Triều Tiên Văn Tông

	Triều Tiên Văn Tông
Hangul	문종
Hanja	文宗
Romaja quốc ngữ	Munjong
McCune–Reischauer	Munjong
Tên khai sinh
Hangul	이향
Hanja	李珦
Romaja quốc ngữ	I Hyang
McCune–Reischauer	I Hyang

Thụy hiệu
	Văn Tông Cung Thuận Khâm Minh Nhân Túc Quang Văn Thánh Hiếu Đại vương ; (文宗恭順欽明仁肅光文聖孝大王)
Miếu hiệu
	Văn Tông; (文宗)

Triều Tiên Văn Tông
朝鮮文宗
Triều Tiên Văn Tông; 朝鮮文宗
	Vua Triều Tiên
Quốc Vương Triều Tiên
Trị vì	8 tháng 4 năm 1450 - 10 tháng 6 năm 1452 ; (2 năm, 63 ngày)
Tiền nhiệm	Triều Tiên Thế Tông
Kế nhiệm	Triều Tiên Đoan Tông
Thông tin chung
Sinh	15 tháng 11, 1414; Hán Thành
Mất	10 tháng 6, 1452 (37 tuổi); Khang Ninh điện (康寧殿)
An táng	Hiển lăng (显陵)
Phối ngẫu	Phế Huy tần Kim thị; Phế Thuần tần Phụng thị; Hiển Đức Vương hậu
Hậu duệ
	Triều Tiên Đoan Tông
Thụy hiệu
	Văn Tông Cung Thuận Khâm Minh Nhân Túc Quang Văn Thánh Hiếu Đại vương ; (文宗恭順欽明仁肅光文聖孝大王)
Miếu hiệu
	Văn Tông; (文宗)
Triều đại	Nhà Triều Tiên
Thân phụ	Triều Tiên Thế Tông
Thân mẫu	Chiêu Hiến vương hậu

Triều Tiên Văn Tông (chữ Hán: 朝鮮文宗; Hangul: 조선문종; 3 tháng 10, 1414 - 14 tháng 5, 1452), là vị Quốc vương thứ năm của nhà Triều Tiên. Ông trị vì tổng cộng 2 năm, từ năm 1450 đến năm 1452, trở thành một trong những vị Quốc chủ tại vị ngắn nhất trong lịch sử.

Tiểu sử

Triều Tiên Văn Tông có húy là Lý Hướng (李珦), tự Huy Chi (輝之), là con trai trưởng của Triều Tiên Thế Tông Lý Tạo và Chiêu Hiến vương hậu Thẩm thị, người ở Thanh Tùng. Ông được sinh ra vào ngày 3 tháng 10 âm lịch năm 1414 tại Hán Thành.

Năm 1422, tháng 10, Minh Thành Tổ Chu Đệ sách phong ông làm Vương thế tử (王世子) của Triều Tiên. Từ năm 1445, Thế Tông thường xuyên đau ốm, Thế tử với cương vị nhiếp chính đã thay quyền Quốc vương quản lý chính vụ.

Năm 1450, Thế Tông qua đời tại phủ đệ của Vĩnh Ưng Đại quân Lý Diễm, Thế tử kế vị trở thành Triều Tiên quốc vương. Nhưng hai năm sau (1452), vào ngày 14 tháng 5, Văn Tông mất ở điện Khang Ninh (Khang Ninh điện; 康寧殿) vì bạo bệnh, thọ 38 tuổi. Người con trai trưởng đã kế vị ông, tức Triều Tiên Đoan Tông. Đoan Tông táng vua cha vào Hiển lăng (显陵).

Hầu hết các thành tựu lớn của Văn Tông diễn ra khi ông làm thế tử. Mặc dù phần lớn mọi người đều biết Tưởng Anh Thực đã phát minh ra dụng cụ để đo mực nước, nhưng các biên niên sử của Triều Tiên lại cho rằng Thế tử mới là một trong những người mà tìm ra các biện pháp của những thước đo chuẩn trong việc cấp nước.

