Guglielmo Libri

Modelo:BiografíaGuglielmo Libri

Editar o valor en Wikidata
Biografía
Nacemento(it) Guglielmo Libri Carucci dalla Sommaja Editar o valor en Wikidata
2 de xaneiro de 1803 Editar o valor en Wikidata
Florencia, Italia Editar o valor en Wikidata
Morte28 de setembro de 1869 Editar o valor en Wikidata (66 anos)
Fiesole, Italia (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Lugar de sepulturaCimitero delle Porte Sante (en) Traducir, 22 Editar o valor en Wikidata
ResidenciaFlorencia Editar o valor en Wikidata
EducaciónUniversidade de Pisa Editar o valor en Wikidata
Actividade
Campo de traballoMatemáticas e Biblioloxía Editar o valor en Wikidata
Ocupaciónmatemático, catedrático, historiador das matemáticas, físico, profesor universitario Editar o valor en Wikidata
EmpregadorCollège de France (pt) Traducir, catedrático (1843–1848)
Universidade de Pisa
Facultade de Ciencias de París, profesor universitario Editar o valor en Wikidata
Membro de
Descrito pola fonteNordisk familjebok
Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron
Biblioteca dixital BEIC Editar o valor en Wikidata
BNE: XX999818 Find a Grave: 184101595 Editar o valor en Wikidata

Guglielmo Brutus Icilius Timeleone Libri Carucci dalla Sommaja, en francés Guillaume Libri ou o conde Libri, nado en Florencia o 1 de xaneiro de 1803 e finado en Fiesole o 28 de setembro de 1869, foi un matemático, historiador e bibliófilo italiano que ensinou en Francia, onde foi célebre por un roubo de manuscritos orixinais e de libros raros.

Traxectoria

[editar | editar a fonte]

O seu pai, o conde Libri Bagnano, refuxiouse en Francia, e foi condenado en 1816 pola Corte xudicial do Ródano a dez anos de traballos forzosos e á marcación a ferro candente, por falsificación de efectos comerciais. Escapouse e reincidiu, con novas condenas o 3 de maio de 1817, antes de chegar a Bélxica e servir como axente secreto do rei dos Países Baixos Guillerme I de 1826 a 1830.[nota 1]

Aristócrata florentino co título de conde, como o seu pai, Guillaume Libri frecuentou a facultade de dereito de Pisa desde 1816, e doutorouse en dereito en 1820, pero cambiou rapidamente cara á matemática. Desde este momento préstanlle atención Charles Babbage, Augustin-Louis Cauchy e Carl Friedrich Gauss, grazas a publicación dunha «Teoría dos números», e despois en 1823, pola publicación dunha «Memoria sobre varios puntos de análise». Aos 20 anos, xa é profesor de física-matemática na universidade de Pisa. Deixa o ensino e viaxa ao ano seguinte a París polo seu ano sabático, onde frecuenta a algúns dos mellores matemáticos do momento. De regreso a Italia, involúcrase cos Carbonarios da Toscana, e débese exiliar en Francia, onde se naturaliza francés o 19 de febreiro de 1833.

O contexto francés

[editar | editar a fonte]

O seu nome aristocrático e a súa fortuna ábrenlle portas. Sendo matemático, é elixido correspondente da Academia das ciencias, o 31 de decembro de 1832; e o 18 de marzo de 1832, na Sección de xeometría A súa amizade co astrónomo e físico François Arago, (secretario da Academia das ciencias), permítelle obter certas prazas prestixiosas.[1] En decembro de 1834, despois da morte de Legendre, é nomeado profesor-adxunto na Facultade das ciencias de París, responsable dun curso de cálculo de probabilidades. A súa relación con Arago empeora en 1835. Acaban sendo inimigos xurados e certas reunións na Academia resultan tormentosas. Grazas á súa amizade con Guizot, en 1838 é nomeado membro do despacho do Journal des savants. É promovido a cabaleiro da Lexión de Honra en 1838.[2]

