Quốc tịch	Việt Nam
Dân tộc	Kinh
Nghề nghiệp	Diễn viên sân khấu Diễn viên điện ảnh
Gia đình
Cha mẹ	Năm Nghĩa (cha dượng) Nguyễn Thị Thơ (mẹ)
Chồng	Phạm Duy Lân (1923–1978)
Con cái	Phạm Duy Hà Linh
Lĩnh vực	Cải lương Điện ảnh
Danh hiệu	Nghệ sĩ Ưu tú (1984)
Sự nghiệp âm nhạc
Dòng nhạc	Tân cổ, vọng cổ
Hãng đĩa	Tứ Hải Việt Hải Lam Sơn Hồng Hoa Asia Continental Tân Thanh Thiên Thai
Hợp tác với	Huỳnh Anh Viễn Châu Trần Nam Dân Thúc Đăng,...
Tác phẩm	Mưa rừng Hai lối mộng Bông sen Người mẹ miền nam Bà Mẹ Hòn Đất Người mẹ đào hầm,...
Sự nghiệp điện ảnh
Vai trò	Diễn viên
Năm hoạt động	1961 – 1977
Vai diễn	Liễu trong Xa lộ không đèn
Tác phẩm	Loan mắt nhung Người cô đơn Nắng chiều
Sự nghiệp sân khấu
Vai trò	Nghệ sĩ cải lương
Năm hoạt động	1954 – 1978
Vai diễn	Trưng Trắc trong Tiếng trống Mê Linh Kim Anh trong Đời Cô Lựu Quỳnh Nga trong Bên cầu dệt lụa
Giải thưởng
Giải Thanh Tâm (1958) Huy chương vàng
Giải Thanh Tâm (1966) Diễn viên xuất sắc
Liên Hoan Phim Châu Á lần thứ 20 (1974) Nữ diễn viên thể hiện bi kịch xuất sắc nhất
Liên Hoan Phim Châu Á lần thứ 20 (1974) Nữ diễn viên chiếm cảm tình nhất
Ảnh hưởng tới NSND Bạch Tuyết, NSND Hồng Vân, NSND Ngọc Huyền
x • t • s

Thanh Nga (31 tháng 7 năm 1942 – 26 tháng 11 năm 1978) là nữ nghệ sĩ cải lương nổi tiếng của Việt Nam. Bà được mệnh danh là "Nữ hoàng sân khấu" của miền Nam Việt Nam thời điểm lúc bấy giờ.^[1]

Cuộc đời và sự nghiệp

Bà tên thật là Juliette Nguyễn Thị Nga, sinh ngày 31 tháng 7 năm 1942, quê quán ở Tây Ninh. Cha của bà là Nguyễn Văn Lợi (tức ông Hội Đồng Lợi), mẹ của bà là Nguyễn Thị Thơ (tức bà bầu Thơ), trưởng đoàn hát Thanh Minh - Thanh Nga nổi tiếng một thời. Thanh Nga là một Phật tử, có pháp danh Diệu Minh.

Thanh Nga kết hôn hai lần, lần đầu với ông Nguyễn Minh Mẫn (sĩ quan Quân lực Việt Nam Cộng hòa), lần sau làm vợ thứ (không chính thức) với ông Phạm Duy Lân tức hiệu là Đổng Lân vì ông đã từng giữ chức Đổng Lý Văn phòng của Bộ Thông tin trong Đệ Nhị Cộng hòa của Việt Nam Cộng hòa (luật sư). Bà có một con trai với ông Lân là Phạm Duy Hà Linh (sinh 1973, nay là nghệ sĩ hài kịch).^[2]

Gia đình Thanh Nga còn có nhiều nghệ sĩ nổi tiếng như:

• Bầu Thơ (mẹ ruột)
• Năm Nghĩa (cha dượng)
• Bảo Quốc (em cùng mẹ khác cha)
• Hà Linh (con trai) ^[3]
• Hữu Châu (cháu ruột, con nghệ sĩ Hữu Thìn)
• Hữu Lộc (cháu ruột, con nghệ sĩ Hữu Thìn)