Gia đình

Thân phụ: Triều Tiên Thế Tông Lý Đào.
Thân mẫu: Chiêu Hiến vương hậu Thẩm thị (昭憲王后沈氏, 1395 - 1446), người ở Thanh Tùng. Con gái của Thanh Xuyên phủ viện quân Thẩm Ôn (靑川府院君沈溫) và Tam Hàn Quốc Đại phu nhân An thị ở Thuận Hưng (三韓國大夫人順興安氏).
Hậu phi:

Phế tần, Huy tần Kim thị (徽嬪金氏), người ở An Đông. Con gái của Kim Ngũ Văn (金五文), mẹ là Trịnh phu nhân ở Thanh Châu, có cô là Minh tần Kim thị của Triều Tiên Thái Tông. Năm 1427, thụ phong Vương thế tử Huy tần (王世子徽嬪), sang năm 1429 do bị phát hiện dùng tà thuật yêu mị nên bị phế.
Phế tần, Thuần tần Phụng thị (純嬪奉氏), người ở Hà Âm. Cha là Phụng Lệ (奉礪). Năm 1429, sắc phong làm Vương thế tử Thuần tần (王世子純嬪). Năm 1436, phát hiện có quan hệ đồng tính luyến ái với cung nữ Triệu Song (召雙), nên bị phế làm thứ nhân.
Hiển Đức vương hậu Quyền thị (顯德王后權氏, 1418 - 1441), người ở An Đông. Con gái của Hoa Sơn phủ viện quân Quyền Chuyên (花山府院君權專) và Hải Ninh phủ phu nhân Thôi thị ở Hải Châu (海寧府夫人海州崔氏). Năm 1457, phế làm thứ nhân. Năm 1513, được phục vị. Sinh ra Triều Tiên Đoan Tông và Kính Huệ công chúa.
Túc tần Hồng thị (肅嬪洪氏), người ở Nam Dương. Cha là Hồng Thâm (洪深), mẹ họ Doãn ở Pha Bình (坡平尹氏).
Thục nghi Văn thị (淑儀文氏, 1426 - 1458), người ở Nam Bình.
Chiêu dung Quyền thị (昭容權氏), người ở An Đông.
Chiêu dung Trịnh thị (昭容鄭氏), người ở Đông Lai.
Chiêu dung Doãn thị (昭容尹氏), người ở Pha Bình.
Chiêu dung Liễu thị (昭容柳氏), người ở Văn Hóa.
Thượng cung Trương thị (尙宮張氏)
Tư tắc Dương thị (司則楊氏)

Vương tử:

Triều Tiên Đoan Tông Lý Hoằng Vĩ [李弘暐], mẹ là Hiển Đức vương hậu.
2 Vương tử, con trai của Chiêu dung Trịnh thị và Thượng cung Trương thị.

Vương nữ:

Công chúa [公主, 1433], mẹ là Hiển Đức vương hậu.
Kính Huệ công chúa [敬惠公主, 1435 - 1473], mẹ là Hiển Đức vương hậu. Hạ giá lấy Ninh Dương úy Trịnh Tông (鄭悰).
Kính Thục ông chúa [敬淑翁主, 1439 - ?], mẹ là Tư tắc Dương thị. Hạ giá lấy Ban Thành úy Khương Tử Thuận (姜子順).
Hai vị Ông chúa [翁主], con gái của Túc tần Hồng thị và Tư tắc Dương thị. Mất sớm năm 1444 và 1451.

Thụy hiệu

Văn Tông Cung Thuận Khâm Minh Nhân Túc Quang Văn Thánh Hiếu Đại vương
文宗恭順欽明仁肅光文聖孝大王
문종공순흠명인숙광문성효대왕

Chú thích

Tham khảo

Triều Tiên vương triều thực lục

[1] Những người chưa bao giờ bước lên ngôi vua; nhưng sau khi qua đời được truy phong và thờ phụng như một vị vua
.

[2] Những người này không phải là Quốc vương chính thức, lúc sinh thời họ được phong làm Thế tử (Thế đệ/Thế tôn) để dự bị kế vị sau này nhưng mất sớm trước vua cha, hoặc bị phế truất và do đó khôg thể lên ngôi. Những vị Thế tử được truy tôn Vương cũng nằm trong danh sách này, trong khi những vị đã trở thành Quốc vương thì không
.