En 1839, é nomeado profesor titular de cátedra na Facultade das ciencias de París. Ingresa en 1843 no Colexio de Francia como titular da cátedra de matemática, substituíndo a Augustin Louis Cauchy e Jean-Marie Duhamel. Entre 1838 e 1841, publica unha «Historia das ciencias matemáticas en Italia desde o Renacemento ao século XVII» con fontes orixinais de 1.800 pezas manuscritas, cartas e libros de Galileo, Fermat e Descartes, que di adquirir grazas a vendas públicas. Ocultou máis tarde que eses documentos foron subtraídos da Biblioteca Laurenciana. Bibliómano, posuía igualmente o libro de horas de Lorenzo o Magnífico.

En 1843 querelouse á Academia das ciencias co seu compañeiro matemático Joseph Liouville, por mor dos traballos matemáticos inéditos de Évariste Galois[3][4][nota 2]

A patria de adopción de Libri abre novos horizontes á súa paixón de bibliófilo. As xefaturas dos departamentos herdaran, por orde do Comité de salvación pública, os libros confiscados aos aristócratas e dignitarios do Antigo Réxime, libros que non foran destruídos durante os saqueos da Revolución francesa. Estas bibliotecas, pouco coñecidas, confiadas desde 1804 á administración das cidades, en 1840 de cando en cando dispuñan de inventarios completos ou dun conservador titular. Normalmente eran pouco abertas e estaban reservadas a un público restrinxido de notables, de «sociedades de sabios» ou de persoas recomendadas (moitas veces estranxeiros).[5]

Traballos matemáticos

[editar | editar a fonte]
Historia das ciencias matemáticas en Italia, 1838.

En 1829, Libri publicou ás súas expensas, seis memorias de matemáticas en Florencia cun número moi pequeno de exemplares.[6] Estes exemplares dificilmente ubicables foron reeditados en diante polo matemático alemán August Leopold Crelle, editor e fundador do Journal für die reine und angewandte Mathematik, en diferentes volumes. En 1835, Crelle publicou un volume que compila dez memorias de Libri : as seis memorias que publicara anteriormente no seu xornal, ás cales se engaden catro inéditas que Libri lle proporcionou

Estas memorias levan os seguintes títulos :

  1. Memoria sobre algunhas fórmulas xerais de análise.
  2. Memoria sobre a teoría da calor
  3. Memoria sobre as funcións descontinuas
  4. Memoria sobre a teoría dos números
  5. Memoria sobre a resolución dalgunhas ecuacións indeterminadas
  6. Memoria sobre a resolución das ecuacións indeterminadas con axuda das series
  7. Memoria sobre a resolución das ecuacións alxébrica cuxas raíces teñen entre elas unha relación dada, e sobre a integración das ecuacións diferenciais lineares cuxas integrais particulares poden expresarse unhas polas outras (1830)
  8. Memoria sobre as funcións descontinuas (1832)
  9. Memoria sobre as integrais definidas polas diferenzas finitas (1833)
  10. Memoria sobre a integración das ecuacións lineares ás diferenzas de todas as ordes (1833)

Entre 1838 e 1841, Guillaume Libri publicou catro volumes titulados Historia das ciencias matemáticas en Italia, despois do renacemento das letras até o final do século dezasete e que lle farán coñecido por outras cousas que non sexan os seus roubos:Tomo 1 Texto en líña,Tomo 2 Texto en líña,Tomo 3 Texto en liña,Tomo 4 Texto en liña.

