Giải thưởng Kovalevskaya

Giải thưởng Kovalevskaia là giải thưởng thường niên dành tặng cho những tập thể, cá nhân nữ khoa học gia xuất sắc, nhằm tôn vinh những tập thể, cá nhân là các nữ khoa học có thành tích xuất sắc trong nghiên cứu và ứng dụng khoa học vào thực tiễn cuộc sống, đem lại nhiều lợi ích trên các lĩnh vực - kinh tế, xã hội và văn hóa.

Giải thưởng mang tên nhà nữ toán học gốc Nga, Kovalevskaya (1850 – 1891).

Một giải thưởng khác, giải thưởng Sofia Kovalevskaya, được trao tặng bởi Quỹ Alexander von Humboldt tại Đức.

Sự ra đời

Quỹ Sophia Kovalevskaia được thành lập do sáng kiến và sự đóng góp về tài chính của bà GS.TS Ann Koblitz - người Mỹ và chồng bà là GS.TS Neal Koblitz. Bà đã từng sang Liên Xô học tập, viết luận án tiến sĩ về nhà nữ toán học Nga Kovalevskaia. Luận án của bà đã được đánh giá cao và được in thành sách. Bà đã quyết định dùng số tiền nhuận bút của cuốn sách này và vận động thêm sự ủng hộ của một số nhà khoa học ở Mỹ để lập ra Quỹ Sophia Kovalevskaia. Mục đích của Quỹ là động viên, khuyến khích hoạt động nghiên cứu khoa học của phụ nữ ở những nước đang phát triển dưới hình thức trao Giải thưởng Kovalevskaia cho các nhà khoa học nữ xuất sắc thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên.

Quỹ đã hỗ trợ cho 8 nước đang phát triển là: Peru, El Salvador, Nicaragua, México, Cuba, Nam Phi, Mozambic và Việt Nam. Từ năm 1985, Giải thưởng Kovalevskaia bắt đầu đến với các nhà khoa học nữ ở Việt Nam.

Cho đến năm 2016, tại Việt Nam, giải thưởng đã được trao cho 45 cá nhân và 18 tập thể các nhà khoa học nữ xuất sắc, tiêu biểu trong lĩnh vực khoa học tự nhiên.

Hiện nay tại Việt Nam, Lễ trao Giải thưởng này do Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam thực hiện. Bà Nguyễn Thị Bình, nguyên Phó chủ tịch nước Việt Nam là chủ tịch Ủy ban giải thưởng Kovalevskaia Việt Nam từ năm 1985 đến năm 2016. Hiện nay GS. TS Nguyễn Thị Doan, nguyên Phó chủ tịch nước Việt Nam là chủ tịch Ủy ban giải thưởng Kovalevskaia Việt Nam

Danh sách những cá nhân, tập thể được nhận giải thưởng

Việt Nam

Tính đến hết năm 2020, tại Việt Nam, đã có 21 tập thể và 50 cá nhân được trao giải. Bà Trần Vân Khánh (sinh năm 1973) là nhà khoa học trẻ nhất được nhận giải trong lịch sử giải thưởng Kovalevskaia tại Việt Nam.^[1]

