Droga krajowa nr 4 w okolicach Katowic. | |
Państwo | |
---|---|
Zarządca dróg | |
Długość: • całkowita • autostrad • dróg ekspresowych • dróg krajowych |
|
Strona internetowa |
Drogi krajowe w Polsce – główna sieć dróg kołowych w Polsce, najwyższa z kategorii dróg publicznych, umożliwiająca krajową i międzynarodową komunikację kołową pomiędzy dużymi miastami oraz ogólnodostępnymi przejściami granicznymi, rekomendowana do ruchu długodystansowego i tranzytowego. Obejmuje również autostrady i drogi ekspresowe.
Od 1 kwietnia 2002 system dróg krajowych w Polsce podlega Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA). Wyjątkiem są miasta na prawach powiatu, na terenie których znajdujące się drogi krajowe (oprócz autostrad i dróg ekspresowych) są zarządzane przez samorząd miejski (prezydentów miast). Obecna numeracja ewidencyjna dróg krajowych obowiązuje – z drobnymi zmianami – od 9 maja 2001. Polskie drogi krajowe numeruje się białymi cyframi na czerwonym tle (znak E-15a). Drogowskazy na drogach krajowych (oprócz autostrad) mają zielone tło. Od 1 stycznia 2020 na terenie Polski funkcjonuje 96 dróg krajowych, o numerach 1 – 68 oraz 70 – 97. Najdłuższą z nich jest droga nr 8 (relacji Kudowa-Zdrój – Raczki) licząca 804 km, zaś najkrótszą – droga nr 96 mierząca 1,5 km. Przed 2014 r. najkrótszą drogą krajową była droga nr 85 o długości 4,774 km.
Drogi o przebiegu zbliżonym do południkowego mają co do zasady numery nieparzyste, a drogi o przebiegu równoleżnikowym – parzyste. Najważniejsze szlaki tranzytowe otrzymują najniższe numery (np. drogi 1 i 2, krzyżujące się w centrum kraju). Autostrady i drogi ekspresowe budowane są równolegle do najważniejszych dróg krajowych, a w celu uniknięcia nieporozumień dotychczasowy numer drogi krajowej otrzymuje autostrada lub droga ekspresowa (poprzedzony literą A lub S), natomiast pierwotna droga krajowa:
Drogom krajowym w Polsce nadaje się jedną z trzech możliwych klas: A (autostrada), S (droga ekspresowa) lub GP (droga główna ruchu przyspieszonego).
Według stanu na 31 grudnia 2015 sieć dróg krajowych w Polsce obejmowała 19 292,8 km[4].
Według stanu na 31 grudnia 2020 sieć dróg krajowych w Polsce wynosiła 19 477,4 km[1], z czego 17 782 km były zarządzane przez GDDKiA[2].
Na przestrzeni lat drogi krajowe posiadały różne określenia oraz zmianom ulegała wielkość sieci.
15 stycznia 1921, na mocy Ustawy z 10 grudnia 1920 r. o budowie i utrzymaniu dróg publicznych, wprowadzono drogi państwowe[5]. Stanowiły one najważniejszą kategorię dróg publicznych, mającą znaczenie ogólnopaństwowe. Podzielone były na trzy kategorie:
Łączna długość ówczesnych dróg państwowych wynosiła 10 500 km.
Po II wojnie światowej sieć dróg państwowych uległa zmianie. W 1952 r. nadano nowe oznaczenia[6], które z późniejszymi zmianami[7] obowiązywały do 14 lutego 1986. Numeracja dróg państwowych była częściowo usystematyzowana – drogi o niższych numerach (10–19) rozpoczynały swój przebieg w Warszawie lub jej okolicach[8]:
W 1968[9] na drogach państwowych pokrywających się z trasami europejskimi zaprzestano stosowania oznakowania krajowej numeracji trasy[10].