Tratará en particular traballos sobre os números do matemático italiano Leonardo de Pisa («Leonardo Pisano»), máis coñecido polo nome de Leonardo Fibonacci. El nunca usou este nome, que lle foi atribuído de maneira póstuma por Libri. A Sucesión de Fibonacci exprésase así : todo número (a partir do terceiro) é igual á suma dos dous precedentes, por exemplo : 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34 etc. A continuación (infinita) da sucesión de Fibonacci, pódese deducir pola regra de construción, sen ter necesidade de memorizala (exemplo de proceso recursivo).[7]

Roubo de libros

[editar | editar a fonte]

En 1841, Libri, coñecido pola súa erudición e o seu coñecemento da historia dos libros, chega a facerse nomear secretario da Comisión do Catálogo xeral dos manuscritos das bibliotecas públicas de Francia. Abusando das súas funcións e finxindo unha mala saúde (tusindo frecuentemente, vestido cunha gran capa en todas as estacións, esixía quedar só no arquivo das bibliotecas), percorre o país e, cun «préstamo» tras outro, completa aos poucos a súa colección de libros raros e de autógrafos. Grazas á confianza cega do cóengo Hyacinthe Olivier-Vitalis, apodérase de numerosos documentos na biblioteca Inguimbertina de Carpentras, tales como as «Obras de Teócrito e de Hesíodo» (Venecia, Alde, 1495), 72 das 75 cartas de Descartes ao Padre Mersenne (entre 1837 e 1847). Ás veces non vacilaba en mutilar certos manuscritos: cinco volumes dos fondos Peiresc e polo menos dous mil folios desapareceron así. A Biblioteca Real non se salvou, nin tampouco a Biblioteca do Arsenal.

A caída

[editar | editar a fonte]

As denuncias de roubos (desde 1842) non chaman a atención das autoridades até despois de varios anos. En 1846, dúas denuncias (anónimas e baixo o pseudónimo de Henri de Baisne) chegan ao fiscal do rei, que conteñen en particular os roubos de libros da biblioteca Inguimbertina de Carpentras. Un informe secreto foi redactado en 1847 por Félix Boucly, fiscal do rei, e depositado sobre o despacho do ministro de asuntos exteriores, François Guizot : entón estimábase en 500 000 francos o valor dos obxectos subtraídos por Libri desde 1842. Pero Guizot tiña outros asuntos que resolver: a revolución crecía, e ao estalar privou a Libri de todos os seus apoios. O 4 de febreiro de 1848, o fiscal xeral resumiu as queixas contra Libri, nun longo informe dirixido ao Ministro de xustiza, Michel Hébert. O executivo detivo o documento, polo que tivo que esperar a caída da monarquía de xullo o 24 de febreiro de 1848 para que saíse á luz.

Pouco tempo despois, Libri foi informado por un redactor do xornal O Nacional, que estaba a piques de emitirse unha orde de arresto ao seu nome polas sospeitas de roubo de libros preciosos, entregándolle unha con estas simples palabras: «Ignorades sen dúbida o descubrimento que se fixo no informe xudicial con relación ás vosas inspeccións nas bibliotecas públicas. Crédme, aforrádelle á nova sociedade as reaccións que lle repugnan. Xa non veñades ao Instituto.».

Libri non esperou a que fose arrestado, fuxíndo a Londres o 28 de febreiro de 1848 coa complicidade do seu colega da comisión dos Monumentos históricos, Prosper Mérimée. Antes de fuxir de Francia, con todo, arranxou para que 30 000 dos seus libros e manuscritos contidos en 18 baúis fosen enviados en Inglaterra. Só seis destes baúis serán confiscados pola aduana. Obtén en Londres, baixo pretexto de ser un refuxiado político da Revolución francesa, o amparo dun compatriota italiano, Antonio Panizzi, director da Biblioteca do British Museum (Libri obterá a nacionalidade inglesa ao finalizar a súa vida).

O escándalo estala finalmente baixo a Segunda República, cando se publica o informe Boucly en Le Moniteur o 19 de marzo de 1848: lévase a cabo unha investigación minuciosa. Durante unha pescuda efectuada o 23 de marzo de 1848, no seu aloxamento en Sorbona, atópanse algúns feixes de documentos, restituídos posteriormente á biblioteca Inguimbertina de Carpentras, unha parte da correspondencia do astrónomo polaco Johannes Hevelius, subtraída por Libri da biblioteca do Observatorio.[8] Os documentos atopados polos investigadores foron obxecto dun estudo profundado durante 3 anos polos expertos Henri Léonard Bordier, Ludovic Lalanne e Félix Bourquelot.[9]

