Novorosíisk

Novorosíisk
flags of Novorossiysk (en)
Alministración
País	Rusia
Krais	Krai de Krasnodar
Ókrug urbano (es)	Ciudad heroica de Novorosíisk (es)
Tipu d'entidá	ciudad de Rusia (es)
Cabezaleru/a del gobiernu	Vladímir Siniagovski (es)
Nome oficial	Новороссийск (ru)
Nome llocal	Новороссийск (ru)
Códigu postal	353900–353925
Xeografía
Coordenaes	44°43′N 37°46′E / 44.72°N 37.77°E
	Novorosíisk Novorosíisk (Rusia)
Superficie	81.1 km²
Altitú	10 m
Demografía
Población	261 626 hab. (2023)
Porcentaxe	100% de Ciudad heroica de Novorosíisk (es)
Densidá	3225,97 hab/km²
Más información
Fundación	1838
Prefixu telefónicu	8617
Estaya horaria	UTC+03:00
Llocalidaes hermaniaes	Valparaíso, Constanța, Gainesville, Plymouth, Livorno, Xixón, Pula, Brest, Varna, Samsun, Tiro, Huangdao (es) , Kazashko (en) , Gavar (es) , Distritu autónomu de Janti-Mansi y Fergana
	admnvrsk.ru

Novorosíisk (rusu: Новороссийск) ye una ciudá del suroeste de Rusia y unu de los principales puertos del mar Negru, nel oeste del krai de Krasnodar. Ta asitiáu na desaguada del ríu Tsemés, na vera occidental de la badea de Tsemés de la mariña nororiental del mar Negru. La ciudá tenía 241 952 habitantes en 2010.^[1] Ye centru de la unidá municipal "Ciudá de Novorosíisk".

La ciudá forma un anfiteatru de 25 km a lo llargo de la badea, arrodiada pelos montes del Cáucasu Norte (al norte la cordal de Markotj, 558 m nel monte Sájarnaya) y del cordal Naváguinski (el so puntu más altu nel distritu tien un altor de 447 m, el monte Koldún), que llega al suroeste de Novorosíisk procedente d'Anapa. Estos montes protexen la ciudá de les corrientes d'aire frío procedentes del continente. Al sur de la llocalidá topa la marisma o llagu Soliónoye ("Saláu"), dixebráu de les agües de la badea pol estrechu gordón mariniegu de Sudzhuk.

Na llocalidá topa una de les principales bases navales ruses de la Flota del Mar Negru.

Historia

Considérase que los primeros humanos establecer na rexón de Novorosíisk en dómina paleolítica. Nel allugamientu actual d'esta ciudá, nel sieglu V e.C., edificóse la colonia comercial griega de Bata, destruyida polos nómades alanos nel sieglu II e.C.. Nel sieglu XIII, la badea de Tsemés taba en manes de la Horda d'Oru. Los xenoveses fundaron la colonia de Bataria na desaguada del ríu Tsemés. Tres l'asaltu otomanu a Constantinopla en 1453, el territoriu de la península de Tamán pasó al Imperiu otomanu, hasta'l tratáu d'Adrianópolis, en 1829, pol que la rexón pasaba al Imperiu rusu.

El 12 de setiembre de 1838, sol mandu del xeneral Nikolái Rayevski y del almirante Mijaíl Lázarev, colonos y soldaos rusos ocuparon les ruines de la fortaleza turca de Sujuk-Qale, qu'apoderara la badea dende 1722 con una guarnición de cuatrocientos jenízaros. Nos años 1830 empecipióse la construcción de la llinia defensiva costera del mar Negru sol mandu del xeneral Rayevski.

El 27 de setiembre de 1866, cuando namái cuntaba con 430 habitantes, ye designada como centru alministrativu del Ókrug de Chernomorie, qu'ocupaba la mariña del mar Negru dende Tamán a Xeorxa y esistió hasta 1896. En 1882 poner en funcionamientu una fábrica de cementu. Seis años dempués, en 1888 llegó'l primer tren a la ciudá. Xunto al elevador y silu de granu poner en marcha en 1893 la primer central llétrica de corriente trifásica del mundu. Ente 1896 y 1920 foi centru alministrativu de la gubernia de Chernomore.^[2]

El 14 d'avientu de 1905, el sóviet de los diputaos obreros y llabradores de Novorosíisk llama a los ciudadanos a la llucha contra'l zarismu y proclama la república de Novorosíisk. El 25 d'avientu un reximientu sol mandu del xeneral Mijaíl Przewalski, primu de Nikolái Przewalski, llegó a la estación Tonnélnaya de Verjnebakanski, al empar que fondiaba na badea l'acorazáu Tri sviatítelia ("Trés santos"), col enfotu de reprimir a la ciudá. El soviet decidió nun oponer resistencia a les fuercies zaristes. Na ciudá estableció'l estáu de sitiu y condergóse a los diputaos populares a trabayos forzaos y a la pena de muerte (en siete de los casos).