1 października 1985 pojęcie „drogi państwowe” zastąpiono pojęciem „drogi krajowe”[11], a w grudniu 1985 r. opracowano reformę sieci drogowej[12]. Niektóre z wprowadzonych 14 lutego 1986 numerów dróg krajowych mają do dziś niezmieniony przebieg. 1 stycznia 1999[13] zaczął obowiązywać podział na numery jedno-, dwu-, trzy- i pięciocyfrowe. Najwyższy z nich dotyczył drogi krajowej nr 48143 Frampol – Gorajec – Szczebrzeszyn[13][14] (obecnie droga nr 74). W 2000 r. ponownie dokonano reformy sieci drogowej – opracowano nowy przebieg dróg krajowych, z których trasy mające oznaczenia jedno- i dwucyfrowe zachowały kategorię[15], zaś trzycyfrowe przeklasyfikowano na drogi wojewódzkie[15] oraz zniesiono pięciocyfrowe.
W sierpniu 2024 roku Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad wysłała do publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej ogłoszenie o przetargu na zaprojektowanie i zbudowanie nowej drogi krajowej, która ma połączyć drogę ekspresową S6 z planowaną elektrownią jądrową Lubiatowo-Kopalino[16]. Trasa ma być na całej długości jednojezdniowa oraz mieć parametry klasy GP[16].
Do dróg krajowych zgodnie z Ustawą o drogach publicznych zalicza się[17]:
Podany niżej wykaz dróg jest zgodny z Zarządzeniem Nr 6 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 3 kwietnia 2024 r. w sprawie nadania numerów drogom krajowym:
… – brak ciągłości drogi
Docelowo na wszystkich drogach krajowych w Polsce będzie dozwolony ruch pojazdów o nacisku pojedynczej osi napędowej do 11,5 tony. Obecnie na wielu odcinkach obowiązują ograniczenia do 10 i 8 ton[20]. Jest to niezgodne z unijnymi przepisami regulującymi nacisk osi napędowej – w chwili wejścia do Unii Europejskiej Polska zobowiązała się dostosować sieć drogową do standardu nacisku pojedynczej osi wynoszącego 11,5 tony[21].
Od 13 marca 2021[22], na mocy ustawy z 18 grudnia 2020 r., na wszystkich drogach krajowych dozwolony jest ruch pojazdów o nacisku pojedynczej osi do 11,5 tony, z wyjątkiem fragmentów znajdujących się w miastach na prawach powiatu[23] oraz innych odcinków, na których uzasadniono powód wprowadzenia ograniczenia. Wraz z wejściem w życie ustawy przestało obowiązywać rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z 21 kwietnia 2017 r.
Odcinki dróg o wspólnym przebiegu szlaku (dwa numery) należy znakować dwoma numerami, jeżeli obie drogi mają ten sam charakter (międzynarodowy lub krajowy). W takim przypadku tabliczkę z numerem niższym umieszcza się nad tabliczką z numerem wyższym. Nie stosuje się podwójnej numeracji w przypadku wspólnego odcinka dla drogi międzynarodowej i krajowej; taki odcinek znakuje się tylko numerem drogi międzynarodowej
1. Drogi publiczne ze względu na funkcje w sieci drogowej dzielą się na następujące kategorie:
- 1. drogi krajowe,
- 2. drogi wojewódzkie,
- 3. drogi gminne oraz lokalne miejskie,
- 4. drogi zakładowe.
§ 4.1 Ustala się następujący sposób numeracji dróg:
- 1) drogi krajowe:
- a) autostrady – litera A i liczba jedno- lub dwucyfrowa,
- b) drogi ekspresowe – litera S i liczba jedno- lub dwucyfrowa,
- c) pozostałe drogi krajowe – liczba jedno- lub dwucyfrowa,
- 2) drogi wojewódzkie – liczba trzycyfrowa
Nie można wprowadzić ani ustanowić zakazu na:
1) drogach publicznych lub ich odcinkach, które zostały wybudowane lub przebudowane z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, przez okres 5 lat od dnia oddania drogi lub jej odcinka do użytkowania;
2) drogach publicznych lub ich odcinkach w transeuropejskiej sieci drogowej;
3) drogach krajowych lub ich odcinkach, z wyjątkiem dróg krajowych zarządzanych przez prezydentów miast na prawach powiatu.