Libri establece un proceso contra o director do Monitor universal debido á publicación do informe que o incriminaba, e contra o director do Nacional, debido ao artigo publicado o 5 de abril de 1848[10]

O 22 de xuño de 1850, Libri foi sentenciado en París como reo contumaz a dez anos de reclusión, á retirada da nacionalidade francesa e á perda dos seus empregos públicos. A instancias da Academia das ciencias, datada o 20 de agosto de 1850, o escano de Libri, ausente de Francia desde o 28 de febreiro de 1848 foi declarado vacante por un decreto datado o 1 de setembro de 1850.[11]

En Londres, o medievalista Achille Jubinal tentará defender a reputación de Guillaume Libri, nunha carta dirixida o 3 de xuño de 1851, á revista literaria londiniense Athenaeum.[12]

Igualmente, Ludovic Lalanne e Henri Bordier redactan en 1851 un «Dicionario de pezas autógrafas roubadas ás bibliotecas públicas de Francia» con máis de 316 páxinas.[13] Posteriormente, o arquivo de Bordier revela o aspecto policial e segredo das investigacións preliminares destinadas a confundir a Libri, un gran personaxe oficial honrado e protexido polas máis altas autoridades (libro publicado en 2008, de André Jammes: Libri vaincu: enquêtes policières et secrets bibliographiques: documents inédits).

Prosper Mérimée, amigo e protector de Libri, contesta a decisión xudicial con tal enerxía, que ataca «a cousa xulgada» nun artigo na Revista dos dous Mundos do 15 de abril de 1852, que é igualmente acusado de ultraxe pública e condenada á súa vez a unha multa de 1 000 francos e a quince días de prisión, que efectuará á Conciergerie.[14][15][16]

Aínda que Libri chegou a Inglaterra sen cartos, non era pobre nesa altura porque a súa nova riqueza proviña da venda de numerosos libros preciosos e de manuscritos remitidos previamente a Londres antes do seu exilio forzoso.

En 1847, Libri concluíra en gran segredo, por mediación do su amigo Antonio Panizzi, e grazas aos consellos de John Holmes (1800-1854), un conservador adxunto dos manuscritos do British Museum, a venda dos seus manuscritos ao cuarto conde de Ashburnham, sen xustificar a procedencia de 200 000 francos. Os manuscritos llegaron a «Ashburnham Place» en Sussex, o 23 de abril de 1847 (antes, Libri intentara venderllos ó British Museum).[17][18]

Desde o 2 de xullo de 1857 en diante, organiza unha venda de libros raros en París, onde obtén unha ganancia de 116 000 francos.[19]

En 1861, Libri organiza en Londres dúas grandes vendas dos seus libros e manuscritos, producindo un catálogo de 7 628 lotes, vendidos en dous partes. A primeira venda, do 25 de abril de 1861 ao 18 de xullo de 1861, durou 61 días. De feito, obtén máis dun millón de francos polas vendas de documentos, manuscritos, e libros, nunha época onde o salario diario medio dun obreiro era de aproximadamente catro francos. En 1862, organiza en Londres outra venda para a parte máis valiosa da súa colección, en Sotheby & Co, o 25 de xullo de 1862, coa publicación dun catálogo de 143 p.[20]

En 1868, a saúde de Libri comeza a declinar, e incapaz de volver en Francia, abandona Inglaterra e volve á súa Italia natal, onde residirá nunha vila de Fiesole en Toscana, onde falece o 28 de setembro de 1869. A súa tumba atópase no Cemiterio das Portas Santas, en Florencia.