Năm	Cá nhân/Tập thể được thưởng	Chức vụ cuối cùng Đơn vị công tác	Lý do/Đề tài
1985[2]	Bùi Thị Tý	Nhà giáo ưu tú
	Nguyễn Thị Kim Chi	Giáo sư, Dược sĩ cao cấp
1986	Nguyễn Thị Báu	PTS
	Nguyễn Thị Thế Trâm	TS
1987	Nguyễn Thị Thu Cúc	TS
	Nguyễn Thị Dần	PGS. TS
1988	Võ Hồng Anh	Giáo sư - Tiến sĩ
	Phạm Thị Trân Châu	GS. TSKH
1989	Lê Thị Kim	GS. TS
	Vũ Thị Phan	GS
1990	Ngô Thi Mại	GS
	Lê Viết Kim Ba	PGS. TS
1991	Tạ Thu Cúc	GS. TS
	Bùi Huê Cầu	TS
1992	Nguyễn Thị Hoè	GS. TS
	Nguyễn Thị Anh Nhân
1993	Nguyễn Thị Lê	GS. TSKH
	Tập thể Viện Thú y, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn
1994	Phạm Minh Châu
	Tập thể phòng hoá hữu cơ, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội.
1995	Phan Lương Cầm	PGS. TS
	Tập thể nữ phòng di truyền chọn giống lúa, Viện lúa đồng bằng sông Cửu Long, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn
1996	Nguyễn Thị Kê	GS. TS
	Tập thể nữ Bộ môn Enzym và ứng dụng công nghệ thực phẩm, Viện Công nghiệp thực phẩm, Bộ Công nghiệp
1997	Lê Hoàng Thị Tố	TS
	Tập thể cán bộ nghiên cứu khoa học nữ Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ Thành phố Hồ Chí Minh
1998	Vũ Thị Điềm
	Tập thể Trung tâm nghiên cứu thực nghiệm Nông nghiệp Lâm Đồng
1999	Dương Thị Cương	TS
	Tập thể nữ khu vực sản xuất vắcxin, Viện vệ sinh dịch tễ Trung ương, Bộ Y tế
2000	Nguyễn Thị Trâm	GS. TS
	Tập thể Bộ môn Bảo vệ thực vật, Trung tâm nghiên cứu Bông Nha Hố, Tổng Công ty bông Việt Nam, Bộ Công nghiệp
2001	Nguyễn Thu Nhạn	GS. TS
	Tập thể Trung tâm nghiên cứu Gia cầm Thuỵ Phương,  Viện chăn nuôi, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn
2002	Ngô Kiều Nhi	GS. TS
	Xí nghiệp dược phẩm TW 25, Thành phố Hồ Chí Minh
2003[3]	Trần Thị Luyến	PGS. TS, Phó hiệu trưởng ĐH Thủy Sản Nha Trang	Quy trình công nghệ sản xuất Chitozan từ vỏ ghẹ
	Tập thể cán bộ nữ công ty Cổ phần Traphaco
2004	Tập thể cán bộ nữ phòng Polyme dược phẩm, Viện Hoá học - Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam
	Nguyễn Thị Thu Hà	Đại tá, PGS. TS, Bệnh viện T.Ư Quân đội 108	Ghép tế bào máu ngoại vi tự thân
2005	Nguyễn Thị Hồng	TS
	Tập thể nữ phòng vi sinh vật dầu mỏ, Viện Công nghệ sinh học, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam		Xây dựng quy trình sản xuất dược liệu sạch và chế biến sạch để bào chế một số chế phẩm chất lượng cao
2006	Nguyễn Thị Ngọc Trâm	TS	Thuốc kem Pokysan chữa trị bỏng
	Tập thể cán bộ nữ nghiên cứu vật lý, Bộ môn Vật lý, Trường Đại học Khoa học tự nhiên
2007	Tập thể nữ cán bộ nghiên cứu Viện Dinh dưỡng Việt Nam
	Đặng Thị Kim Chi	NGƯT, GS.TS.
2008	Phạm Thị Thuỳ	Phó Giáo sư. Tiến sĩ, Viện Bảo vệ Thực vật-Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
	Phan Thị Tươi	Phó Giáo sư. Tiến sĩ, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
2009	Lê Thị Thuý	Phó Giáo sư. Tiến sĩ. Phó trưởng phòng Khoa học và Hợp tác Quốc tế, Viện Chăn Nuôi-Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
2010	Lương Chi Mai	Phó Giáo sư. Tiến sĩ, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ thông tin	Nhận dạng chữ Việt và nhận dạng tiếng nói
	Nguyễn Thị Lộc	TS. Trưởng bộ môn Sinh thái côn trùng và phòng trừ sinh học - Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long	Có nhiều sáng kiến cải tạo kỹ thuật trong nghiên cứu khoa học được ứng dụng rộng rãi trong sản xuất nông nghiệp như quy trình sản xuất hai chế phẩm trừ sâu sinh học (M.a và M.b), hai loại thuốc trừ sâu sinh học được đưa vào danh mục bảo vệ thực vật (Ometar và Biovip)