[3] Chức danh dành cho sinh phụ của Quốc vương nhưng chưa bao giờ lên ngôi Quốc vương, các vị truy tôn Vương không nằm trong danh này.

[note 1]

[note 2]

[note 3]

x t s Lý thị Triều Tiên
Quốc chủ của Vương quốc Triều Tiên và Đế quốc Đại Hàn (1392–1910)
Truy tôn vương^{[note 1]}	Mục Tổ (1392) Dực Tổ (1392) Độ Tổ (1392) Hoàn Tổ (1392) Đức Tông (1475) Nguyên Tông (1634) Chân Tông (1776) Trang Tổ (1899) Văn Tổ (1834)
Quốc vương Triều Tiên (1392–1897)	Thái Tổ (1392–1398) Định Tông (1398–1400) Thái Tông (1400–1418) Thế Tông (1418–1450) Văn Tông (1450–1452) Đoan Tông (1452–1455) Thế Tổ (1455–1468) Duệ Tông (1468–1469) Thành Tông (1469–1494) Yên Sơn quân (1494–1506) Trung Tông (1506–1544) Nhân Tông (1544–1545) Minh Tông (1545–1567) Tuyên Tổ (1567–1608) Quang Hải quân (1608–1623) Nhân Tổ (1623–1649) Hiếu Tông (1649–1659) Hiển Tông (1659–1674) Túc Tông (1674–1720) Cảnh Tông (1720–1724) Anh Tổ (1724–1776) Chính Tổ (1776–1800) Thuần Tổ (1800–1834) Hiến Tông (1834–1849) Triết Tông (1849–1863) Cao Tông (1863–1897)
Hoàng đế Đại Hàn (1897–1910)	Cao Tông (1897–1907) Thuần Tông (1907–1910)
Thế tử Triều Tiên^{[note 2]}	Phế Thế tử Phủ An Đại quân Lý Phương Thạc (1392–1398) Phế Thế tử Nhượng Ninh Đại quân Lý Đề (1404–1418) Ý Kính Thế tử Lý Chương (1455–1457) (truy tôn Đức Tông) Phế Thế tử Lý Hwang (1502–1506) Thuận Hoài Thế tử Lý Tín (1557-1563) Phế Thế tử Lý Chi (1608-1623) Chiêu Hiến Thế tử Lý Uông (1625-1645) Hiếu Chương Thế tử (1725-1728) (truy tôn Chân Tông) Tư Điệu Thế tử Lý Huyên (1736-1762) (truy tôn Trang Tổ) Ý Chiêu Thế tôn Lý Chân (1751-1752) Văn Hiếu Thế tử Lý Hanh (1784-1786) Hiếu Minh Thế tử Lý Quả (1812-1830) (truy tôn Văn Tổ) Ý Mẫn Thái tử Lý Ngân (1907-1910)
Đại viện quân^{[note 3]}	Đức Hưng Đại viện quân (1569) Toàn Khê Đại viện quân (1849) Hưng Tuyên Đại viện quân (1864)
Ngụy vương	Hưng An quân (1624) Mật Phong quân (1728)
^ Những người chưa bao giờ bước lên ngôi vua; nhưng sau khi qua đời được truy phong và thờ phụng như một vị vua . ^ Những người này không phải là Quốc vương chính thức, lúc sinh thời họ được phong làm Thế tử (Thế đệ/Thế tôn) để dự bị kế vị sau này nhưng mất sớm trước vua cha, hoặc bị phế truất và do đó khôg thể lên ngôi. Những vị Thế tử được truy tôn Vương cũng nằm trong danh sách này, trong khi những vị đã trở thành Quốc vương thì không . ^ Chức danh dành cho sinh phụ của Quốc vương nhưng chưa bao giờ lên ngôi Quốc vương, các vị truy tôn Vương không nằm trong danh này.
Vua Triều Tiên Vua Cao Câu Ly Vua Tân La Vua Bách Tế Vua Bột Hải Vua Cao Ly