Giải thưởng tiêu biểu

• 1958: Giải Thanh Tâm triển vọng (vai sơn nữ Phà Ca, vở Người vợ không bao giờ cưới)
• 1966: Giải Thanh Tâm xuất sắc (vai Giáng Hương, vở Sân khấu về khuya)
• 1974: Nữ diễn viên chiếm nhiều cảm tình nhất, Nữ diễn viên thể hiện bi kịch xuất sắc nhất (Liên Hoan Phim Châu Á lần thứ 20)

Vinh danh

• 1984: Bà được Nhà nước truy tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú đợt đầu (theo Quyết định số 44-CT do Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng ký ngày 25 tháng 1 năm 1984).^[4]
• 2007: Một bộ phim tài liệu về cuộc đời và sự nghiệp diễn xuất của Bà đã được cựu diễn viên – nhà báo Lê Quang Thanh Tâm thực hiện với tên gọi Nữ hoàng sân khấu Thanh Nga qua giọng đọc của Nghệ sĩ Nhân dân Bạch Tuyết do đạo diễn Võ Văn Thanh Trí dàn dựng và Hãng phim MDC Entertainment thâu và dựng.^[5]
• 2015: Một con đường được vinh dự mang tên bà, đó là Đường Thanh Nga thuộc khu dân cư Gia Hòa, phường Phước Long B, quận Thủ Đức, Thành phố Hồ Chí Minh.^[4][6]
• 2018: Trong chương trình Ký ức vui vẻ nữ nghệ sĩ Ngọc Huyền tái hiện hình ảnh cố nghệ sĩ Thanh Nga trong vở cải lương Tiếng trống Mê Linh.^[7] Ngày 2 tháng 12 năm 2018 tại Thành phố Hồ Chí Minh, nghệ sĩ Hữu Châu và diễn viên Hà Linh đại diện gia đình cố nghệ sĩ Thanh Nga tổ chức buổi kỷ niệm 40 năm ngày giỗ vợ chồng bà.^[8]

Các vai diễn nổi bật

Cải lương

• Bên cầu dệt lụa (Soạn giả: Thế Châu; vai Quỳnh Nga)
• Bông hồng cài áo (vai Nga) "dĩa hát Continental"
• Chuyện tình 17 (Soạn giả: Nguyễn Phương; vai Loan) "dĩa hát Continental"
• Chuyện tình An Lộc Sơn (vai Dương Thái Chân)
• Con gái chị Hằng (Soạn giả: Hà Triều - Hoa Phượng; vai Trinh) "dĩa hát Hồng Hoa"
• Đoạn tuyệt (Soạn giả: Duy Lân; vai Loan) "dĩa hát Continental"
• Đời cô Lựu (Soạn giả: Trần Hữu Trang; vai Kim Anh)
• Đôi mắt người xưa (vai Diệp Thúy) "dĩa hát Hồng Hoa"
• Hai chuyến xe hoa (Soạn giả: Thái Thụy Phong) "dĩa hát Hồng Hoa"
• Hoa Mộc Lan tùng chinh (vai Hoa Mộc Lan)
• Mưa rừng (Soạn giả: Hà Triều - Hoa Phượng; vai K'Lai)
• Người vợ không bao giờ cưới (Soạn giả: Kiên Giang - Phúc Quyên; vai Sơn nữ Phà Ca)
• Nửa đời hương phấn (Soạn giả: Hà Triều - Hoa Phượng; vai The/Hương) "băng nhạc Continental"
• Phụng Nghi Đình (vai Điêu Thuyền)
• Sân khấu về khuya (Soạn giả: Năm Châu; vai Giáng Hương) "dĩa hát Continental"
• Sông dài (Soạn giả: Hà Triều - Hoa Phượng - Nguyễn Phương; vai Lượm) "dĩa hát Hồng Hoa"
• Tấm lòng của biển (Soạn giả: Hà Triều - Hoa Phượng; vai Thanh) "dĩa hát Hồng Hoa"
• Thái hậu Dương Vân Nga (Soạn giả: Trúc Đường - Huy Trường; vai Dương Vân Nga)
• Tiếng hạc trong trăng (Soạn giả: Yên Ba - Loan Thảo - Thế Châu; vai Xuyên Lan) "băng nhạc Continental"
• Tiếng trống Mê Linh (Soạn giả: Việt Dung - Vĩnh Điền; vai Trưng Trắc)
• Xử Án Bàng Quý Phi (Soạn giả: Viễn Châu - Thể Hà Vân; vai Bàng Quý Phi) "dĩa hát Hồng Hoa"