En 1896, o matemático Joseph Bertrand, moi crítico con Libri, escribirá nos «Souvenirs académiques, un article anonyme da Revue deas deux Mondes», reconto da política, da administración e dos costumes, Volume 137, Tomo 4, (Setembro-outubro de 1896), (páxinas 277-295), na páxina 279: «Libri, moi novo daquela, puido haberse convertido nun xeómetra. Deixou de estudar, máis non de producir. Para ficar esquecido, como se adoita dicir, escribiu primeiro memorias insignificantes, despois malas e finalmente ridículas».[21]

Restitución parcial dos documentos roubados

[editar | editar a fonte]

Despois da súa morte, Léopold Delisle, administrador da Biblioteca nacional, comezou unha longa investigación para resolver o asunto sobre se Libri era culpable das acusacións polas que fora condenado en 1850, e demostrou cunha certeza absoluta que Libri era efectivamente un ladrón de gran envergadura, todo iso nun informe datado o 28 de xuño de 1883, dirixido a Jules Ferry, ministro da Instrución Pública e das Belas Artes.[22] En 1888, o executivo francés iniciou negociacións coas autoridades inglesas, coa finalidade que os libros e manuscritos preciosos, roubados por Libri, poidan ser devoltos polos compradores.[nota 3]

  • Fará falta toda a tenacidade de Léopold Delisle, para obter en 1888, dos herdeiros do conde Bertram Ashburnham, a restitución, mediante pago, dunha parte dos documentos roubados, entre eles o famoso Pentateuco de Tours.[23][24][25][26] Efectivamente, Léopold Delisle, estará en capacidade de probar que 166 dos elementos vendidos a lord Ashburnham, pertenceran a bibliotecas nacionais francesas (estes elementos serán restituídos finalmente en Francia).[27]
  • En 1847, Libri vendera 34 folios de Leonardo dá Vinci, extraídos do «Caderno A» (de 98 folios) así como 10 folios extraídos do «Caderno B» (de 100 folios). Para desprendelos, Libri empregaba ácido clorhídrico para queimar os fíos das costuras. Estes folios tomaron entón o nome do seu comprador, pasando a ser o «Codex Ashburnham 1875/1-2». Despois de ser recuperados pola Biblioteca nacional en 1888, os folios roubados foron devoltos ao Instituto de Francia en 1891, sendo conservados hoxe baixo a cota Ms 2184-2185 e considerados como suplementos do «Caderno A» e o «Caderno B».[28][29]
  • Pola súa banda, o executivo italiano comprou en 1884 2000 manuscritos ao conde Bertram Ashburnham, que foron devoltos á Biblioteca Laurenciana.
  • En 1867, Libri roubara tamén, ao Instituto de Francia, do «Caderno B» de Leonardo dá Vinci, un caderno de 18 folios, coñecido desde baixo o nome de «Codex sobre o voo dos paxaros», «Codice sul volo degli uccelli». Foi vendido por Libri ao Marqués Giacomo Manzoni, por 4 000 liras. Este cederao en 1892 ao leonardista Théodore Sabachnikoff. En 1893 , Théodore Sabachnikoff, será o primeiro en publicar unha edición do «Codex sobre o voo dos paxaros», (OCLC 250553688 250553688 ). En maio de 1893, ofrecerá o manuscrito á raíña de Italia, Marguerite de Saboya, que á súa vez o ofrecerá á biblioteca real de Turín, onde está conservado actualmente ( polo cal tamén é coñecido como o «Códice de Turín»).[nota 4]
  • En 2009, Erik-Jan Bos, un erudito en filosofía da Universidade de Utrecht Países Baixos , fixera unha procura en Google cos termos «autographed letter» e «Descartes». Así accedeu ao catálogo da biblioteca da universidade Haverford College, nos arredores de Filadelfia, que mencionaba nas súas coleccións, unha carta de Descartes ao Padre Mersenne, datada o 27 de maio de 1641, e tratando a publicación das Meditacións metafísicas . Esta carta, fora ofrecida á universidade pola viúva dun dos seus exalumnos, pero era propiedade da Academia das Ciencias desde 1676, (legados do matemático Gilles Personne de Roberval), despois propiedade do Instituto de Francia.[30][31] A carta fora subtraída por Libri entre 1837 e 1847.[32] A universidade restituíu este documento ao Instituto de Francia o 8 de xuño de 2010.[33][34][35]
  • Outra carta de René Descartes de tres páxinas e escrita en latín, datada o 21 de xaneiro de 1641 e dirixida ao sabio inglés Thomas Hobbes por medio do Padre Marin Mersenne, foi restituída o 15 de xuño de 2011 ao Instituto de Francia por Jean Bonna, que a obtivo en 1998 durante unha poxa en Berlín, sen ningunha mención de procedencia.[36][37] Esta carta pertencía ao lote de 72 cartas de Descartes a Mersenne, roubado por Libri, entre 1837 e 1847 (de 75 cartas), e cuxa presenza nas coleccións estaba testemuñada cara a 1800.[38]
  • En 2011, a Biblioteca Mazarino obtivo a restitución, sen cota, dun libro desencuadernado e subtraído por Libri antes de 1848. Tratábase dun exemplar das poesías en italiano, «Poesie volgari, nuovamente stampate», de Lorenzo de Médici, publicadas en Venecia por Paul Manuce en 1554. Este exemplar posiblemente pertenceu ao Cardeal Mazarino, e reapareceu na primavera de 2011 no mercado inglés de poxas algúns días antes da London Book Fair.[39]

