Gián

Gián
Gián Mỹ
Phân loại khoa học
Vực (domain)	Eukaryota
Giới (regnum)	Animalia
Phân giới (subregnum)	Eumetazoa
Liên ngành (superphylum)	Ecdysozoa
Ngành (phylum)	Arthropoda
Phân ngành (subphylum)	Hexapoda
Lớp (class)	Insecta
Phân lớp (subclass)	Pterygota
Phân thứ lớp (infraclass)	Neoptera
Liên bộ (superordo)	Dictyoptera
Bộ (ordo)	Blattodea
Các họ
Danh sách Blaberidae Blattellidae Blattidae Cryptocercidae Polyphagidae Nocticolidae Tryonicidae Lamproblattidae

Gián là một số loài côn trùng thuộc bộ Blattodea mà có thể mang mầm bệnh cho con người. Phổ biến nhất là loài gián Mỹ (Periplaneta americana), có chiều dài khoảng 30 mm (1.2 inch), gián Đức (Blattella germanica), dài khoảng 15 mm (0.59 inch), gián châu Á, Blattella asahinai, cũng khoảng 15 mm (0.59 inch), gián phương Đông (Blatta orientalis), khoảng 25 mm (.98 inch), gián vành nâu, Supella longipalpis (serville) dưới 1.2 cm, và gián xám Periplaneta fuliginosa (serville), khoảng 2.5 cm. Gián nhiệt đới thường lớn hơn nhiều, và ngược lại với quan điểm phổ biến, các loài gián đã tuyệt chủng và các loài 'roachoids' như Cacbon Archimylacris và Permi Apthoroblattina không lớn như các loài gián hiện đại.^[1]

Trong số 4600 loài gián có khoảng 30 loài sống trong môi trường gần con người.^[2] Khoảng bốn loài gián được biết đến là loài gây hại.^[3][4]

Lịch sử tiến hóa và quan hệ họ hàng

Những hóa thạch giống loài gián sớm nhất có từ kỷ Than Đá, vào khoảng 354–295 triệu năm trước đây.^[1][5][6] Tuy nhiên, những hóa thạch này khác so với những loài gián hiện đại ở chỗ chúng có cơ quan đẻ trứng dài và là tổ tiên của cả bọ ngựa lẫn gián hiện đại. Những hóa thạch đầu tiên của các loài gián hiện đại với cơ quan đẻ trứng nằm trong cơ thể xuất hiện vào đầu kỷ Creta.

Phân loài

Dictyoptera Siêu bộ Cánh lưới

• Blattodea Bộ Gián:
  • Siêu họ Blaberoidea
    • Họ Blaberidae
      • Phân họ: Blaberinae - Diplopterinae - Epilamprinae - Gyninae - Oxyhaloinae - Panchlorinae - Panesthiinae - Perisphaeriinae - Pycnoscelinae - Zetoborinae - Blaberidae incertae sedis
  • Siêu họ Blattoidea
    • Họ Blattellidae:
      • Phân họ: Anaplectinae - Blattellinae - Ectobiinae - Nyctiborinae - Pseudophyllodromiinae
    • Họ Blattidae
      • Phân họ: Archiblattinae - Blattinae - Lamproblattinae - Macrocercinae - Polyzosteriinae - Tryonicinae
  • Siêu họ Polyphagoidea
    • Họ Polyphagidae

Hình ảnh

• 
• 
• 
• 

Chú thích

1. ^ Garwood, Russell J.; Sutton, Mark D. (2010). “X-ray micro-tomography of Carboniferous stem-Dictyoptera: New insights into early insects”. Biology Letters. 6: 699–702. doi:10.1098/rsbl.2010.0199. Truy cập ngày 9 tháng 6 năm 2015.
2. Beccaloni, G. W. 2014. Cockroach Species File Online. Version 5.0/5.0. World Wide Web electronic publication.<http://Cockroach.SpeciesFile.org>
3. Valles, SM; Koehler, PG; Brenner, RJ. (1999). “Comparative insecticide susceptibility and detoxification enzyme activities among pestiferous blattodea” (PDF). Comp Infibous Biochem Physiol C Pharmacol Toxicol Endocrinol. 124 (3): 227–232. doi:10.1016/S0742-8413(99)00076-6. PMID 10661713.
4. Schal, C; Hamilton, R. L. (1990). “Integrated suppression of synanthropic cockroaches” (PDF). Annu. Rev. Entomol. 35: 521–551. doi:10.1146/annurev.en.35.010190.002513. PMID 2405773.
5. Grimaldi, David; Engel, Michael S. (2005). Evolution of the Insects. Cambridge University Press. tr. 1. ISBN 978-0-521-82149-0.
6. Garwood, R.; Ross, A.; Sotty, D.; Chabard, D.; Charbonnier, S.; Sutton, M.; Withers, P.J.; Butler, R.J. (2012). “Tomographic Reconstruction of Neopterous Carboniferous Insect Nymphs”. PLoS ONE. 7 (9): e45779. Bibcode:2012PLoSO...745779G. doi:10.1371/journal.pone.0045779. PMC 3458060. PMID 23049858.

Tham khảo

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Gián.

Wikispecies có thông tin sinh học về Gián

• Jumping cockroaches (Blattaria, Skokidae fam. n.) from the Late Jurassic of Karatau in Kazakhstan Lưu trữ 2014-01-04 tại Wayback Machine
• Cockroach Fact Sheets on American, Brown-banded and Oriental species
• Orthopteroid Internet Resources Lưu trữ 2014-04-10 tại Wayback Machine links to online cockroach resources
• Cockroach Species File Online world catalogue of cockroaches.
• Online book about cockroaches Lưu trữ 2010-06-09 tại Wayback Machine
• Allpet Roaches Photos and information about pet relevant species.
• Order Blattodea (Cockroaches), Exploring California Insects Lưu trữ 2007-09-18 tại Wayback Machine photos of a few California species
• Cockroach Health Threats Lưu trữ 2012-06-24 tại Wayback Machine
• UC Davis on cockroaches
• The cockroach FAQ
• Cockroach Pest Control Information – National Pesticide Information Center
• Cosmic cockroaches faster developers, Russian scientists say Lưu trữ 2011-06-05 tại Wayback Machine
• Cockroaches: Household Pests ^{[liên kết hỏng]}
• Cockroaches chapter in United States Environmental Protection Agency and UF/IFAS National Public Health Pesticide Applicator Training Manual
• A phylogenetic analysis of Dictyoptera (Insecta) based on morphological characters Lưu trữ 2008-12-21 tại Wayback Machine