Ca cổ

• Quả tim bất diệt (soạn giả: Viễn Châu; dĩa hát Việt Hải)
• Hoa mua trắng
• Dưới bóng từ bi (Soạn giả: Viễn Châu; dĩa hát Hồng Hoa)
• Truyện Tình Lan và Điệp (Tân nhạc: Mạc Phong Linh - Mai Thiết Lĩnh, Vọng cổ: Viễn Châu; dĩa hát Hồng Hoa)
• Hồi chuông Thiên Mụ (dĩa đá Lam Sơn)
• Mái tóc thề (Soạn giả: Viễn Châu; dĩa đá Tứ Hải "Việt Hải")
• Mưa rừng ơi! (Tác giả: Huỳnh Anh, Vọng cổ: Viễn Châu; dĩa hát Hồng Hoa)
• Mưa rừng (Tân nhạc: Huỳnh Anh, Vọng cổ: Hà Triều - Hoa Phượng; dĩa hát Thanh Minh - Thanh Nga)
• Thành Đô ơi giã biệt (Tân nhạc: Thúc Đăng, Vọng cổ: Viễn Châu; dĩa hát Hồng Hoa)
• Bông sen (Soạn giả: Trần Nam Dân, dĩa hát Dihavina)
• Người chồng lý tưởng của em (Soạn giả: Viễn Châu; dĩa hát Hồng Hoa)
• Người mẹ miền nam
• Bà Mẹ Hòn Đất
• Người mẹ đào hầm
• Hai lối mộng (Tân nhạc: Trúc Phương, Vọng cổ: Viễn Châu; dĩa hát Hồng Hoa)
• Tình thơ mộng (Tân nhạc: Vĩnh Phúc, Vọng cổ: Nguyễn Liêu; dĩa hát Continental tân cổ số 33)
• Cánh hoa thời loạn (Tân nhạc: Y Vân, Vọng cổ: Xuân Phát; dĩa hát Tân Thanh)
• Cay đắng tình đời (Tân nhạc: Phượng Linh, Vọng cổ: Nguyễn Phương; dĩa hát Continental tân cổ số 8)
• Bao giờ em lấy chồng (hay Đoạn kết một chuyện lòng) (Tân nhạc: Minh Kỳ - Hoài Linh; Vọng cổ: Viễn Châu; dĩa hát Hồng Hoa)
• Xích lại gần anh tí nữa (Tân nhạc: Mặc Thế Nhân; Vọng cổ: Viễn Châu; dĩa hát Hồng Hoa)
• Cô gái xuân (Soạn giả: Viễn Châu; dĩa đá Asia)
• Người đến rồi đi (Tân nhạc: Hồng Vân, Vọng cổ: Yên Sơn; dĩa hát Continental tân cổ số 12)
• Ngày ấy quen nhau (Tân nhạc: Lê Dinh, Vọng cổ: Nguyễn Liêu; dĩa hát Continental tân cổ số 37)
• Lỡ chuyến đò (Tân nhạc: Anh Việt, Vọng cổ: Yên Sơn; dĩa hát Continental tân cổ số 20)
• Trông chồng (Soạn giả: Quy Sắc; dĩa đá Lam Sơn)
• Bên bờ kênh sáng
• Gái làng Tân Hội
• Kiếp cầm ca (Tân nhạc: Huỳnh Anh, Vọng cổ: Kiên Giang, dĩa hát Thanh Minh - Thanh Nga)
• Trăm mến nghìn thương (Tân nhạc: Minh Kỳ - Hoài Linh, Vọng cổ: Viễn Châu; dĩa hát Hồng Hoa)
• Khi đã yêu (Tân nhạc: Phượng Linh "bút danh nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông"; Vọng cổ: Đông Phương Tử "bút danh viết tân cổ của nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông"; dĩa hát Continental)