Familia

[editar | editar a fonte]

Casou con Mélanie Jeanne Charlotte Dobre, filla do doutor François-Joseph Dobre, fundador da Academia real de medicamento, e irmá do barón Joseph-Louis-Léopold Dobre.[40]

A pesar do apoio de Mérimée, que denunciará irregularidades de procedemento con relación á cita a comparecer e a publicación do acto de acusación, ela morrerá en 1865, sen chegar a obter a revisión procesual do seu esposo, a pesar da petición que lanzará e presentará ao Senado.[41][42] Será enterrada en París, no cemiterio do Pai-Lachaise, (#5.ª división).

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Journal de Lyon et du Département du Rhône N°55, do mércores 23 de xullo de 1817 - Cour Royale - Le 19 de ce mois, la Cour Royale de Lyon a entériné les lettres patentes par lesquelles le Roi a commué en réclusion perpétuelle les peines auxquelles George Libry Bagnano avait été condamné par arrêt de la cour d'assises du Rhône du 23 mai 1816, et par un autre arrêt de la cour prévôtale du 3 mai 1817.
  2. ↑ Joseph Liouville fue el primero en reconocer la importancia de los trabajos de Évariste Gallois, por lo que esta controversia formó parte de un movimiento más grande que buscaba redefinir el álgebra.
  3. ↑ La biblioteca de Lord Ashburnham comprendía cuatro colecciones de manuscritos: la colección Libri, la colección Barrois, la colección Stowe o Buckingham y una colección de manuscritos aislados, llamada Appendix.
  4. ↑ El original del «Códice sobre el vuelo de los pájaros» contiene actualmente 17 páginas respecto a las 18 iniciales (fuente: Museo de la ciencia y la técnia Leonardo da Vinci, Milán).
Referencias
  1. ↑ Académie des sciences. "Les membres du passé dont le nom commence par L". academie-sciences.fr (en francés). Consultado o 12 de agosto de 2015. .
  2. ↑ Les professeurs des facultés des lettres et sciences, en France au XIXModelo:E siècle (1808-1880) : Guillaume Libri, en el sitio web facultes19.ish-lyon.cnrs.fr, consultado el 13 de marzo 2015.
  3. ↑ Caroline Ehrhardt (agosto de 2011). "A quarrel between Joseph Liouville and Guillaume Libri at the French Academy of Sciences in the middle of the nineteenth century". sciencedirect.com (en inglés). Consultado o 11 de agosto de 2015. .
  4. ↑ MathDoc - Gallica-Math. "Œuvres recensées de G. Libri". sites.mathdoc.fr (en francés). Consultado o 19 de octubre de 2015. .
  5. ↑ Véase el capítulo dedicado a Libri por Alberto Manguel en «Histoire de la Lecture», Arles, Actes Sud, 1998.
  6. ↑ Mémoires de Mathématique et de Physique, par Guillaume Libri, en el sitio web books.google.fr, consultado el 13 de marzo de 2015.
  7. ↑ Jean-Pierre Escofier - Toute l'algèbre de la Licence, en el sitio web books.google.fr, consultado el 14 de marzo de 2015.
  8. ↑ Chantal Grell & Patricia Radelet de Grave : Un projet : L'édition de la correspondance d'Hevelius (1611 -1687) Arquivado 03 de marzo de 2016 en Wayback Machine., en el sitio web aihs-iahs.org, consultado el 13 de marzo de 2015.