Ente'l 23 y el 30 de payares de 1917 anúlase l'autoridá del comisariado del Gobiernu Provisional, escoyéndose de siguío el Comité executivu central de los soviets de la gubernia de Chernomorie, estableciéndose'l poder soviéticu'l 1 d'avientu. Por disposición de Vladímir Lenin fundióse la flota del mar Negru'l 18 y 19 de xunu de 1918, debíu al bloquéu de les tropes alemanes y l'inminente toma de la ciudá (el 26 d'agostu) per parte de les fuercies conxuntes de les tropes blanques y los intervencionistes.^[3]^[4] Dende esa fecha hasta'l 27 de marzu de 1920 foi'l centru principal del exércitu de Denikin El 12 de marzu de 1920 los blancos empecipiaron la so evacuación en buques de vapor. El xeneral Denikin abandonó Rusia pol puertu de Novorosíisk nesos díes nel torpedero Tsesarévich Gueorgui.^[5] Pal 1 de mayu les tropes blanques abandonaren la ciudá y la ciudá ye ocupada pol Exércitu Coloráu d'Obreros y Llabradores.

N'abril de 1930 poner en marcha en Novorosíisk una central llétrica productora d'una potencia de 22 000 quilovatios, y en 1937 recuperáronse los restos de la flota fundida en 1918. En 1940 acabar col analfabetismu na ciudá. Mientres la Gran Guerra Patria la mayor parte de la ciudá foi prindada pola Wehrmacht de l'Alemaña Nazi en 1942. Al añu siguiente, na nueche del 4 de febreru de 1943 una compañía de 274 homes sol mandu de Tsézar Kúnikov desembarcó al sur de la llocalidá, nel cabu Mysjako, procedente de Gelendzhik, prindando'l campu d'operaciones Málaya Zemlia y reteniéndola so los ataques enemigos hasta la lliberación definitiva de la ciudá'l 16 de setiembre de 1943 na operación Novorosíisk-Tamán pol 89ª reximientu de fusileros armenios soviéticos.

El 7 de mayu de 1966 la ciudá foi condecorada cola Orde de la Guerra Patria de 1ª clase pola firmeza, el valor y l'heroísmu, manifestáu polos defensores de Novorosíisk mientres la Gran Guerra Patria. El 14 de setiembre de 1973 na conmemoración de los 30 años de la derrota del exércitu alemán na defensa del Cáucasu Norte dióse-y a Novorosíisk el títulu honoríficu de Ciudá Heroica, la Orde de Lenin y la Estrella d'Oru.

Heráldica

Escudu de 1914.
Escudu de 1968.
Escudu de 1974.
Escudu de 2006.

Demografía

Evolución demográfica

**Evolución demográfica**
1897	1959	1970	1979	1989	2002	2010
16 897^[6]	93 461	132 744	159 135	185 938	232 079	241 952

Nacionalidaes

De los 232 079 habitantes que tenía en 2002, el 87.0 % yera d'etnia rusa, el 3.7 % yera d'etnia armenia, el 3.6 % yera d'etnia ucraniana y el 1.1 % yeren d'etnia tártara, ente otres.^[7]

División alministrativa

La ciudá estremar en cinco distritos urbanos:

Distritu Vostochni (Oriental):^[8] Tenía 39 940 habitantes en 2010.^[9] Foi establecíu'l 23 de marzu de 1977 como distritu Léninski^[10] y rebautizado col nome actual na década de 1990. Nél, asitiáu na vera izquierda del ríu Tsemés y la mariña norte de la badea, tópense la estación de ferrocarril y el puertu de mercancíes.
Distritu Novorosíiski:^[11] Tenía 47 602 habitantes en 2010. Foi establecíu en 2005 y engloba los ókrugs rurales del suroeste y l'oeste del distritu municipal (Abráu Diursó, Verjnebakanski, Gaidukski, Mysjakski, Natujayevski y Rayevski).^[12]
Distritu Primorski (Marítima):^[13] Tenía 70 369 habitantes en 2010. Foi establecíu'l 23 de marzu de 1977. En 1982 amestáronse-y los ókrugs rurales Natujáyevski, Mysjakski y Rayevski, que s'amestaríen al distritu de Novorosíisk en 2005. Engloba les siguientes llocalidaes: Borísovka, Vasílievka, Vladímirovka, Glébovskoye, Kirílovka, Úbyj y Yúzhnaya Ozeréyevka.
Distritu Tsentralni (Central):^[14] Tenía 74 842 habitantes en 2010. Foi establecíu'l 23 de marzu de 1977 como distritu Oktiabrski y rebautizado col nome actual na década de 1990. El 18 de xunetu de 2004 del distritu Tsentralni creóse'l distritu Yuzhni.
Distritu Yuzhni (Meridional):^[15] 65 500 habitantes en 2010. Foi establecíu'l 18 de xunetu de 2004 de parte del distritu Tsentralni.

Clima

Parámetros climáticos permediu de Novorosíisk (1983-2005)
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima media (°C)	6.1	5.7	8.7	14.1	19.2	23.7	27.4	27.0	22.3	17.0	11.2	7.0	15.8
Temperatura mínima media (°C)	2.4	1.6	4.1	8.7	13.4	18.4	22.0	21.8	17.4	12.4	7.1	3.3	11.1
Precipitación total (mm)	93	78	73										Error d'espresión: Operador < inesperáu
Fonte: ^[16]

Ente payares y marzu danse fuertes vientos catabáticos del tipu bora qu'algamen los 30-70 m/s.

Economía y tresporte

Panorama del paséu marítimu almirante Serebriakov.

El desenvolvimientu industrial de Novorosíisk empieza en 1882 cola construcción d'una fábrica de cementu. El puertu foi construyíu en 1888 pa la esportación de trigu.

Tres la disolución de la URSS, Rusia solamente caltién cuatro de los diecisiete puertos soviéticos del mar Negru. Novorosíisk ye l'únicu puertu xeneralista n'agua fondo sobre la mariña rusa del mar Negru. Privatizáu en 1992, foi modernizáu y desenvueltu. En 2005, con un tráficu de 70,8 millones de tonelaes, Novorossíisk foi'l 46º puertu mundial y el primeru de Rusia. Ye un puertu importante pa la esportación de petroleu crudo (30 millones de tonelaes per añu), pero'l tráficu de contenedores sufre la conxestión de les instalaciones.

La rexón de Novorosíisk ye una de les principales rexones vitivinícolas de Rusia. Los viñeos d'Abráu-Diursó producen vinu de mesa calidable y un famosu vinu esplumoso.

La llocalidá ye terminal del ferrocarril Novorosíisk-Krymsk, dende onde se llega a Krasnodar, Port Kavkaz o Rostov, ente otres destinaciones. Les carreteres federales M4 Don Moscú-Novorosíisk (parte escontra'l sureste), M25 Novorosíisk-Port Kavkaz y A146 Novorosíisk-Krasnodar (parten escontra'l noroeste) tienen unu de los sos estremos nel centru de la ciudá.

Los aeropuertos más cercanos topar n'Anapa y en Gelendzhik.

A nivel urbanu ye sirvida por una rede de trolebuses (inaugurada en 1969) y una rede d'autobuses (inaugurada en 1920).

Educación

Na llocalidá topen les siguientes instituciones d'educación cimera: l'Academia Naval Estatal Almirante F. F. Ushakov, una filial de la Universidá Estatal Adigué, una filial de l'Academia de Marketing y Téuniques Sociales-Informatives, una filial de la Universidá de Llingüística d'Armavir, una filial del Institutu Pedagóxicu de Armavir, una filial de la Universidá Téunica Estatal V. G. Shújov de Belgorod, filial del Institutu Panruso de Finances y Economía(VZDEI), una filial de la Universidá Estatal del Kubán, una filial de la Universidá Xurídica de Krasnodar del Ministeriu del Interior de Rusia, una filial de l'Academia Internacional de Marketing, publicidá y periodismu, una filial del Institutu d'Humanidaes y Economía de Moscú, una filial de la Universidá d'Humanidaes de Moscú, una filial de la Universidá de Llingüística de Piatigorsk, una filial del Institutu Pedagóxicu Estatal de Slaviansk-na-Kubani, una filial de l'Academia d'Humanidaes Contemporánees y una representación de la Universidá Estatal d'Economía y Servicios del Sur de Rusia.