2011 [4]	Vũ Thị Thu Hà	Phó Giáo sư. Tiến sĩ, Phó Viện trưởng Viện Hóa học công nghiệp Việt Nam	Công nghệ xúc tác dị thể ứng dụng trong sản xuất các sản phẩm thân thiện môi trường
	Lê Thị Thanh Nhàn	Phó Giáo sư. Tiến sĩ. Phó Hiệu trưởng Đại học Khoa học, Đại học Thái Nguyên	Đại số Giao hoán
2012	Bạch Khánh Hòa	Phó Giáo sư. Tiến sĩ
	Tập thể cán bộ nữ Trung tâm Sinh học thực nghiệm thuộc Viện Ứng dụng công nghệ, Bộ Khoa học và công nghệ
2013	Lê Thị Luân	Phó Giáo sư. Tiến sĩ. Bác sĩ
	Nguyễn Thị Bích Thủy	Phó Giáo sư. Tiến sĩ
2014[5]	Tập thể Nhóm nghiên cứu sử dụng công nghệ tế bào để điều trị tổn thương bề mặt nhãn cầu	Bộ môn Mô - phôi, Trường Đại học Y Hà Nội và Khoa Kết giác mạc thuộc Bệnh viện Mắt Trung ương	Các công trình nghiên cứu về công nghệ tế bào trong điều trị tổn thương bề mặt nhãn cầu
	Nguyễn Thị Kim Lan	Phó Giáo sư. Tiến sĩ. Nguyên phó hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Thái Nguyên	Chuyên gia hàng đầu về ngành Chăn nuôi thú y, về phòng chống dịch bệnh cho gia súc, gia cầm ở miền núi phía Bắc
2015[6][7]	Phạm Thị Ngọc Thảo	TS.Bs. Phó Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy (TP Hồ Chí Minh)	Chủ trì và tham gia nhiều đề tài có giá trị ứng dụng cao trong công tác cứu chữa bệnh. Tiêu biểu là nghiên cứu ứng dụng lọc máu trong cấp cứu và ghép gan trên người từ người cho sống và người cho chết não...
	Đặng Thị Cẩm Hà	Phó Giáo sư. Tiến sĩ, nguyên trưởng phòng Công nghệ sinh học môi trường (Viện Công nghệ Sinh học (Việt Nam))	Công bố hơn 160 công trình khoa học công nghệ trong và ngoài nước. Trong đó nổi bật là công nghệ làm sạch dầu ô nhiễm ở các môi trường khác nhau bằng công nghệ phân hủy sinh học.
2016[8][9]	Tập thể nữ khoa học nghiên cứu cơ bản định hướng ứng dụng về Khoa học và công nghệ nano, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam		Cụm công trình khoa học “Nghiên cứu cơ bản định hướng ứng dụng về khoa học và công nghệ nano”
	Nguyễn Kim Phi Phụng	Giáo sư. Tiến sĩ, Giảng viên bộ môn Hóa hữu cơ thuộc Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh	Có những phát hiện mới, phục vụ việc điều trị ung thư.
2017[1][10]	Trần Vân Khánh	Phó Giáo sư. Tiến sĩ Trưởng bộ môn Bệnh học phân tử, khoa Kỹ thuật Y học, Phó giám đốc trung tâm nghiên cứu Gen-Protein, Đại học Y Hà Nội	có nhiều đề tài nổi bật trong chẩn đoán trước sinh một số bệnh lý di truyền và người mang gen, nuôi cấy và biệt hóa thành công tế bào gốc trung mô tủy xương thành tế bào dạng cơ tim, ứng dụng tế bào gốc trong điều trị tổn thương bề mặt nhãn cầu, bệnh lý máu ác tính
	Đinh Thị Bích Lân	Phó Giáo sư. Tiến sĩ, giảng viên cao cấp, Viện Công nghệ sinh học, Đại học Huế.	nghiên cứu thành công chế phẩm sinh học chứa kháng thể lòng đỏ trứng gà dùng thay thế kháng sinh trong phòng và điều trị bệnh truyền nhiễm
2018	GS.TS Nguyễn Thị Lan	Giảng viên cao cấp, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam
	Tập thể nữ cán bộ Bộ môn Công nghệ Môi trường	Khoa Môi trường - Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội
2019	PGS.TS Trần Thị Thu Hà	Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Lâm nghiệp, Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Thái Nguyên, Bộ Giáo dục và Đào tạo
	Tập thể khoa học nữ Phòng Thí nghiệm Cúm, Khoa Virus	Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, Bộ Y tế
2020	PGS.TS. Trương Thanh Hương	Giảng viên cao cấp Bộ môn Tim mạch, Trường Đại học Y Hà Nội, Bộ Y tế
	Tập thể nữ Viện Hóa học các Hợp chất thiên nhiên	Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam

Nam Phi

• 2014: Beth Nyambura Kiratu (Toán thuần túy, Đại học Nairobi) và Theresia Marijani (Toán Ứng dụng, Đại học Dar es Salaam).

Cuba

• 2011: Sofia Behar Jequın (Khoa Toán và Khoa học Máy tính, Đại học Havana), Kalyanne Fernandez Suarez (Viện Khoa học Nông nghiệp), Tania Farias Pi ~ Neira và Aramis Rivera Denis (Viện Khoa học Vật liệu, Đại học Havana).
• 2009: Aurora Perez Martinez (Vật lý, Viện Điều khiển học, Toán và Vật lý), Aurora Perez Gramatges (Hóa học, Viện Công nghệ và Khoa học ứng dụng), Mailing Alvarez Vera (vi sinh, Viện Y học Nhiệt đới Pedro Kouri).
• 2007: Edelsys Codorniu Hernandez (Hóa học, Viện Công nghệ Ứng dụng), Ana Esther Cabal và Angelina Diaz Gonzalez (hình ảnh y tế, Trung tâm Công nghệ Ứng dụng và Phát triển hạt nhân), Hortensia Maria Rodriguez và Margarita Suarez Navarro (Hóa học, Đại học Havana)

Chú thích

1. ^ “Hai nữ phó giáo sư giành giải thưởng Kovalevskaia năm 2017”.
2. Giải thưởng Kovalevskaia góp phần quan trọng vào công cuộc đổi mới, vietnamplus, 06/03/16
3. “20 năm giải thưởng Kovalevskaia Việt Nam”. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 4 năm 2009. Truy cập ngày 17 tháng 4 năm 2009.
4. Hai nhà khoa học nữ truyền lửa đam mê
5. “Trao giải Kovalevskaia 2014 cho các nhà khoa học nữ VN”.
6. “Trao giải thưởng Kovalevskaia 2015”.
7. 2 nhà khoa học nữ được trao giải thưởng Kovalevskaia, cand.com, 06/03/2016
8. “Thủ tướng trao Giải thưởng Kovalevskaia năm 2016 cho các nhà khoa học nữ”.
9. “5 nhà khoa học nữ U70 nhận giải thưởng Kovalevskaia”.
10. “Hai nữ PGS.TS giành giải thưởng Kovalevskaia”.

Liên kết ngoài

• Giải thưởng Kovalepxkaia Lưu trữ 2013-10-07 tại Wayback Machine