  9. ↑ BNF - Archives et Manuscrits : Correspondance et papiers divers de Guillaume Libri, saisis à son domicile, en el sitio web archivesetmanuscrits.bnf.fr, consultado el 10 de marzo de 2015.
  10. ↑ Rapport adressé à Monsieur le Garde des Sceaux Hébert, par Monsieur le Procureur du Roi Boucly, suivi du procès (1850), en el sitio web gallica.bnf.fr, consultado el 8 de marzo de 2015.
  11. ↑ Archives Nationales - Arrêté par contumace condamnant Libri à 10 ans de réclusion le 22 juin 1850, en el sitio web merimee.culture.fr, consultado el 9 de marzo de 2015.
  12. ↑ Jubinal, Achille (1851). Un nouvel épisode de l'affaire Libri ou lettre à M. le Directeur du journal l'Athenaeum (en francés). 
  13. ↑ Ludovic Lalanne et Henri Bordier - Dictionnaire de pièces autographes volées aux bibliothèques publiques de France, Paris, Pancoucke, (1851), 316 p, en el sitio web gallica.bnf.fr, consultado el 21 marzo de 2015.
  14. ↑ La Revue des deux Mondes du 15 avril 1852 - Prosper Mérimée - Le procès de M. Libri, en el sitio web gallica.bnf.fr, consultado el 11 de marzo de 2015.
  15. ↑ Mérimée - Une fidélité aveugle en amitié…, en el sitio web merimee.culture.fr, consultado el 9 de marzo de 2015.
  16. ↑ Le Sénat - Prosper Mérimée - L'affaire Libri, en el sitio web senat.fr, consultado el 9 de marzo de 2015.
  17. ↑ Charles Ridoux - Léopold Delisle et l’Affaire Libri Arquivado 01 de abril de 2016 en Wayback Machine., en el sitio web ridoux.fr, consultado el 12 de marzo de 2015.
  18. ↑ Alessandra Maccioni - Guglielmo Libri and the British Museum: A case of scandal averted Arquivado 14 de febreiro de 2022 en Wayback Machine.PDF(en inglés), en el sitio web bl.uk, consultado el 12 de marzo de 2015.
  19. ↑ Catalogue de la vente du 2 juillet 1857 et suivants, Paris, V. Tillard, (1857), 477 p, en el sitio web catalog.hathitrust.org, consultado el 21 de marzo de 2015.
  20. ↑ Sotheby & Co - Catalogue de la partie réservée et la plus précieuse de la collection Libri, vente du 25 juillet 1862 et suivants, en el sitio web books.google.fr, consultado el 10 de marzo de 2015.
  21. ↑ Joseph Bertrand (septiembre de 1896). "Revue des deux Mondes 1896, Volume 137, Tome 4, pages 277 et suivantes". gallica.bnf.fr (en francés). Consultado o 11 de agosto de 2015. 
  22. ↑ Léopold Delisle - 28/06/1883 - Les manuscrits du comte d'Ashburnham, Rapport au Ministre de l'Instruction Publique et des Beaux-Arts, en el sitio web archive.log, consultado el 9 de marzo de 2015.
  23. ↑ Le Droit d'auteur du 15 mai 1888: Les destinées de deux trésors littéraires (Les collections Libri et Barrois), pages 46 et suivantes, en el sitio web wipo.int, consultado el 10 de marzo de 2015.
  24. ↑ Léopold Delisle - 23/02/1888 - Les manuscrits des fonds Libri et Barrois, en el sitio persee.fr, consultado el 9 de marzo de 2015.
  25. ↑ Le Petit Parisien - Le pillage des collections publiques d’ouvrages rares par le comte Libri, en el sitio web france-pittoresque.com, consultado el 8 de marzo de 2015.
  26. ↑ Pentateuque dit d'Ashburnham ou de Tours, en el sitio web gallica.bnf.fr, consultado el 13 de marzo de 2015.