• Có bao giờ (Tân nhạc: Phạm Vũ Anh Tứ "bút danh nhạc sĩ Đài Phương Trang", Vọng cổ: Xuyên Vân Tử "bút danh viết tân cổ của nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông"; dĩa hát Continental)
• Con của mẹ (Soạn giả: Văn Hồng Cẩm)
• Tâm sự chàng bán than (Trong vở Người Đẹp Bạch Hoa Thôn; Soạn giả: Hoàng Khâm; dĩa đá Lam Sơn)
• Tâm sự người yêu (Tân nhạc: Hồng Vân, Vọng cổ: Yên Sơn; dĩa hát Continental tân cổ số 9)
• Ngày mai đám cưới người ta (Soạn giả: Kiên Giang - Phúc Quyên, dĩa đá Lam Sơn)
• Nguyệt Kiểu xuất gia (Soạn giả: Viễn Châu; dĩa đá Hồng Hoa)
• Giã từ Đà Lạt (Tân nhạc: Duy Khánh, Vọng cổ: Viễn Châu; dĩa hát Hồng Hoa)
• Vĩnh biệt người yêu (hay "Vĩnh biệt đồi thông", Tân nhạc: Hồng Vân, Vọng cổ: Yên Sơn; dĩa hát Continental tân cổ số 7)
• Các anh đi (Tân nhạc: Văn Phụng, Vọng cổ: Nguyễn Liêu; dĩa hát Continental tân cổ số 29)
• Chuyện tình Tiêu Sử và Lộng Ngọc (Tân nhạc: Hoàng Thi Thơ, Vọng cổ: Thế Châu; băng nhạc Shotguns 33 - Đại Hội Phát Thưởng Giải Kim Khánh 1973)
• Nửa chừng xuân
• Tình nở Đào Hoa thôn (Soạn giả: Viễn Châu - Ngọc Huyền Lan; dĩa hát Hồng Hoa)
• Khi rừng sim thay lá (Soạn giả: Kiên Giang)
• Hoa trinh nữ (Tân nhạc: Trần Thiện Thanh, Vọng cổ: Viễn Châu; dĩa hát Hồng Hoa)
• Hận đồ bàn (Soạn giả: Viễn Châu; dĩa đá Asia)
• Số kiếp (Soạn giả: Quy Sắc; dĩa đá Lam Sơn)
• Lắng tiếng chuông ngân (Soạn giả: Viễn Châu; dĩa đá Việt Hải)
• Tình là giây oan (Soạn giả: Kiên Giang; dĩa đá Lam Sơn "dĩa hát Hồng Hoa")
• Nhạc lòng năm cũ (Soạn giả: Anh Lân; dĩa hát Hồng Hoa)
• Chuyện màu hoa trắng (Tân nhạc: Hà Phương, Vọng cổ: Xuyên Vân Tử "bút danh viết tân cổ của nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông"; dĩa hát Continental tân cổ số 1995)
• Đừng nói với anh (Tân nhạc: Hoàng Thi Thơ, Vọng cổ: Tứ Lang; dĩa hát Vô Tuyến)
• Trăng lên đỉnh núi (hay Một kiếp đoạn trường) (Soạn giả: Loan Thảo; dĩa hát Việt Nam)
• Thuyền trăng trên bến ngũ hồ (Soạn giả: Kiên Giang; dĩa hát Thanh Minh - Thanh Nga)

Phim ảnh

Thanh Nga cũng tham gia nhiều bộ phim, đáng chú ý nhất là:

• Đôi mắt người xưa (vai Diệp Thúy - 1961)
• Hai chuyến xe hoa (1962)
• Loan mắt nhung (vai Xuân – 1970)
• Sợ Vợ Mới Anh Hùng (1974)
• Đứa Con Trong Lửa Đỏ (1975)
• Một Thoáng Đam Mê (1973)
• Mùa thu cuối cùng (1971)
• Bụi Phấn Hồng
• Vết thù trên lưng ngựa hoang (1971)
• Lan và Điệp (vai Lan – 1971)
• Xa lộ không đèn (vai Liễu – 1972)
• Sau giờ giới nghiêm (vai Nhàn – 1972)
• Người cô đơn (1972)^[9]
• Nắng chiều (cô gái Huế) (1973)
• Triệu phú bất đắc dĩ (1973)
• Năm vua hề về làng (1974)
• Quái nữ Việt Quyền Đạo
• Thương muộn
• Tìm lại cuộc đời (1977)

Bị ám sát và qua đời

Phần mộ vợ chồng nghệ sĩ Thanh Nga trong Chùa Nghệ sĩ.

Khi vụ án khủng khiếp đó xảy ra, tôi mới hơn 5 tuổi. Hồi trước, mỗi lần nghĩ đến ngày đó tôi đau đớn lắm, nhưng chừng năm năm trở lại đây, có lẽ ở cái tuổi già dặn của đời người, tôi trầm tĩnh hơn: Ai cũng sẽ tới lúc không còn tồn tại trên cõi đời - chỉ khác là sớm hoặc muộn.

— Hà Linh, con trai cố NSƯT Thanh Nga chia sẻ.

Đêm ngày 26 tháng 11 năm 1978, khi diễn xong vở cải lương Thái hậu Dương Vân Nga ở rạp hát Cao Đồng Hưng (còn gọi là rạp Gia Định) nằm ở khu vực chợ Bà Chiểu, quận Bình Thạnh, khoảng 23 giờ, nghệ sĩ Thanh Nga lên chiếc xe hiệu Volkswagen sơn màu xám nhạt do chồng bà cầm lái để về nhà. Thanh Nga ngồi băng ghế phía sau cùng với con trai Cúc Cu^[10] khi đó mới 5 tuổi. Ngồi ở ghế trước có võ sư Nguyễn Văn Các, vệ sĩ bảo vệ Thanh Nga. Ngay khi chiếc xe dừng trước cổng nhà nằm trên đường Ngô Tùng Châu (nay là đường Lê Thị Riêng, Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh), vệ sĩ Các bước ra mở cửa thì một chiếc xe Honda 67 chạy tới, hai người lạ mặt nhảy xuống (thủ phạm bắn chết vợ chồng nghệ sĩ Thanh Nga là Nguyễn Thanh Tân và Nguyễn Văn Đức) dùng súng ngắn P38 khống chế anh vào trong xe. Chúng tiếp tục uy hiếp vợ chồng Thanh Nga để bắt người con trai. Khi vợ chồng nghệ sĩ chống cự, chúng liên tiếp nã đạn bắn chết cả hai rồi biến mất. Ông Lân chết ngay tại chỗ còn nghệ sĩ Thanh Nga thì vẫn còn hơi thở. Vệ sĩ Các ôm Thanh Nga lên xích lô ra thẳng Bệnh viện Sài Gòn nhưng đã muộn. Viên đạn trúng ngực trái đã cướp đi sinh mạng của Thanh Nga ở tuổi 36.^[4][11]

Nhận xét

Thanh Nga nổi tiếng, có lượng người hâm mộ hùng hậu nhưng ở cô ấy không tỏ vẻ ngôi sao kiêu kỳ. Ai tiếp xúc với Thanh Nga cũng thấy phong cách thanh lịch, nhẹ nhàng và hài hước. Đặc biệt, thái độ làm việc chuẩn mực của nữ nghệ sĩ, cô ấy đã không hẹn thì thôi, còn hẹn thì nhất định đến đúng giờ.

