Urartu

Vương quốc Urartu
	Tên bản ngữ Biainili;
	860 TCN–590 TCN
	Urartu, thế kỷ 9-6 TCN.
Thủ đô	Arzashkun; Tushpa (sau 832 TCN)
Ngôn ngữ thông dụng	Tiếng Urartu; Tiếng Hurri; Tiếng Armenia nguyên thủy
Chính trị
Chính phủ	Quân chủ
• 858-844	Aramu
• 844-828	Sarduri I
• 828-810	Ishpuini
• 810-785	Menua
• 785-753	Argishti I
• 753-735	Sarduri II
Lịch sử
Thời kỳ	Thời đại đồ sắt, Tiền sử
• Thành lập	860 TCN
• Giải thể	590 TCN
	Kế tục
Đế quốc Media
Satrap Armenia
Hiện nay là một phần của	Armenia; Azerbaijan; Gruzia; Iran; Iraq; Thổ Nhĩ Kỳ

Urartu (tiếng Armenia: Ուրարտու), còn gọi là Vương quốc Van (tiếng Urartu: Biai, Biainili;^[3] tiếng Armenia: Վանի թագավորություն, Vani t′agavorut′yun;^[4] tiếng Assyria: māt Urarṭu;^[5] tiếng Babylon: Urashtu), là một vương quốc thời kỳ đồ sắt, tập trung quanh hồ Van tại sơn nguyên Armenia. Nó tương ứng với Vương quốc Ararat trong Kinh Thánh.

Nơi đây nằm ở khu vực núi non giữa Tiểu Á, Lưỡng Hà, sơn nguyên Iran và dãy núi Kavkaz, mà ngày nay gọi là sơn nguyên Armenia. Vương quốc này hưng thịnh vào giữa thế kỷ 9 TCN, nhưng dần suy thoái rồi cuối cùng bị người Media xâm lược vào đầu thế kỷ 6 TCN. Người kế thừa Urartu có thể xem là người Armenia và các vương quốc của họ.^[6]^[7]^[8]^[9]

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

^ Paul Zimansky, "Urartian material culture as state assemblage", Bulletin of the American Association of Oriental Research 299 (1995), 105.
^ Diakonoff, Igor M (1992). “First Evidence of the Proto-Armenian Language in Eastern Anatolia”. Annual of Armenian Linguistics. 13: 51–54. ISSN 0271-9800.
^ Bản mẫu:Armenian Van-Vaspurakan 2000
^ A.Y.Movsisyan, «The hieroglyphic script of van kingdom (Biainili, Urartu, Ararat)», Publishing House «Gitutyun» of NAS RA, Yerevan 1998. (Առկա է ՀՀ Ազգային Գրադարանում, ծածկագիր՝ 9(47.925)/Մ-91)
^ Eberhard Schrader, The Cuneiform inscriptions and the Old Testament (1885), p. 65.
^ Chahin, M. (2001). The kingdom of Armenia: a history . Richmond: Curzon. tr. 182. ISBN 0700714529.
^ Frye, Richard N. (1984). The History of Ancient Iran. Munich: C.H. Beck. tr. 73. ISBN 3406093973. The real heirs of the Urartians, however, were neither the Scythians nor Medes but the Armenians.
^ Redgate, A. E. (2000). The Armenians. Oxford: Blackwell. tr. 5. ISBN 0631220372. However, the most easily identifiable ancestors of the later Armenian nation are the Urartians.
^ Lang, David Marshall (1980). Armenia: Cradle of Civilization (ấn bản 3). London: Allen & Unwin. tr. 85–111. ISBN 0049560093.

Ashkharbek Kalantar, Materials on Armenian and Urartian History (with a contribution by Mirjo Salvini), Civilisations du Proche-Orient: Series 4 – Hors Série, Neuchâtel, Paris, 2004;ISBN 978-2-940032-14-3
Boris B. Piotrovsky, The Ancient Civilization of Urartu (translated from Russian by James Hogarth), New York:Cowles Book Company, 1969.
M. Salvini, Geschichte und Kultur der Urartäer, Darmstadt 1995.
R. B. Wartke, Urartu — Das Reich am Ararat In: Kulturgeschichte der Antiken Welt, Bd. 59, Mainz 1993.
P. E. Zimansky, Ecology and Empire: The Structure of the Urartian State, [Studies in Ancient Oriental Civilization], Chicago: Oriental Institute, 1985.
P. E. Zimansky, Ancient Ararat. A Handbook of Urartian Studies, New York 1998.

x t s Các vương quốc cổ đại ở Anatolia
Thời đại Đồ đồng	Ahhiyawa Arzawa Liên minh Assuwa Carchemish Colchis Hatti Hayasa-Azzi Đế chế Hittite Isuwa Kaskia Kizzuwatna Lukka Luwia Mitanni Pala Wilusa/Troy
Thời đại Đồ sắt	Aeolia Caria Người Cimmeria Diauehi Doris Ionia Lycia Lydia Tân-Hittites (Atuna, Carchemish, Gurgum, Hilakku, Kammanu, Kummuh, Quwê, Tabal) Phrygia Urartu
Thời đại Cổ điển	Antigonos Armenia Bithynia Cappadocia Cilicia Commagene Galatia Paphlagonia Pergamon Pontus