Tiếng Abui

Tiếng Abui
Abui tanga
Khu vực	Đảo Alor
Tổng số người nói	17.000 (2007)[1]
Dân tộc	Người Abui
Phân loại	Liên New Guinea ? Tây Bomberai ? Timor–Alor–Pantar Alor–Pantar Alor Tiếng Abui
Hệ chữ viết	Latinh
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	abz
Glottolog	abui1241[2]
ELP	Abui

Tiếng Abui là một ngôn ngữ phi Nam Đảo, bản ngữ của người Abui. Nó được nói ở trung phần đảo Alor thuộc quần đảo Alor, tỉnh Đông Nusa Tenggara (NTT), Indonesia. Tên của ngôn ngữ này trong phương ngữ Takalelang là Abui tanga, nghĩa đen là 'tiếng núi'.

Phân loại

Tiếng Abui là thành viên của nhánh Alor–Pantar trong nhóm ngôn ngữ Timor–Alor–Pantar.^[3] Dựa trên sự phát triển âm vị của hệ thống phụ âm, tiếng Abui được đặt trong phân nhóm Alor cùng với tiếng Blagar, Adang, Klon, Kui, Kamang, Sawila, Wersing.^[3]

Lịch sử

Nhóm ngôn ngữ Alor-Pantar có nhiều sâu lịch sử không hơn ~3.000 năm.^[4]

Có vẻ người nói ngôn ngữ Alor–Pantar nguyên thủy đã vay mượn một số từ vựng gốc Nam Đảo trước khi chia tách; những từ mượn này cho thấy sự đối ứng âm vị và có thể được truy ngược về tiếng Alor–Pantar nguyên thủy.^[5]

Phân bố địa lý

Tiếng Abui là ngôn ngữ của khoảng 16.000 người sống tại trung phần của đảo Abui, tỉnh Đông Nusa Tenggara (NTT) tại miền Đông Indonesia.^[6]

Sự đa dạng nội tại

Tiếng Abui có thể được chia ra một số phương ngữ: Bắc, Nam, Trung.^[7] Tới nay, phương ngữ Bắc nói ở làng Mainang, Masape, Takalelang, Atimelang là đối tượng nghiên cứu nghiên cứu. Phương ngữ Nam nói ở Kelaisi và Apui còn phương ngữ Tây nói ở Mataru, Fanating, Moru. Hai phương ngữ này vẫn chưa được nghiên cứu.

Âm vị

Tiếng Abui có hệ thống phụ âm tương đối đơn giản với 16 phụ âm nguyên hữu và 3 phụ âm mượn. Nó có hệ thống 5 nguyên âm với sự phân biệt độ dài. Có thể xác định được thanh điệu từ định. Thông tin trong mục này lấy từ Kratochvíl 2007.^[8]

Phụ âm

Phụ âm

		Đôi môi	Môi-răng	Chân răng	Vòm	Ngạc mềm	Thanh hầu
Tắc	vô thanh	p		t		k	ʔ
	hữu thanh	b		d		(g)
Tắc xát	vô thanh				(cç)
	hữu thanh				(ɟʝ)
Xát			f	s			h
Mũi		m		n		ŋ
Tiếp cận				l	j	w
Rung				r

Ba phụ âm /cç/, /ɟʝ/, /g/ có nguồn gốc ngoại lại, vay mượn từ tiếng Mã Lai trong vài thập niên gần đây. Như bản trên cho thấy, tiếng Abui có sự phân biệt âm vị /r/ và /l.

Nguyên âm

Nguyên âm đơn

Nguyên âm đơn

	Ngắn		Dài
	Trước	Sau	Trước	Sau
Đóng	ɪ	u	iː	uː
Vừa	ɛ	ɔ	eː	oː
Mở	ɑ		aː

Nguyên âm đôi

Nguyên âm đôi 

	Kết /ɪ/	Kết /ɑ/	Kết /ɛ/	Kết /ɔ/
Khởi /u/	uɪ	uɑ		uɔ
Khởi /ɪ/		ɪɑ	ɪɛ	ɪɔ
Khởi /ɑ/	ɑɪ
Khởi /ɛ/	ɛɪ	ɛɑ
Khởi /ɔ/	ɔɪ

Tham khảo

1. “UNESCO Atlas of the World's Languages in danger”. www.unesco.org (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 6 tháng 6 năm 2018.
2. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Abui”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
3. ^ Holton & Robinson (2014)
4. Klamer (2014)
5. Holton, Gary; Klamer, Marian; Kratochvíl, František; Schapper, Antionette (2012). “The historical relations of the Papuan languages of Alor and Pantar”. Oceanic Linguistics. 51 (1): 86–122. doi:10.1353/ol.2012.0001. hdl:1887/18594.
6. Bản mẫu:E14
7. Grimes, Charles E & Alfa Omega Foundation (1997). A Guide to the people and languages of Nusa Tenggara Artha Wacana Press, Kupang, Indonesia,ISBN 979-9096-00-6
8. Kratochvil (2007)

Tài liệu

• Kratochvil, František (2007). A grammar of Abui: A Papuan language of Alor (Luận văn). Utrecht: LOT (Leiden University). hdl:1887/11998. ISBN 9789078328285.
• Klamer, Marion (2014). “The Alor-Pantar languages: Linguistic context, history and typology”. Trong Klamer, Marian (biên tập). Alor Pantar languages: History and Typology. Berlin: Language Sciences Press. tr. 5–53.
• Holton, Gary; Robinson, Laura C. (2014). “The internal history of the Alor-Pantar language family”. Trong Klamer, Marian (biên tập). Alor Pantar languages: History and Typology. Studies in Diversity Linguistics. Berlin: Language Sciences Press. tr. 155–98. doi:10.17169/langsci.b22.44.
• Foley, William A. (1986). The Papuan Languages of New Guinea. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-28621-3. OCLC 13004531.

Liên kết ngoài

• Tiếng Abui tại World Atlas of Language Structures Online