— Nhiếp ảnh gia Đinh Tiến Mậu

Chị Thanh Nga xuất hiện trên sân khấu sáng rực và có sức hút như một thỏi nam châm. Chị sống giản dị, chân thành nên khán giả và đồng nghiệp đều thương mến. Tôi sát cánh bên NS Thanh Nga từ nhỏ nên hiểu tính nết của chị. Chị hay nhõng nhẽo với mẹ nhưng khi làm việc thì hết lòng.^[12]

— NSND Ngọc Giàu

Trong văn hóa đại chúng

Vụ ám sát vợ chồng nghệ sĩ Thanh Nga đã trở thành nguồn cảm hứng cho bộ phim Ống kính sát nhân của đạo diễn Nguyễn Hữu Hoàng, sản xuất năm 2018. Bộ phim lấy bối cảnh tại Đà Lạt những năm cuối thập niên 1960.^[13]

Vinh danh

Năm 2015, nghệ danh của bà (Thanh Nga) đã được đặt tên cho một con đường ở khu dân cư Gia Hòa (Thủ Đức, Thành phố Hồ Chí Minh).^[14]

Chú thích

1. Nữ hoàng sân khấu Thanh Nga lên phim Linh Lan, VietNamNet Cập nhật lúc 08:27, Thứ Hai, 04/06/2007 (GMT+7)
2. Những người tình cũ của Thanh Nga VnExpress 5/6/2004 | 09:52 GMT+7
3. Số phận con trai cố nghệ sĩ Thanh Nga - Kỳ 1: 'Số nhọ' gấp ba người khác, Thanh Niên, 24/11/2016
4. ^ Châu Mỹ (27 tháng 11 năm 2015). “Ký ức về giây phút đỡ đạn cho con của cố nghệ sĩ Thanh Nga”. VnExpress. Truy cập 19 tháng 6 năm 2021.
5. Trung Nghĩa (24 tháng 6 năm 2007). “Phim tư liệu về Thanh Nga hút khách”. Báo Tuổi Trẻ. Truy cập 21 tháng 6 năm 2021.
6. “Thêm các con đường mang tên Trịnh Công Sơn, Thanh Nga...”. Báo Tuổi Trẻ. 5 tháng 2 năm 2015. Truy cập 21 tháng 6 năm 2021.
7. “NSND Lê Khanh và cố nghệ sĩ Thanh Nga được vinh danh”. Báo Giao Thông. 30 tháng 12 năm 2018. Truy cập 20 tháng 6 năm 2021.
8. Thoại Hà (2 tháng 12 năm 2018). “Nghệ sĩ Sài Gòn nhớ 40 năm ngày Thanh Nga mất”. Vnexpress. Truy cập 21 tháng 6 năm 2021.
9. Bí mật cuộc đời "Nữ hoàng sân khấu Thanh Nga"
10. Cúc Cu là tên hồi nhỏ của Hà Linh
11. “Con trai Thanh Nga vẫn ám ảnh mẹ bị sát hại sau 37 năm”. Vietnamnet. 6 tháng 12 năm 2015. Truy cập 21 tháng 6 năm 2021.
12. Thanh Hiệp (3 tháng 12 năm 2018). “Thanh Nga - Ngôi sao bất tử”. Người Lao Động. Truy cập 21 tháng 6 năm 2021.
13. “Ống kính sát nhân: Hứa Vĩ Văn và Diễm My 9X phá 'vụ án Thanh Nga'”. Tuổi trẻ online. Truy cập ngày 25 tháng 10 năm 2021.
14. ONLINE, TUOI TRE (5 tháng 2 năm 2015). “Thêm các con đường mang tên Trịnh Công Sơn, Thanh Nga...”. TUOI TRE ONLINE. Truy cập ngày 3 tháng 9 năm 2023.

Liên kết ngoài

• “Con trai NSƯT Thanh Nga xúc động trong lễ đặt tên đường của mẹ”. Dân trí. 4 tháng 2 năm 2015.