Danh sách hoàng đế nhà Minh

Mũ Dực Thiện Quan đan từ sợi vàng của Vạn Lịch Đế, mô phỏng từ bản gốc khai quật từ Định lăng. Theo truyền thống nhà Minh, Dực Thiện Quan màu vàng chỉ dùng làm đồ bồi táng sau khi hoàng đế qua đời.

Nhà Minh, quốc hiệu chính thức là Đại Minh, là triều đại cai trị Trung Quốc từ năm 1368 đến năm 1644 sau sự sụp đổ của triều đại nhà Nguyên do người Mông Cổ lãnh đạo. Nhà Minh là hoàng triều Trung Quốc cuối cùng của người Hán. Mặc dù kinh đô chính Bắc Kinh đã thất thủ vào năm 1644, trước cuộc nổi dậy do Lý Tự Thành cầm đầu (người thành lập nhà Đại Thuận sớm bị thay thế bởi nhà Thanh của người Mãn Châu), nhiều quốc gia tàn dư được cai trị bởi những thành viên còn lại của hoàng tộc nhà Minh – gọi chung là Nam Minh – vẫn tồn tại đến năm 1662 khi hoàng đế Nam Minh cuối cùng là Vĩnh Lịch Đế Chu Do Lang qua đời.

Ngay cả khi Nam Minh đã diệt vong, trung thần Trịnh Thành Công vẫn tiếp tục chống lại người Mãn Châu. Năm 1661, ông trục xuất người Hà Lan khỏi Đài Loan, xây dựng Vương quốc Đông Ninh, một nhà nước nhân danh nhà Minh, tiếp tục tồn tại thêm hơn hai mươi năm nữa trước khi bị nhà Thanh thôn tính.^[1]

Tống cộng có 16 vị hoàng đế Đại Minh trị vì Trung Quốc trong 276 năm.^[2] Trong giai đoạn cầm quyền của họ, Trung Quốc đã trải qua một thời kỳ ổn định về chính trị.^[3] Hồng Vũ Đế, người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa nông dân lật đổ nhà Nguyên, là hoàng đế Đại Minh đầu tiên. Sùng Trinh Đế, người treo cổ tự sát khi quân Đại Thuận tràn vào kinh đô Bắc Kinh, là hoàng đế Đại Minh cuối cùng. Vạn Lịch Đế trị vì lâu nhất với 48 năm ở ngôi; Thái Xương Đế có thời gian tại vị ngắn ngủi nhất, chỉ trong khoảng 30 ngày.^[4] Hoàng đế trẻ tuổi nhất cầm quyền là Minh Anh Tông nối ngôi khi mới chỉ 8 tuổi; hoàng đế lớn tuổi nhất cầm quyền là Hồng Vũ Đế truyền ngôi năm 70 tuổi.^[5]