  27. ↑ Philadelphia Area Consortium of Special Collections Libraries (PACSCL). "Procès Libri. Détournement de manuscrits, d'autographes, et de livres : jugement - polémiques". dla.library.upenn.edu (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 03 de marzo de 2016. Consultado o 11 de agosto de 2015. 
  28. ↑ Institut de France - Les carnets de Léonard de Vinci conservés à la Bibliothèque de L'Institut de France Arquivado 03 de marzo de 2016 en Wayback Machine., en el sitio web bibliotheque-institutdefrance.fr, consultado el 9 de marzo de 2015.
  29. ↑ Institut de France - Les carnets de Leonardo de Vinci conservés à la Bibliothèque de L'Institut de France, en el sitio web calames.abes.fr, consultado el 9 de marzo de 2015.
  30. ↑ Haverford Magazine (primavera de 2010). "Descartes, the Document Thief and Doing the Right Thing" (PDF). blogs.haverford.edu (en inglés). Arquivado dende o orixinal (pdf) o 16 de abril de 2013. Consultado o 8 de enero de 2016. 
  31. ↑ Haverford College (24 de febrero de 2010). ""Missing" Descartes Letter Discovered in Haverford Archives, Will Be Returned To French Owner". haverford.edu (en inglés). Consultado o 8 de enero de 2016. 
  32. ↑ Patricia Cohen (24 de febrero de 2010). "Descartes Letter Found, Therefore It Is". New York Times. 
  33. ↑ Canal Académie (28 de junio de 2010). "Interviews autour d’une lettre de Descartes : Théo Verbeek, Jean-Luc Marion, Erik Jan Bos et Mireille Pastoureau". canalacademie.com (en francés). Consultado o 11 de agosto de 2015. 
  34. ↑ Canal Académie (8 de junio de 2010). "Retransmission de la cérémonie du 8 juin 2010". canalacademie.com (en francés). Arquivado dende o orixinal o 23 de setembro de 2015. Consultado o 11 de agosto de 2015. 
  35. ↑ Haverford College (13 de junio de 2010). "Returning Descartes". haverford.edu (en inglés). Consultado o 8 de enero de 2016. 
  36. ↑ Les Echos - Jean Bonna, l'homme aux papiers précieux, en el sitio web lesechos.fr, consultado el 9 de marzo de 2015.
  37. ↑ Restitutions en 2010 et 2011 : deux lettres de René Descartes au Père Marin Mersenne (21 enero et 27 mayo 1641), en el sitio web bibliotheque-institutdefrance.fr, consultado el 9 de marzo de 2015.
  38. ↑ Institut de France - Une lettre dérobée et retrouvée Arquivado 08 de maio de 2021 en Wayback Machine., en el sitio web descartes.institut-de-france.fr, consultado el 14 de marzo de 2015.
  39. ↑ Bibliothèque Mazarine - Poesie Volgari Laurent de Médicis, Venise , Paul Manuce (1554), en el sitio web naude.bibliotheque-mazarine.fr, consultado el 9 de marzo de 2015.
  40. ↑ Généalogie de la famille Double de Saint-Lambert, en el sitio web jean.gallian.free.fr
  41. ↑ Acte d'accusation contre Libri-Carrucci, devant la Cour d'appel de Paris, en el sitio web books.google.fr, consultado el 9 de marzo de 2015.
  42. ↑ Mateo Falcone (11 de marzo de 2015). "Mérimée en prison : l'affaire Libri". ibibliotheque.fr (en francés). Arquivado dende o orixinal o 24 de setembro de 2015. Consultado o 11 de agosto de 2015. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]