Светомир Арсиќ-Басара

Светомир Арсиќ-Басара (15 мај 1928 година – 10 мај 2024 година) — српски вајар и писател.

Биографија

Основно училиште учел во Севац, нижа гимназија во Феризај и гимназија во Косовска Митровица. Во Ниш во 1953 година се запишал на Високата школа за применета уметност. Во 1953 година бил примен на Академијата за применета уметност во Белград, каде што дипломирал во март 1958 година. Од 1962 година предавал скулптура и методи на ликовно образование на Вишата педагошка школа во Приштина. Од 1973 до 1995 година предавал на Катедрата за скулптура на Академијата за уметности во Приштина, сè до 1995 кога се пензионирал.

Основач е на Ликовната колонија во Дечани, а го иницирал и основањето на Клубот на ликовни уметници на Косово и Метохија во 1958 година.

Во 1982 година бил примен за дописен член на Косовската академија на науките и уметностите, која ја напуштил во 1990 година, а во 1994 година бил избран за редовен член на Српската академија на науките и уметностите.

Првото дело „Главата на девојката“ било извајано во глина во 1950 година; од таа година учествувал на бројни колективни изложби во земјата и странство.

Во 1969 година учествувал на Меѓународниот симпозиум на вајари „Форма Вива“ во Порторож.

Во 2000 година во Институтот за српска литература во Лепосавиќ се одржал научен симпозиум за творештвото на Светомир Арсиќ-Басара.

Пишувал студии за скулптура, уметничка критика и раскази.

Денес живее и работи во Белград.

За скулптурното дело

На крајот на 1970-тите, политичката ситуација во Југославија почнала нагло да се влошува, а нејзиното кулминативно ниво било достигнато на Косово и Метохија за време на едно од бројните и континуирани повоени албански востанија. Изразите на тогашната тешка, секојдневна егзистенцијална борба за опстанок на загрозената нација одеднаш се појавила во локалната пластика - пред се во скулптурата на Светомир Арсиќ Басара. Оваа нова единствена тематска формација во неговите дела внела до сега непозната живост во нашиот уметнички живот со многу одлики што го издвојуваат на актуелната уметничка сцена. Централната фигура, овие промени во разбирањето и местото на ликовната уметност во денешното општество, не само во српската уметност, бил Светомир Арсиќ Басара. Дотогаш, попознат како претставник на високиот модернистички формализам од 1960-тите и 1970-тите во современата српска скулптура, која барала чиста, апстрактна форма која се потпира исклучиво на естетските вредносни категории, од крајот на осмата деценија постепено се менувало кон метафорична и симболичен израз. Басара ја изненадил јавноста во 1984 година кога на ретроспективна изложба во Белград го прикажал најновиот циклус дела со целосно изменети креативни идеи. Среде Косметската трагедија која најавила долгорочни промени на југословенската политичка сцена и која уметникот ја предвидел (што ќе се случи дури на крајот на таа деценија, особено во последната деценија на векот со настаните што започнаа тогаш и конечните резултати ќе бидат постигнати со дефинитивната распаѓање на Југославија и егзодусот на нејзините три најголеми народи) Арсиќ почнал да создава монументален циклус на големи скулптури инспирирани од националната историја и нејзините херои и светци. Тој циклус сè уште се развива во неговата работа.

Самостојни изложби

1956 Градска библиотека, Алексинац
1961 Работнички универзитет во Приштина
1963 Фоаје на Провинцискиот театар, Приштина, галерија Зимски салон, Суботица
1970 Фоаје на Провинцискиот театар, Приштина, Хотел „Бреза“, Брезовица, Фабрички предилници, Приштина
1973 Уметничка галерија, Крушевац
1979 Уметничка галерија, (ретроспектива), Приштина
1981 Галерија на современа уметност, Ниш
1984 година - 1985 година . ретроспективна изложба, Павилјон „Цвијета Зузориќ“, Белград
1985 Трстеник
1988 Галерија Саламбо, Париз
1989 Рашка
1989 Галерија на Центарот за култура, Белград
1990 Трстеник, Лозница, Крупањ, Обреновац, Неготин, Белград, Бор, Приштина
1991 Галерија на Студентски центар, Крагуевац, Уметничка галерија, Приштина
1995 Галерија на современа уметност, Ниш, Галерија '73, Белград
1996 Галерија „Замок на културата“, Врњачка Бања, Српски културен центар „Св. Сава“, Суботица, Народен музеј, Сомбор, Народен музеј, Крагуевац
1997 Галерија на Центарот за култура, Ариље, Галерија на Центарот за култура, „Карловачка ликовна работилница“, Сремски Карловци
1998 Ретроспективна изложба на скулптури, Галерија САНУ, Белград, Секција САНУ, Нови Сад, Народен музеј галерија, Лесковац
1999 Центар за култура, Власотинце, Уметничка галерија „Чедомир Крстиќ“, Пирот, Галерија на Народен музеј, Врање
2000 Дом на дипломатскиот кор, Белград
2005 Српска куќа на Косово-Метохија, Белград
2006 Руска куќа, Белград, Галерија на современа ликовна уметност, Ниш, Читална библиотека, Нови Кнежевац
2008 Петровац на Млави, Деспотовац, Жагувица, Свилајнац
2010 РТС Галерија, Белград
2019 Галерија САНУ, Белград