Hoàng đế Đại Minh

Hoàng đế	Chân dung	Năm sinh, năm mất	Giai đoạn cầm quyền	Tên thật	Niên hiệu	Thụy hiệu^1	Miếu hiệu^1
Hồng Võ Đế		1328–1398	1368–1398	Chu Nguyên Chương 朱元璋	Hồng Võ 洪武	Cao Đế 高帝	Thái Tổ 太祖
Kiến Văn Đế		1377–1402?	1398–1402	Chu Doãn Văn 朱允炆	Kiến Văn 建文	Huệ Đế 惠帝	Huệ Tông 惠宗
Vĩnh Lạc Đế		1360–1424	1402–1424	Chu Đệ 朱棣	Vĩnh Lạc 永樂	Văn Đế 文帝	Thái Tông 太宗 và Thành Tổ 成祖^2
Hồng Hi Đế		1378–1425	1424–1425	Chu Cao Sí 朱高熾	Hồng Hi 洪熙	Chiêu Đế 昭帝	Nhân Tông 仁宗
Tuyên Đức Đế		1398–1435	1425–1435	Chu Chiêm Cơ 朱瞻基	Tuyên Đức 宣德	Chương Đế 章帝	Tuyên Tông 宣宗
Chính Thống Đế		1427–1464	1435–1449^3 và 1457–1464	Chu Kỳ Trấn 朱祁鎮	Chính Thống 正統 và Thiên Thuận 天順	Duệ Đế 睿帝	Anh Tông 英宗
Cảnh Thái Đế		1428–1457	1449–1457	Chu Kỳ Ngọc 朱祁鈺	Cảnh Thái 景泰	Cảnh Đế 景帝	Đại Tông 代宗
Thành Hóa Đế		1447–1487	1464–1487	Chu Kiến Thâm 朱見深	Thành Hóa 成化	Thuần Đế 純帝	Hiến Tông 憲宗
Hoằng Trị Đế		1470–1505	1487–1505	Chu Hựu Đường 朱祐樘	Hoằng Trị 弘治	Kính Đế 敬帝	Hiếu Tông 孝宗
Chính Đức Đế		1491–1521	1505–1521	Chu Hậu Chiếu 朱厚㷖	Chính Đức 正德	Nghị Đế 毅帝	Vũ Tông 武宗
Gia Tĩnh Đế		1507–1567	1521–1567	Chu Hậu Thông 朱厚熜	Gia Tĩnh 嘉靖	Túc Đế 肅帝	Thế Tông 世宗
Long Khánh Đế		1537–1572	1567–1572	Chu Tái Kỵ 朱載坖	Long Khánh 隆慶	Trang Đế 莊帝	Mục Tông 穆宗
Vạn Lịch Đế		1563–1620	1572–1620	Chu Dực Quân 朱翊鈞	Vạn Lịch 萬曆	Hiển Đế 顯帝	Thần Tông 神宗
Thái Xương Đế		1582–1620	1620	Chu Thường Lạc 朱常洛	Thái Xương 泰昌	Trinh Đế 貞帝	Quang Tông 光宗
Thiên Khải Đế		1605–1627	1620–1627	Chu Do Hiệu 朱由校	Thiên Khải 天啟	Triết Đế 悊帝	Hy Tông 熹宗
Sùng Trinh Đế	Tập tin:Ming Chongzhen.jpg	1611–1644	1627–1644	Chu Do Kiểm 朱由檢	Sùng Trinh 崇禎	Liệt Đế 烈帝	Tư Tông 思宗
1 Vì thụy hiệu và miếu hiệu của hoàng đế ở các triều đại có sự trùng lặp nên chúng thường được gắn thêm tên triều đại ở đằng trước, trong trường hợp này là "Minh" để tránh nhầm lẫn. Ví dụ, Hồng Vũ Đế cũng hay được gọi là Minh Thái Tổ.
2 Vĩnh Lạc Đế cướp ngôi của cháu trai là Kiến Văn Đế, người được cho là đã chết trong một trận hỏa hoạn. Vĩnh Lạc Đế xóa bỏ mọi thứ liên quan tới triều đại của đứa cháu, cũng không đặt miếu hiệu cho Kiến Văn.
3 Năm 1449, nghe lời hoạn quan, Chính Thống Đế thân chinh chỉ huy một chiến dịch bình định Mông Cổ rồi bị bắt làm con tin. Người Mông Cổ phóng thích Chính Thống Đế khi em trai ông, Cảnh Thái Đế, lên ngôi, vì việc giữ Chính Thống Đế giờ đã không còn giá trị. Tuy nhiên, Chính Thống Đế vẫn giành lại được ngai vàng khi Cảnh Thái Đế ốm nặng, lấy niên hiệu mới là Thiên Thuận.

Hoàng đế Nam Minh

Tên thật	Miếu hiệu	Niên hiệu	Năm sinh, năm mất	Giai đoạn cầm quyền	Danh xưng được biết tới nhiều nhất
Chu Do Tung 朱由崧	An Tông 安宗	Hoằng Quang 弘光	1607–1646	1644–1645	Phúc vương 福王
Chu Duật Kiện 朱聿鍵	Thiệu Tông 紹宗	Long Võ 隆武	1602–1646	1645–1646	Đường vương 唐王
Chu Thường Phương 朱常淓	Không có	Lộ vương Lâm quốc 潞王臨國	1608–1646	1645–1646	Lộ vương 潞王
Chu Dĩ Hải 朱以海	Không có	Canh Dần 庚寅	1618–1662	1645–1655	Lỗ vương 魯王 Lǔ Wáng
Chu Duật Việt 朱聿鐭	Không có	Thiệu Võ 紹武	?–1647	1646–1647	Đường vương 唐王
Chu Thường Thanh 朱常清	Không có	Đông Võ 東武	?–1649	1648–1649	Hoài vương 淮王
Chu Do Lang 朱由榔	Chiêu Tông 昭宗	Vĩnh Lịch 永曆	1623–1662	1646–1662	Quế vương 桂王