Приказни

Корито, Приштина, 1998 година.

Награди и признанија

1954 II награда на конкурсот на весникот „Јединство“ за уметнички придонеси, Приштина.
1956 II награда за младинска штафета на АОКМ, Приштина
1961 Декемвриска награда на Автономната покраина Косово и Метохија, Приштина (откажана 1987 г.)
1961 II награда за идејно решение на споменикот на Боро Вукмировиќ и Рамиз Садик, Приштина
1961 II награда за идејно решение на споменикот на партизаните Шарплани, Приштина
1962 II награда за идејно решение на споменикот на партизанскиот одред „Др. Драгиша Мишовиќ“, Чачак
1966 Награда за идејно решение на споменикот на паднатите борци од Ораховац, Приштина.
1968 Спомен плоча за особен придонес во развојот на Вишата педагошка школа, Приштина, Признание за успешна соработка на Работнички универзитет, Светозарево .
1969 УЛУС награда за скулптура, Белград
1971 Награда на градот Приштина, Приштина, Друштво на ликовни уметници на Косово, Приштина, откупна награда за идејно решение на спомен костурницата на починатите и убиените Југословени во Италија, Гонрас
1974 Награден со Орден за братство и единство со сребрен венец, Белград, Награда на Универзитетот во Приштина, Приштина, Награда за пролетен салон на УЛУК, Приштина
1975 УЛУК Мајски салон награда, Приштина
1977 Награда УЛУПУК, Приштина
1978 Седми јули награда на Социјалистичка Република Србија за скулптура, Белград
1979 Откупна награда на Уметничката галерија, Приштина
1981 Награда СУЛУЈ, Белград
1986 Награда АВНОЈ за скулптура, Белград, прва награда на изложбата „Белград - инспирација на уметниците“, Белград
1997 Прва награда на Ноемврискиот салон, Приштина
1998 Вук награда на Културната и образовна заедница на Србија за исклучителен придонес во развојот на културата во Република Србија и сесрпскиот културен простор, Белград
2005 Видовдан признание за духовно издигнување на универзитетската мисла, Универзитет во Приштина, Косовска Митровица
2007 година Награда „Проф. д-р Воислав К. Стојановиќ „Здружение на универзитетски професори и научници на Србија, Белград
Награда на Вук за уметност 2020 за изложбата „Дела (1998-2018)“ во Салонот на Народниот музеј Зрењанин и Галеријата на САНУ

Споменици и скулптури на јавни простори

1963 Споменик на Бора Вукмировиќ и Рамиз Садик, Ландовица
1964 Споменик на шарпланинските партизани, Брезовица
1969 Споменик на паднатите партизани, Кацилол
1998 Релјефи на проф. д-р Воислав Данчетовиќ и академик Вук Филиповиќ, Вучитрн. Биста на Симеон Немања, Институт за српска култура, Приштина
2000 Споменик на Свети Сава, Лепосавиќ
2005 Биста на Вук Караџиќ, Институт за славистика, Виена
2005 Биста на Слободан Јовановиќ, амфитеатар на Правниот факултет, Белград
2016 Биста на Шиме Андрејевиќ Игуманов, Теолошка богословија Призрен, Призрен^[1]
2021 Споменик на деспотот Стефан, Белград^[2]

Литература (избор)

1961 Миливое Лучиќ, вајам како што се чувствувам, Јединство, 9. Октомври, Приштина
1962 Драгослав Ѓорѓевиќ, Надреалистички тенденции, Борба, 4. ноември, Белград
1963 Радослав Златановиќ, Оддавање од убавина, Јединство, 9. декември, Приштина
1967 Реџеп Фери, Света Арсиќ, Зани и Рини, 10 мај, Приштина
1968 Брана Петровиќ, Света Арсиќ зборува на дрво, Вечерње новости, 2. Октомври, Белград
1968 Павле Васиќ, Нови личности, политика, 19. ноември, Белград
1970 Радослав Златановиќ, Предели названи Љубав, Јединство, 7. декември, Приштина
1970 Радослав Златановиќ, Скулптурите на Арсиќ-Басара, Политика, 21. август, Белград
1971 Вук Филиповиќ, Скулптури од Светомир Арсиќ, Стремља, бр. 4, Приштина
1973 Ѓорѓе Кадијевиќ, Поглед према свето, НИН, 27. мај, Белград
1979 Петар Џуза, Комплетен опус за заварување, Јединство, 20. декември, Приштина
1979 Воислав Девиќ, Универзалност на скулптурата на Арсиќ, Јединство, 25. декември, Приштина
1981 Миланка Тодиќ, Скулптура на осмата деценија, Јединство, 18. декември, Приштина
1982 Миодраг Б. Протиќ, Скулптура на XX век, Југославија, Белград
1984 Зоран Фуруновиќ, Промена на промени, Јединство, 12 мај 1984 година, Белград
1984—1985 Јован Деспотовиќ, (пред. ретроспективни изложби), Ликовен павилјон „Цвијета Зузориќ“, Белград
1984 Милан Влајиќ, Духот на планината, Вести, 24. декември, Белград
1985 Зоран Маркуш, Чист уметнички говор, Политика, 10. јануари, Белград
1985 Петар Џуза, Топовите на Алекса Дачиќ, Јединство, 12. јануари, Белград
1985 Никола Кусовац, Вистински борец, Политика експрес, 16 г. јануари, Белград
1989 Мирко Жариќ, академик несоодветен, Политика, 16. јули, Белград
1989 Јован Деспотовиќ, (пред. кат), Галерија на Центарот за култура, Белград
1989 Зоран Маркуш, По патеката на потеклото, политика, 16. декември, Белград
1989 Петар Џуза, Злото и плачот на вајарот, Јединство, 18. декември, Приштина
1989 Миќа Поповиќ, Национални и естетски принципи, Једиснтво, 2-3. јануари, Приштина
1991 Јован Деспотовиќ, (пред. кат.), Галерија на Студентски центар, Крагуевац
1995 Ѓорѓе Кадијевиќ, (предавач кат.), Галерија 73, Белград
1996 Срето Бошњак, (пред. кат.), Замок на културата, Вењачка Бања
1998 Олга Јевриќ, Античка и модерна, Политика, Белград
1998 Срето Бошњак, (пред. кат.), Галерија САНУ, Белград
2000 Петар Џуза, Во митскиот сојуз со природата, Политика, 13. април, Белград
2004 Срѓан Марковиќ, Скулптурата како судбина, монографија, САНУ, Белград и Националната и универзитетска библиотека „Иво Андриќ“, Приштина)

Поврзано

Список на српски вајари

Наводи

↑ Православље, бр. 1299. од 1. маја, Повратак скулптуре Сима Игуманов са сирочићима. Београд: СПЦ. 2021. стр. 42.
↑ „СВЕЧАНО ОТКРИВАЊЕ СПОМЕНИКА ДЕСПОТУ СТЕФАНУ ЛАЗАРЕВИЋУ 19. АПРИЛА: Предвиђено је да то догоди у оквиру "Дана Београда"“. NOVOSTI (српски). Посетено на 2021-04-18.

Надворешни врски

[1] Православље, бр. 1299. од 1. маја, Повратак скулптуре Сима Игуманов са сирочићима. Београд: СПЦ. 2021. стр. 42.

[2] „СВЕЧАНО ОТКРИВАЊЕ СПОМЕНИКА ДЕСПОТУ СТЕФАНУ ЛАЗАРЕВИЋУ 19. АПРИЛА: Предвиђено је да то догоди у оквиру "Дана Београда"“. NOVOSTI (српски). Посетено на 2021-04-18.

[1]

[2]