Niên biểu

Ghi chú:

• Da cam Đại Minh (1368–1644)
• Hồng Nam Minh (1644–1662)

Phả hệ

•   Hoàng đế Đại Minh
•   Hoàng đế Nam Minh

Chu Nguyên Chương 朱元璋 1328–1398 Thái Tổ 太祖 Hồng Vũ 洪武 trị.1368–1398

1

4

10

17

23

Chu Tiêu 朱標 1355–1392 Hưng Tông 興宗

Chu Đệ 朱棣 1360–1424 Thành Tổ 成祖 Vĩnh Lạc 永樂 trị.1402–1424

Chu Đàn 朱檀 1370–1389 Lỗ Hoang vương 魯荒王

Chu Quyền 朱權 1378–1448 Ninh vương 寧王

Chu Kính 朱桱 1388–1415 Đường Định vương 唐定王

2

1

1

Chu Doãn Văn 朱允炆 1377–1402? Huệ Đế 惠帝 Kiến Văn 建文 trị.1398–1402

Chu Cao Sí 朱高熾 1378–1425 Nhân Tông 仁宗 Hồng Hi 洪熙 trị.1424–1425

Chu Triệu Huy 朱肇煇 1388–1466 Lỗ Hoang vương

Chu Quỳnh Đát 朱瓊炟 mất. 1475 Đường Hiến vương 唐憲王

1

1

7

1

Chu Văn Khuê 朱文奎 1396-?

Chu Chiêm Cơ 朱瞻基 1399–1435 Tuyên Tông 宣宗 Tuyên Đức 宣德 trị.1425–1435

Chu Chiêm Áo 朱瞻墺 1409–1446 Hoài Tĩnh vương 淮靖王

Chu Tái Kham 朱泰堪 1412–1473 Lỗ Huệ vương 魯惠王

Chu Chi Chỉ 朱芝址 mất. 1485 Đường Trang vương 唐莊王

1

2

1

Chu Kỳ Trấn 朱祁鎮 1427–1464 Anh Tông 英宗 Chính Thống 正統 trị.1435–1449 Thiên Thuận 天順 trị.1457–1464

Chu Kỳ Ngọc 朱祁鈺 1428–1457 Đại Tông 代宗 Cảnh Thái 景泰 trị.1449–1457

Chu Kỳ Thuyên 朱祁銓 1435–1502 Hoài Khang vương 淮康王

Chu Dương Chú 朱陽鑄 1448–1523 Lỗ Trang vương 魯莊王

Chu Di Kiềm 朱彌鉗 Đường Cung vương 唐恭王

1

1

Chu Kiến Thâm 朱見深 1447–1487 Xianzong 憲宗 Thành Hóa 成化 trị.1464–1487

Chu Kiến Điến 朱見澱 ?–1502 Hoài Đoan vương 淮端王

Chu Đang Tung 朱當漎 1473–1505 Lỗ Hoài vương 魯懷王

Chu Vũ Ôn 朱宇溫 mất. 1560 Đường Kính vương 唐敬王

3

4

1

Chu Hựu Đường 朱祐樘 1470–1505 Hiếu Tông 孝宗 Hoằng Trị 弘治 trị.1487–1505

Chu Hựu Nguyên 朱祐杬 1476–1519 Duệ Tông 睿宗

Chu Hựu Quỹ 朱祐楑 1500–1537 Hoài Trang vương 淮莊王

Chu Kiện Dực 朱健杙 1494–1520 Lỗ Điệu vương 魯悼王

Chu Trụ Vĩnh 朱宙栐 mất.1564 Đường Thuận vương 唐順王

1

2

1

Chu Hậu Chiếu 朱厚照 1491–1521 Vũ Tông 武宗 Chính Đức 正德 trị.1505–1521

Chu Hậu Thông 朱厚熜 1507–1567 Thế Tông 世宗 Gia Tĩnh 嘉靖 trị.1521–1567

Chu Hậu Chú 朱厚燽 1519–1563 Hoài Hiến vương 淮宪王

Chu Quan Diễn 朱觀𤊟 1520–1549 Lỗ Đoan vương 魯端王

Chu Thạc Hoàng 朱碩熿 mất. 1632 Đường Đoan vương 唐端王

3

1

Chu Tái Kỵ 朱載坖 1537–1572 Mục Tông 穆宗 Long Khánh 隆慶 trị.1567–1572

Chu Tái Kiên 朱载坚 ?–1595 Hoài Thuận vương 淮顺王

Chu Di Thản 朱頤坦 ?–1594 Lỗ Cung vương 魯恭王

Chu Khí Thịnh 朱器墭 Đường Dụ vương 唐裕王

3

4

9

Chu Dực Quân 朱翊鈞 1563–1620 Thần Tông 神宗 Vạn Lịch 萬曆 trị.1572–1620

Chu Dực Lưu 朱翊镠 1568–1614 Giản Lộ vương

Chu Dực Cự 朱翊鉅 ?–1616 Hoài vương 淮王

Chu Thọ Dong 朱壽鏞 ?–1639 Lỗ Thúc vương 魯肅王

Chu Duật Kiện 朱聿鍵 1602–1646 Đường vương 唐王 Long Vũ 隆武 1645–1646

Chu Duật Việt 朱聿𨮁 1605–1646 Đường vương 唐王 Thiệu Vũ 紹武 trị.1646

1

3

7

3

5

Chu Thường Lạc 朱常洛 1582–1620 Quang Tông 光宗 Thái Xương 泰昌 trị.1620

Chu Thường Tuân 朱常洵 1586–1641 Phúc Trung vương 福忠王

Chu Thường Doanh 朱常瀛 1597–1645 Quế Đoan vương 桂端王

Chu Thường Phương 朱常淓 1608–1646 Lộ vương 潞王

Chu Thường Thanh 朱常清 mất.1649 Hoài vương Đông Vũ 東武 trị.1648–1649

Chu Dĩ Hải 朱以海 1618–1662 Canh Dần trị.1645–1655

Trịnh Thành Công 鄭成功 1624–1662 Quốc Tính Gia 國姓爺 Nhà cai trị Vương quốc Đông Ninh trị.1661–1662

1

5

8

4

Chu Do Hiệu 朱由校 1605–1627 Hy Tông 熹宗 Thiên Khải 天啟 trị.1620–1627

Chu Do Kiểm 朱由檢 1611–1644 Tư Tông 思宗 Sùng Trinh 崇禎 trị.1627–1644

Chu Do Tung 朱由崧 1607–1646 Phúc vương 福王 Hoằng Quang 弘光 trị.1644–1645

Chu Do Lang 朱由榔 1623–1662 Quế vương 桂王 Vĩnh Lịch 永曆 trị.1646–1662

Chu Hồng Huân 朱弘桓

Trịnh Thị 鄭氏

Xem thêm

• Danh sách quân chủ Trung Quốc:
  • Danh sách hoàng đế nhà Hán
  • Danh sách hoàng đế nhà Đường
  • Danh sách hoàng đế nhà Tống
  • Danh sách hoàng đế nhà Thanh

Chú thích

1. Thụy Miên (28 tháng 8 năm 2020). “Căng thẳng eo biển Đài Loan xưa và nay: Bao năm xa cách đại lục”. Thanh Niên. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2021.
2. Ngọc Anh (14 tháng 10 năm 2015). “Nơi an nghỉ của 13 hoàng đế Trung Quốc”. VnExpress. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2021.
3. Edwin Oldfather Reischauer, John King Fairbank, Albert M. Craig (1960) A history of East Asian civilization, Volume 1. East Asia: The Great Tradition, George Allen & Unwin Ltd., quoted in C. Simon Fan (2016) Culture, Institution, and Development in China: The Economics of National Character, Routledge, tr. 97 Lưu trữ 2020-01-26 tại Wayback Machine ISBN 978-1-138-18571-5
4. Shuo Wang (2016). “Ming Guangzong”. Trong Michael Dillon (biên tập). Encyclopedia of Chinese History. Taylor & Francis. tr. 447. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 3 năm 2021. Truy cập ngày 26 tháng 1 năm 2021.
5. “Timeline of the Ming & Qing Palace Events”. Bảo tàng Cố cung. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 4 năm 2021. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2021.

Liên kết ngoài

• Lịch sử Trung Quốc – Nhà Minh 唐 (1368 – 1644) (tiếng Anh)
• Tư liệu liên quan tới Nhà Minh tại Wikimedia Commons